۱۱۱٬۴۸۶
ویرایش
کاشانی، غیاث‌الدین جمشید بن مسعود: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←آثار) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
| تخلص = | | تخلص = | ||
| نسب = | | نسب = | ||
| نام پدر = | | نام پدر =مسعود | ||
| ولادت = | | ولادت = | ||
| محل تولد = | | محل تولد =کاشان | ||
| کشور تولد = | | کشور تولد = | ||
| محل زندگی = | | محل زندگی = | ||
| رحلت = | | رحلت = 1424 میلادى برابر با 808ش | ||
| شهادت = | | شهادت = | ||
| مدفن = | | مدفن = سمرقند، ماوراءالنهر (ازبکستان کنونی) | ||
| طول عمر = | | طول عمر = | ||
| نام همسر = | | نام همسر = | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
| دین = | | دین = | ||
| مذهب = | | مذهب = | ||
| پیشه = | | پیشه =ریاضیات، ستاره‌شناسی | ||
| منصب = | | منصب = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
}} | }} | ||
'''جمشید بن مسعود بن محمود بن محمد کاشانى'''( | '''جمشید بن مسعود بن محمود بن محمد کاشانى'''(متوفای حدود 1424 میلادى برابر با 808ش) از بزرگترین دانشمندانى است که در قرن نهم هجرى در حکمت و ریاضیات و فلک و نجوم و علوم دیگر اشتهار یافت. | ||
==زادگاه و مسافرت‌ها== | ==زادگاه و مسافرت‌ها== | ||
ولادت او ظاهرا در قرن چهاردهم میلادى در شهر کاشان ایران اتفاق افتاده است و مدتى در آن شهر اقامت مى‌کرد و سپس به جایى دیگر کوچ کرد، و پس از آن به دعوت الغ بیگ شیعى که به نام معین‌الدین سلطان شاه حکومت مى‌کرد رهسپار سمرقند شد. بیشتر آثار خود را که موجب و سبب معروفیت او شد همان‌جا برشته تحریر درآورد. | ولادت او ظاهرا در قرن چهاردهم میلادى در شهر کاشان ایران اتفاق افتاده است و مدتى در آن شهر اقامت مى‌کرد و سپس به جایى دیگر کوچ کرد، و پس از آن به دعوت الغ بیگ شیعى که به نام معین‌الدین سلطان شاه حکومت مى‌کرد رهسپار سمرقند شد. بیشتر آثار خود را که موجب و سبب معروفیت او شد همان‌جا برشته تحریر درآورد. | ||
==جایگاه علمی== | ==جایگاه علمی== | ||
| خط ۶۵: | خط ۵۹: | ||
این رصدخانه (رصدخانه سمرقند) یکى از عجایب زمان خود بود چون از عظیم‌ترین ابزارها گرفته تا دقیقترین آلات را در آنجا فراهم آورده بودند. | این رصدخانه (رصدخانه سمرقند) یکى از عجایب زمان خود بود چون از عظیم‌ترین ابزارها گرفته تا دقیقترین آلات را در آنجا فراهم آورده بودند. | ||
کاشانى در هیئت نیز شهرت داشت و کسوف‌هایى را که در سالهاى 809 و 810 و 811 هجرى اتفاق افتاد همو رصدگیرى کرده بود. | کاشانى در هیئت نیز شهرت داشت و کسوف‌هایى را که در سالهاى 809 و 810 و 811 هجرى اتفاق افتاد همو رصدگیرى کرده بود. | ||
==وفات== | |||
مؤلفان در تاریخ وفات او اختلاف دارند، برخى وفات او را در حدود سال 1424 میلادى برابر با 808ش و برخى در حدود سال 1436 میلادى مى‌دانند. | |||
استاد طوقان را عقیده بر اینست که وفات او باید در قرن پانزدهم میلادى در سمرقند بعد از سال 1421 میلادى اتفاق افتاده باشد و این همان سالى است که رصدخانه سمرقند در آن ایجاد گردید. | |||
ولى [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|تهرانى]] صاحب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذریعة]] با تأکید مى‌گوید که وفات کاشانى در سال 832 هجرى بوده و او را در عداد مصنفان شیعه یاد کرده و از او به عنوان حکیم و ریاضیدان و منجم مطلع و برجسته نام برده است. | |||
==آثار== | ==آثار== | ||
