۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
أسئله و أجوبه رشيدي: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '}} '''' به '}} '''') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
}} | }} | ||
'''اسئله و اجوبه رشيدى'''، تألیف [[رشيدالدين فضل‌الله همدانى]]، و به کوشش دکتر رضا شعبانی به چاپ رسیده، این کتاب پاسخ‌هاى [[رشیدالدین فضل‌الله|خواجه]] به سؤالاتى است كه از وى پرسيده‌اند. | |||
==ساختار== | |||
== | |||
دانشمندى به نام مجدالدين عالى شاه بن حسن حسینى عريضى ابرقوهى، به سال 711ق چهار مسأله از خواجه استفسار كرده و او پاسخ داده است. البته جز او كسان ديگرى نيز بوده‌اند كه به همین صورت سؤال‌هاى خود را مطرح كرده‌اند و از خواجه پاسخ‌هاى مناسب را دريافت داشته‌اند، به طورى كه این کتاب؛ مشتمل بر بيست و پنج بخش است كه برخى از ابواب آن به صورت سؤال و جواب مطرح شده و قسمتى از فقرات آن شكل توضيحى و تفسيرى و كلامى به خود گرفته است. | دانشمندى به نام مجدالدين عالى شاه بن حسن حسینى عريضى ابرقوهى، به سال 711ق چهار مسأله از خواجه استفسار كرده و او پاسخ داده است. البته جز او كسان ديگرى نيز بوده‌اند كه به همین صورت سؤال‌هاى خود را مطرح كرده‌اند و از خواجه پاسخ‌هاى مناسب را دريافت داشته‌اند، به طورى كه این کتاب؛ مشتمل بر بيست و پنج بخش است كه برخى از ابواب آن به صورت سؤال و جواب مطرح شده و قسمتى از فقرات آن شكل توضيحى و تفسيرى و كلامى به خود گرفته است. | ||
== گزارش محتوا == | |||
عناوین فقرات مذكور در متن کتاب به شرح ذيل است: | عناوین فقرات مذكور در متن کتاب به شرح ذيل است: | ||
1- بطلان تناسخ و اثبات حشر اجساد: گفتارى است كلامى كه در پاسخ پرسش مولانا معظم عمادالدوله والدين (احيانا مطرزى) نگاشته شده است. | 1- بطلان تناسخ و اثبات حشر اجساد: | ||
گفتارى است كلامى كه در پاسخ پرسش مولانا معظم عمادالدوله والدين (احيانا مطرزى) نگاشته شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=3&viewType=html ر.ک: متن کتاب، ج2، ص1]</ref>. | |||
2- اسئله مرتضى معظم سيد مجد المله والدين عاليشاه الابرقوهى: | 2- اسئله مرتضى معظم سيد مجد المله والدين عاليشاه الابرقوهى: | ||
پرسش‌هایى است در مسائل كلامى و عرفانى و كشوردارى كه شخص مذكور از خواجه استفسار كرده است. | پرسش‌هایى است در مسائل كلامى و عرفانى و كشوردارى كه شخص مذكور از خواجه استفسار كرده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=38&viewType=html ر.ک: همان، ص38]</ref>. | ||
3- اسئله ملك الحكماء و الاطباء حكيم فرنگى: هفت مسأله فلسفى پزشكى است با ديباچه حكيم فرنگى كه نام آن در نسخه سفيد مانده است. | 3- اسئله ملك الحكماء و الاطباء حكيم فرنگى: هفت مسأله فلسفى پزشكى است با ديباچه حكيم فرنگى كه نام آن در نسخه سفيد مانده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=52&viewType=html ر.ک: همان، ص52]</ref>. | ||
4- سؤال مولانا معظم ملك الافاضل نورالدين كوه كيلوئى: | 4- سؤال مولانا معظم ملك الافاضل نورالدين كوه كيلوئى: | ||
اين سؤال درباره مجهول مطلق است كه: المجهول المطلق لا يمكن الحكم عليه.خواجه نخست نظر ديگر وى را گفته و سپس نظر خود را آورده است. | اين سؤال درباره مجهول مطلق است كه: المجهول المطلق لا يمكن الحكم عليه.خواجه نخست نظر ديگر وى را گفته و سپس نظر خود را آورده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=95&viewType=html ر.ک: همان، ص95]</ref>. | ||
5- سؤال مولانا معظم... عمادالدوله والدين المطرزى: | 5- سؤال مولانا معظم... عمادالدوله والدين المطرزى: | ||
