مؤلفات إبن الجوزي: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مؤلفات ابن الجوزي'''، نوشته عبدالحمید علوجی است که آثار چاپ‌شده و خطی ابن جوزی (597-508ق)، عالم بغدادی قرن ششم هجری را که در دانش‌های گوناگون زمانه خود چیره‌دست بوده، برشمرده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص257-267</ref>

علوجی در مقدمه‌اش، درآمدی را بر پژوهش خود ‌نوشته است؛ او شگفت‌زدگی خود را از حجم بالای آثار ابن جوزی نشان ‌داده و خود را مکلف به پژوهش عمیق در شمارش آثار او ‌کرده است. وی مدعی است کسی پیش از او این کار را انجام نداده است. هرچند که از استاد کورکیس عواد نقل می‌کند که پژوهشگری به نام «الیان سرکیس» آثار خطی‌ای را که چاپ نگشته است و به 150 نسخه می‌رسد، گرد آورده است. علوجی این ادعا را مبالغه‌آمیز می‌داند. او سپس نام عالمانی را می‌آورد که در کتاب‌هایشان از آثار ابن جوزی گزارش داده‌اند؛ او از ابن خلکان، ابن فرات، ابن قطلوبغا، ابن کثیر، اسماعیل پاشا، بروکلمان (مستشرق آلمانی)، حاجی خلیفه، خیرالدین زرکلی، داوودی، ذهبی، نوه ابن جوزی، سخاوی، ابن رجب بغدادی، عبدالله یافعی، طاش کبری‌زاده، شیخ عباس قمی و عمر رضا کحاله نام می‌برد و آرای گوناگون هرکدام را، که اختلاف بسیاری در شمارش آثار ابن جوزی دارند، نشان می‌دهد<ref>ر.ک: تمهید، ص6-5</ref>‏.

علوجی سپس، درباره پژوهش خود چنین می‌گوید: «من در کار خود مدعی نیستم که نهایت تلاشم را برای احصای آثار ابن جوزی به‌کار گرفته‌ام؛ چراکه، به برخی از آثاری که در کتابخانه‌های تخصصی بغداد است دسترسی نیافتم. همچنین برخی رخدادهای قهری نگذاشت که به فهرست‌نامه‌های تازه دست یابم. از سوی دیگر، من خود را مدیون کارل بروکلمان می‌دانم که با نشانی‌های او توانستم برخی نسخه‌های خطی را بیابم<ref>ر.ک: همان، ص7</ref>‏.

علوجی به فهرست‌هایی که به زبان عربی و لاتین نوشته شده‌اند و نسخه‌های خطی را نشان می‌دهند، اشاره می‌کند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص16-13</ref>. ‏او مصدرها و منابعی را که آثار ابن جوزی را فهرست کرده‌اند، می‌شناساند و شناسنامه کتاب‌ها را مانند: «نام نویسنده، محقق کتاب، ناشر، محل نشر، تاریخ نشر و...» می‌آورد، سپس عنوان کتاب‌ها را در ذیل آن درج می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص20-19</ref>‏.

علوجی، آثار چاپی ابن جوزی را ارائه کرده است و از استاد عبدالجبار عبدالرحمن که آن‌ها را در کتابش با عنوان «ذخائر التراث العربي الإسلامي» گرد آورده است، تشکر می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص257</ref>. ‏او سپس آثار خطی ابن جوزی را برمی‌شمرد<ref>ر.ک: همان، ص267-261</ref>‏.

علوجی، علومی را که ابن جوزی در آن‌ها قلم زده است، با عنوان «ثقافة ابن الجوزي» برمی‌شمرد؛ آن‌ها عبارتند از: قرآن و علوم قرآنی، حدیث و رجال و دانش حدیث، مذاهب و اصول فقه و فقه و عقاید، اندرز (وعظ) و اخلاق و ریاضیات، پزشکی، شعر و لغت، تاریخ و جغرافیا و سیره‌ها و داستان‌ها، شرح حال‌ها (تراجم)، حکایت‌ها و قصه‌ها، تاریخ، تاریخ سرزمین‌ها و فهرست‌نویسی از کتاب‌ها <ref>ر.ک: همان، ص269-286</ref>.

علوجی علاوه بر نام اعلام برجسته جهان اسلام، نام مستشرقان را نیز ضمیمه کتاب نموده است<ref>ر.ک: همان، ص296-287</ref>. ‏او عنوان هریک از آثار ابن جوزی را که در کتابش آورده است، با ارجاع به شماره صفحه‌‌ای که آن اثر در آن صفحه دیده می‌شود، درج کرده است، ولی در فهرست خود، تعداد آن‌ها را شماره‌گذاری نکرده است<ref>ر.ک: همان، ص329-297</ref>‏.