او را تألیفاتى به فارسى و عربى است. برخى از تألیفات فارسى او عبارتند از: | او را تألیفاتى به فارسى و عربى است. برخى از تألیفات فارسى او عبارتند از: | ||
# کتاب زیج خاقانى در تکمیل ایلخانى، که در این کتاب زیج ایلخانى تألیف خواجه طوسى را تصحیح کرده است و در زیج خاقانى در جدولهاى نجومى که رصدکنندگان در مراغه تحت نظر خواجه طوسى فراهم کرده بودند دقت‌هایى به عمل آورده است. به علاوه براهین ریاضى و دلایل فلکى را که در زیجهاى پیشین سابقه نداشت در یکجا گرد آورده و به الغ بیگ اهدا کرده است. | # کتاب زیج خاقانى در تکمیل ایلخانى، که در این کتاب زیج ایلخانى تألیف [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسى]] را تصحیح کرده است و در زیج خاقانى در جدولهاى نجومى که رصدکنندگان در مراغه تحت نظر [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسى]] فراهم کرده بودند دقت‌هایى به عمل آورده است. به علاوه براهین ریاضى و دلایل فلکى را که در زیجهاى پیشین سابقه نداشت در یکجا گرد آورده و به الغ بیگ اهدا کرده است. | ||
# جام جمشید، که تهرانى در الذریعة از آن یاد کرده است. | # جام جمشید، که تهرانى در الذریعة از آن یاد کرده است. | ||
برخى از مؤلفات او به عربى عبارتند از: | برخى از مؤلفات او به عربى عبارتند از: | ||
# [[الابعاد و الاجرام]]، که تهرانى آن را در الذریعة نام برده و اولش چنین است: «الحمد لله الذى رفع السماء بغیر عمد . . . . ». نسخه‌اى از این کتاب در بین کتابهاى موقوفه بر مدرسه فاضل خان در مشهد، خراسان موجود است که در سال 859 هجرى یعنى کمى پس از وفات مؤلف آن، نوشته شده است. | # [[الابعاد و الاجرام]]، که تهرانى آن را در الذریعة نام برده و اولش چنین است: «الحمد لله الذى رفع السماء بغیر عمد....». نسخه‌اى از این کتاب در بین کتابهاى موقوفه بر مدرسه فاضل خان در مشهد، خراسان موجود است که در سال 859 هجرى یعنى کمى پس از وفات مؤلف آن، نوشته شده است. | ||
# زیج التسهیلات که تهرانى در الذریعة از آن نام برده است. | # زیج التسهیلات که تهرانى در الذریعة از آن نام برده است. | ||
# [[نزهة الحدائق]]، تهرانى و طوقان هر دو از این کتاب نام برده‌اند و موضوع آن بحث در کیفیت استعمال و به کار بردن یکى از ابزارهاى رصدى است که آن را طبق المناطق مى‌نامیدند، این کتاب را براى رصدخانه سمرقند نوشت و گویند که با همان وسیله و ابزار مى‌توانستند تقویم سیارات و عرض آنها، همچنین دورى سیارات را در حال کسوف و خسوف تشخیص دهند و از دیگر امور مربوط به کسوف و خسوف آگاهى یابند. | # [[نزهة الحدائق]]، تهرانى و طوقان هر دو از این کتاب نام برده‌اند و موضوع آن بحث در کیفیت استعمال و به کار بردن یکى از ابزارهاى رصدى است که آن را طبق المناطق مى‌نامیدند، این کتاب را براى رصدخانه سمرقند نوشت و گویند که با همان وسیله و ابزار مى‌توانستند تقویم سیارات و عرض آنها، همچنین دورى سیارات را در حال کسوف و خسوف تشخیص دهند و از دیگر امور مربوط به کسوف و خسوف آگاهى یابند. | ||
| خط ۷۹: | خط ۸۰: | ||
