الباعث الحثيث شرح اختصار علوم الحديث: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

کتاب با مقدمه‌ای کوتاه از [[علی بن حسن عبدالحمید]] در معرفی کتاب و نقل کلام ذهبی «کجاست علم حدیث؟ و کجایند اهل حدیث؟ نزدیک است که نبینم ایشان را جز در کتاب‌ها یا در زیر خاک» آغاز شده است<ref>ر.ک: مقدمه چاپ تحقیق‌شده، ص6-5</ref>‏.

«[[اختصار علوم الحديث]]» اختصاری علمی و متین از کتاب [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن صلاح]] به‌علاوه تعلیقات و تعقیبات و استدراکاتی از [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن کثیر]] است که بر ارزش کتاب افزوده و اهمیت آن را دو چندان کرده است<ref>ر.ک: مدخل، ص11</ref>‏. نمونه‌هایی از این افزوده‌های ابن کثیر در ضمن یازده مورد در مدخل کتاب ارائه شده است<ref>ر.ک: همان، ص16-12</ref>‏.  

[[محمد عبدالرزاق حمزه]] در مقدمه‌اش بر کتاب به بررسی تاریخچه علم حدیث پرداخته است. او ابتدا آثاری که در این زمینه نگارش شده را ذکر می‌کند تا اینکه به [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابوعمرو عثمان بن صلاح شهرزوری]] می‌رسد. [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن صلاح]] هنگامی که در مدرسه اشرفیه تدریس می‌کرد، کتاب معروفش «علوم الحديث» - که به مقدمه [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن صلاح]] مشهور است - ‌را نوشت و فنون و علوم آن را تهذیب کرد و ازآنجاکه مطالبش را پی‌درپی املا نموده است، ترتیب مطالبش در وضع مناسبی قرار ندارد. او از تألیفات پراکنده [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب ابوبکر بغدادی]] استفاده کرده و مقاصد متفرق آثار او را گردآوری و گزیده‌ای از فوائدش را به آن ضمیمه کرده است. بنابراین در کتابش مطالب متفرق در دیگر آثار را گرد آورده است و دیگر مؤلفین نیز از شیوه او پیروی کرده‌اند و کتاب او را در آثار فراوانی به نظم درآورده و شرح و تلخیص کرده‌اند؛ به‌عنوان مثال [[حافظ عراقی، عبدالرحیم بن حسین|عبدالرحیم بن حسین عراقی]] (متوفی 806ق) آن را در «[[ألفية الحديث و يليها شرحها فتح المغيث بشرح ألفية الحديث|ألفية الحديث]]» به نظم درآورد و خودش نیز آن را شرح کرد و سخاوی نیز پس از او کتابش را شرح کرد<ref>ر.ک: تقديم الكتاب، ص81-80</ref>‏.  

عبدالرزاق سپس شرح حال مؤلف، اساتید، شاگردان و آثار او را در چند صفحه ارائه کرده است<ref>ر.ک: همان، ص92-85</ref>‏.

شرح و توضیح مطالب به شیوه «قال - قلت» است. شارح با «قال»، عبارت نویسنده را ذکر کرده و با «قلت»، به شرح و توضیح آن پرداخته است. شارح گاه عنوانی را برای عبارت نویسنده انتخاب و در [] قرار داده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص99، پاورقی 1</ref>‏. شرح در بالا و تعلیقات در ذیل صفحه ارائه شده است.  

شروح [[شاکر، احمد محمد|احمد شاکر]] با حرف «ش»، تعلیقات عبدالرزاق حمزه با حرف «ع»، تعلیقات البانی با حرف «ن» مشخص شده است. موارد بدون رمز نیز به قلم محقق کتاب، علی بن حسن عبدالحمید است<ref>ر.ک: مقدمه چاپ تحقیق‌شده، ص5، پاورقی 2</ref>‏.  

بر بسیاری از طلاب این نکته که اسم اصلی این کتاب «[[اختصار علوم الحديث]]» است پوشیده مانده و گمان می‌کنند که اسم کتاب «الباعث الحثيث» است. حقیقت آن است که «الباعث الحثيث» اسم علم برای شرح علامه [[شاکر، احمد محمد|احمد شاکر]] است که به آن مشهور شده، تاآنجاکه اسم شرح بر اسم اصلی غلبه یافته است<ref>ر.ک: مدخل، ص25</ref>‏.  

تعلیقات [[شاکر، احمد محمد|احمد شاکر]] از جهت کوتاهی و بلندی و از لحاظ مفاد و مضمون متنوع است. بیشترین نکته‌ای که توجه را به خود جلب می‌کند، توجه ویژه او به ضبط اسامی، کنیه‌ها و القاب و مقید کردن آنها به حروف و شرح و تبیین بیشتر آنهاست. مطلب دیگر نقل‌های فراوانی است که تکمیل‌کننده سخن مؤلف است و آنها را از کتب مصطلحاتی که امروزه معروفند، نقل می‌کند؛ به‌ویژه «التقييد والإيضاح» عراقی و «تدريب الراوي» سیوطی. گاهی نیز بعضی از مطالبی را که ابن کثیر خلاصه کرده از «علوم ابن صلاح» در حاشیه برای افاده بیشتر و تکمیل معلومات ذکر می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص26-25</ref>‏.  

قابل ذکر است که تعداد تعلیقات [[شاکر، احمد محمد|احمد شاکر]] – کوتاه یا بلند - ‌قریب به چهارصد تعلیقه است<ref>ر.ک: همان</ref>‏.  

[[رده:مقالات جدید]]