الجمل في النحو (زجاجی): تفاوت میان نسخه‌ها

'''الجمل فی النحو''' اثری از [[زجاجی، عبدالرحمان بن اسحاق|ابوالقاسم عبدالرحمن بن اسحاق زجاجى نهاوندى]](متوفای 340ق)، اديب، لغت‌شناس و فقيه سرشناس قرن چهارم هجری قمری است که در شمار پیروان مکتب نحوی بصره ذکر شده است. <ref > تمهید، ص 15 </ref> در صرف و نحو عربی به نگارش درآمده و توسط [[ح‍م‍د، ع‍ل‍ی‌ ت‍وف‍ی‍ق‌|علی توفیق حمد]] تحقیق شده است.

کتابی مختصر و مشتمل بر مباحثی در نحو، صرف، اصوات، تاریخ و ضرورت‌های شعری و با رویکردی آموزشی تدوین شده است. <ref > رک: همان، ص 19-18</ref>

نویسنده آرای مختلف نحویان مشهور دو مکتب نحوی بصره و کوفه را مانند [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]]، اخفش اوسط و اکبر، [[خلیل بن احمد]]، [[مازنی، ابراهیم عبدالقادر|مازنی]]، [[کسائی]]، [[فراء]]، [[انصاری، سعید بن اوس|ابوزید انصاری]] و...ذکر کرده و به بررسی و نقد آن‌ها پرداخته و در مواردی نیز به اختلاف‌نظر میان دو مکتب اشاره کرده است. <ref >رک: همان، ص 20</ref> وی  بیش از یک‌صد و بیست مورد از قرآن کریم، و حدود یک‌صد و شصت بیت شعر و رجز به همراه مثل‌ها و سخنان مشهور را به‌عنوان شاهد در این اثر آورده است. <ref > رک: همان،  ص 19 </ref>

کتاب در یک‌صد و چهل و پنج بخش تنظیم شده است. <ref >رک: همان، ص 18</ref> نویسنده پس از مطرح‌کردن مطالبی در صرف به ابوابی از نحو پرداخته است. در ادامه ابوابی را در صرف مانند تصغیر و نسب، الف وصل و قطع، مذکر و مؤنث، افعال مهموز، به‌اضافه ابوابی در هجاء و احکام همزه ذکر کرده است. وی سپس به ذکر موضوعات نحوی بازگشته مطالبی پیرامون ادوات و کیفیت به‌کارگیری آن‌ها و موضوع حکایت پرداخته و به دنبال آن بقیه‌ی ابواب صرف را مانند جمع مکسر، ساختار مصادر، اسماء و افعال ذکر کرده و کتاب را با مطالبی در اصوات لغوی مانند اماله، ادغام، ابدال، اعلال، حروف جهر و همس پایان داده است. <ref > رک: همان، ص 20- 21</ref>

از ویژگی‌های این اثر جامع بودن آن در علم نحو همراه با سهولت فهم مطالب و برخورداری از شواهد و مثال‌های متعدد است. اهمیت این اثر موجب شده تا شروح متعددی بر کتاب و مطالب آن نگاشته شود. <ref >رک: همان، ص 22-23 و ص 25 -33</ref>

محقق اثر علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ  مختلف کتاب در پاورقی، مصادر شواهد شعری و امثال و نام سوره و شماره آیات قرآن ذکر شده را نیز آورده است. وی همچنین به شرح و توضیح برخی از الفاظ و عبارات دشوار و نامأنوس باتکیه‌بر کتب لغت پرداخته و به مصادر آرای نحویان مطرح شده در اثر اشاره کرده است. همچنین در پاورقی به معرفی شخصیت‌های ادبی که نویسنده در متن از آنان یاد کرده پرداخته است. <ref >رک: همان،  ص43- 45 </ref>