مشتمل بر تنها یک پرسش درباره حرص و ديگر كاستى‌هاى روانى در مردمان و قول قرآن: '''و لقد كرمنا بنى آدم...و فضلناهم على كثير ممن خلقنا''' تفضيلا است. پاسخ درمقام انسانى و پندآمیز است. | مشتمل بر تنها یک پرسش درباره حرص و ديگر كاستى‌هاى روانى در مردمان و قول قرآن: '''و لقد كرمنا بنى آدم...و فضلناهم على كثير ممن خلقنا''' تفضيلا است. پاسخ درمقام انسانى و پندآمیز است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=102&viewType=html ر.ک: همان، ص102]</ref>. | ||
6- اعتذار: در آن از مشغولیت بسيار به كارهاى ساختمانى و درختكارى اظهار شرمندگى مى‌كند و در واقع جواب این پرسش عمومى را مى‌دهد كه برخى در پنهان از یکديگر مى‌پرسند، این پيرمرد با این جايگاه در دانش‌ها و دارایى‌ها كه به دست آورده چه آزمند است. سپس به بدگویى از بیکارى مى‌پردازد. | 6- اعتذار: در آن از مشغولیت بسيار به كارهاى ساختمانى و درختكارى اظهار شرمندگى مى‌كند و در واقع جواب این پرسش عمومى را مى‌دهد كه برخى در پنهان از یکديگر مى‌پرسند، این پيرمرد با این جايگاه در دانش‌ها و دارایى‌ها كه به دست آورده چه آزمند است. سپس به بدگویى از بیکارى مى‌پردازد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=112&viewType=html ر.ک: همان، ص112]</ref>. | ||
7- سؤال مولانا معظم عضدالدوله والدين المطرزى: مطرزى در ديباچه سؤال به دشوارى موضوع و اينكه پيش از آن [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسى]]، اثيرالدين ابهرى، ابن كمونه و... بدان پرداخته‌اند، اشاره مى‌كند و سپس پرسش خود را در میان مى‌گذارد: كسى درون اتاقى رفته و مى‌گوید كه هر سخنى كه من در این اتاق مى‌گویم دروغ است و غير از این سخنى نمى‌گوید و بيرون مى‌آيد. اكنون این سخن راست است يا دروغ.اگر راست است بايد دروغ باشد و اگر دروغ است بايد كه راست باشد. پس بايد هم راست باشد و هم دروغ و این محال است. | 7- سؤال مولانا معظم عضدالدوله والدين المطرزى: مطرزى در ديباچه سؤال به دشوارى موضوع و اينكه پيش از آن [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسى]]، اثيرالدين ابهرى، ابن كمونه و... بدان پرداخته‌اند، اشاره مى‌كند و سپس پرسش خود را در میان مى‌گذارد: كسى درون اتاقى رفته و مى‌گوید كه هر سخنى كه من در این اتاق مى‌گویم دروغ است و غير از این سخنى نمى‌گوید و بيرون مى‌آيد. اكنون این سخن راست است يا دروغ.اگر راست است بايد دروغ باشد و اگر دروغ است بايد كه راست باشد. پس بايد هم راست باشد و هم دروغ و این محال است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=122&viewType=html ر.ک: همان، ص122]</ref>. | ||
8- سؤال مولانا معظم شهاب المله والدين الزاكانى: پرسشى است درباره اينكه بارى تعالى قادر مختار است يا موجب بالذات. | 8- سؤال مولانا معظم شهاب المله والدين الزاكانى: پرسشى است درباره اينكه بارى تعالى قادر مختار است يا موجب بالذات<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=126&viewType=html ر.ک: همان، ص126]</ref>. | ||
9- سؤال صاحب معظم ملك الوزراء و الامراء ناصرالدين امیر يحيى: پرسشى است عقيدتى درباره قتل پيامبران و عصمت ايشان. | 9- سؤال صاحب معظم ملك الوزراء و الامراء ناصرالدين امیر يحيى: پرسشى است عقيدتى درباره قتل پيامبران و عصمت ايشان<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=133&viewType=html ر.ک: همان، ص133]</ref>. | ||