# رسالة المحیطیة، تهرانى و طوقان هر دو از این کتاب یاد کرده‌اند و در این رساله از کیفیت تعیین نسبت محیط دائره به قطر بحث شده است. طوقان از اسمیت چنین آورده است که این نسبت به درجه‌اى نزدیک به واقع است که هیچ‌کس پیش از او آن را بیان نداشته است. همچنین اسمیت اعتراف مى‌کند که مسلمانان در عصر کاشانى بر اروپاییان در اتخاذ و عمل به روش اعشارى پیشى داشتند و به‌طور کامل بر کسور اعشارى آگاه بودند. | # رسالة المحیطیة، تهرانى و طوقان هر دو از این کتاب یاد کرده‌اند و در این رساله از کیفیت تعیین نسبت محیط دائره به قطر بحث شده است. طوقان از اسمیت چنین آورده است که این نسبت به درجه‌اى نزدیک به واقع است که هیچ‌کس پیش از او آن را بیان نداشته است. همچنین اسمیت اعتراف مى‌کند که مسلمانان در عصر کاشانى بر اروپاییان در اتخاذ و عمل به روش اعشارى پیشى داشتند و به‌طور کامل بر کسور اعشارى آگاه بودند. | ||
# رسالة الجیب و الوتر در هندسه، مؤلف در کتاب خود مفتاح الحساب گوید: این کار بر پیشینیان مشکل بود، به طورى که صاحب المجسطى گفته است راهى براى دانستن آن در دست نیست. | # رسالة الجیب و الوتر در هندسه، مؤلف در کتاب خود مفتاح الحساب گوید: این کار بر پیشینیان مشکل بود، به طورى که صاحب المجسطى گفته است راهى براى دانستن آن در دست نیست. | ||
# مفتاح الحساب، تهرانى و طوقان از این کتاب نام برده‌اند و طوقان کتاب مفتاح الحساب را از مهم‌ترین کتابهاى کاشانى مى‌داند زیرا در این کتاب به حل برخى از مسائل حسابى و اکتشافاتى جدید در این زمینه نایل آمده است و صالح زکى صاحب آثار باقیه این کتاب را آخرین کتاب مبسوطى مى‌داند که توسط ریاضیدانان شرقى نوشته شده است و صاحب کشف الظنون در مورد آن گفته است که مؤلف از راه قوانین حسابى به مرحله ن‌هایى و حقیقى اعمال هندسى دست‌یافت. این کتاب مشتمل بر یک مقدمه و پنج مقاله است، مقاله اول در حساب صحیح، مقاله دوم در حساب کسرى، مقاله سوم در حساب منجمان، مقاله چهارم در مساحت و مقاله پنجم در استخراج مجهولات است و این کتاب مفیدى است که با این عبارت آغاز مى‌شود: «الحمد لله توحد بابداع الآحاد . . . ». این کتاب را براى الغ بیگ تألیف کرد و سپس آن را مختصر کرد و تلخیص المفتاح نامید. برخى از دانشمندان همین کتاب تلخیص را شرح کرده‌اند. | # مفتاح الحساب، تهرانى و طوقان از این کتاب نام برده‌اند و طوقان کتاب مفتاح الحساب را از مهم‌ترین کتابهاى کاشانى مى‌داند زیرا در این کتاب به حل برخى از مسائل حسابى و اکتشافاتى جدید در این زمینه نایل آمده است و صالح زکى صاحب آثار باقیه این کتاب را آخرین کتاب مبسوطى مى‌داند که توسط ریاضیدانان شرقى نوشته شده است و صاحب کشف الظنون در مورد آن گفته است که مؤلف از راه قوانین حسابى به مرحله ن‌هایى و حقیقى اعمال هندسى دست‌یافت. این کتاب مشتمل بر یک مقدمه و پنج مقاله است، مقاله اول در حساب صحیح، مقاله دوم در حساب کسرى، مقاله سوم در حساب منجمان، مقاله چهارم در مساحت و مقاله پنجم در استخراج مجهولات است و این کتاب مفیدى است که با این عبارت آغاز مى‌شود: «الحمد لله توحد بابداع الآحاد...». این کتاب را براى الغ بیگ تألیف کرد و سپس آن را مختصر کرد و تلخیص المفتاح نامید. برخى از دانشمندان همین کتاب تلخیص را شرح کرده‌اند. | ||
# استخراج حبیب درجة واحدة که در ذیل مفتاح الحساب و با شرح قاضى‌زاده رومى برچغمینى به سال 1360 هجرى قمرى در تهران به چاپ رسیده است<ref>نعمه، عبدالله، ص389-391</ref>. | # استخراج حبیب درجة واحدة که در ذیل مفتاح الحساب و با شرح قاضى‌زاده رومى برچغمینى به سال 1360 هجرى قمرى در تهران به چاپ رسیده است<ref>نعمه، عبدالله، ص389-391</ref>. | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۱: | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[لباب اسکندری]] | |||
[[الرسالة المحیطیة]] | |||
[[از سمرقند به کاشان]] | |||
[[مفتاح الحساب (مقاله پنجم)]] | |||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی شده2 دی 1402]] | |||