بغية الإيضاح لتلخیص المفتاح في علوم البلاغة المعاني و البیان و البدیع: تفاوت میان نسخه‌ها

وی در ابتدای تلخیص می‌نویسد: «چون علم بلاغت و توابع آن (یعنی علم بدیع) از جلیل القدرترین و دقیق‌ترین علوم است که از روی آن دقائق عربیت و اسرار آن معلوم می‌شود و وجوه اعجاز قرآن از روی آن آشکار می‌گردد، و قسم سوم مفتاح العلوم سکاکی بزرگ‌ترین کتابی است که در این زمینه نوشته شده و از همه سودمندتر و ترتیب مطالب در آن از همه بهتر و اصول مطالب در آن از همه مجموع‌تر است، لذا با توجه به این‌که حشو و تطویل دارد و حشو و زواید آن را باید زدود، لذا من این مختصر را تألیف کردم که شامل قواعد کلی و شواهد و مثال‌های مورد نیاز است و در تحقیق و تهذیب و ترتیب آن کوشش کردم که از نظر ترتیب بهتر از مفتاح باشد و بعضی فوائد بر آن افزودم که از کتب دیگر به دست آورده بودم و مطالبی که خود دریافته‌ام بدان اضافه کردم»<ref>همان</ref>‏.

التلخیص المفتاح شامل مقدمه‌ای است در معنای فصاحت و بلاغت و سپس دارای سه فن یا بخش است. فن اول درباره علم معانی، و فن دوم درباره علم بدیع، و فن سوم درباره علم بدیع است. [[خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمن|قزوینی]] در حقیقت اول کسی است که محسنات کلام را بعد از ابن معتز به نام بدیع خواند و از آن پس دیگر همه آن را بدین نام خواندند. ولی اخیراً در فارسی به جای آن آرایه‌های سخن متداول شده است. خطیب 37 صنعت از صنایع بدیع را در این بخش آورده است<ref>همان، ص99</ref>‏.  

کتاب مذکور اثری است کاملاً نظام‌مند و دقیق و با اسلوب علمی و ترتیب معقول که شامل خلاصه‌ای از تمام قواعد فصاحت و بلاغت و اصول بلاغی است. اما درست به همین دلیل کتابی است خشک و جدی که بیشتر به مباحث فلسفی می‌ماند تا به سخن اهل ذوق و قرن‌ها –حتی تا امروز- فکر ادبا را به مباحث لفظی و ریزه‌کاری‌های ادبی و فلسفی مشغول داشت و در عین حال آن را از لطف سخن عبدالقاهر جرجانی و ذوق و احساس کلام او و درک عملی دقایق بلاغت کلام بلغا محروم کرد؛ چرا که همه می‌پنداشتند که خطیب دمشق حرف آخر را زده است و از او بهتر دیگر سخنی نیست<ref>همان</ref>‏.