10- سؤال مولانا معظم شرف المله والدين قاضى سيواس: پرسشى است درباره آيه: '''الم ذلك الکتاب لا ريب فيه هدى للمتقين'''. | 10- سؤال مولانا معظم شرف المله والدين قاضى سيواس: پرسشى است درباره آيه: '''الم ذلك الکتاب لا ريب فيه هدى للمتقين'''<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=138&viewType=html ر.ک: همان، ص138]</ref>. | ||
11- اسئله مولانا معظم ملك الافاضل و الحكما شمس المله والدين الجوهرى السمنانى: این مسائل در شش بند عرضه مى‌شود: 1- تسلسل در جانب علت محال است؛ اما در جانب معلول جايز. 2- تقدم واجب بر عالم تقدم ذاتى باشد بر چه وجه مى‌باشد. 3- در خصوص مواليد سه گانه به واسطه فعل و انفعال عناصر اربعه. 4- حركات چهارگانه: ارادى، طبيعى، قسير و عرض. 5- حركات فلكى چگونه است؟ 6- اختلاف در نفوس بشرى، اختلاف اخلاق و صور، حركت نبض چگونه است؟ و... | 11- اسئله مولانا معظم ملك الافاضل و الحكما شمس المله والدين الجوهرى السمنانى<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=141&viewType=html ر.ک: همان، ص141]</ref>: این مسائل در شش بند عرضه مى‌شود: 1- تسلسل در جانب علت محال است؛ اما در جانب معلول جايز. 2- تقدم واجب بر عالم تقدم ذاتى باشد بر چه وجه مى‌باشد. 3- در خصوص مواليد سه گانه به واسطه فعل و انفعال عناصر اربعه. 4- حركات چهارگانه: ارادى، طبيعى، قسير و عرض. 5- حركات فلكى چگونه است؟ 6- اختلاف در نفوس بشرى، اختلاف اخلاق و صور، حركت نبض چگونه است؟ و... | ||
12- ذكر جمیل پادشاه: مباحث مقام فراهان: | 12- ذكر جمیل پادشاه: مباحث مقام فراهان<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=178&viewType=html ر.ک: همان، ص178]</ref>: | ||
به گفتگویى مى‌پردازد كه در شب دوشنبه 14 جمادى 709ق در مقام فراهان درباره شناخت ماه 29 و 30 روزه با پادشاه اسلام(كه ظاهرا اولجايتو است) داشته است. | به گفتگویى مى‌پردازد كه در شب دوشنبه 14 جمادى 709ق در مقام فراهان درباره شناخت ماه 29 و 30 روزه با پادشاه اسلام(كه ظاهرا اولجايتو است) داشته است. | ||
13- رساله سؤالات علما: مباحث مقام سلطانيه: گفتگوهایى است در چهار مبحث متفاوت. | 13- رساله سؤالات علما: مباحث مقام سلطانيه: گفتگوهایى است در چهار مبحث متفاوت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=192&viewType=html ر.ک: همان، ص192]</ref>. | ||
14- تفسير آيه '''ولو شئنا لآتينا كل نفس هداها و لكن حق القول منى لاملان جهنم من الجنه و الناس اجمعين'''. | 14- تفسير آيه '''ولو شئنا لآتينا كل نفس هداها و لكن حق القول منى لاملان جهنم من الجنه و الناس اجمعين'''<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=224&viewType=html ر.ک: همان، ص224]</ref>. | ||
15- تفسير آيه '''و لو علم فيهم خيرا لاسمعهم'''... | 15- تفسير آيه '''و لو علم فيهم خيرا لاسمعهم'''...<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=232&viewType=html ر.ک: همان، ص232]</ref> | ||
16- تفسير '''انا انزلناه في ليله القدر'''. تاویلاتى است عرفانى درباره شب قدر نه تفسير حرف به حرف این آيه. | 16- تفسير '''انا انزلناه في ليله القدر'''. تاویلاتى است عرفانى درباره شب قدر نه تفسير حرف به حرف این آيه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=237&viewType=html ر.ک: همان، ص237]</ref>. | ||
17-فايده زيارت: گفتارى است درباره ارزش تن بزرگان پس از وفات و نيز زيارت قبور ايشان. | 17-فايده زيارت: گفتارى است درباره ارزش تن بزرگان پس از وفات و نيز زيارت قبور ايشان<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=242&viewType=html ر.ک: همان، ص242]</ref>. | ||
18- شرح حديث انا مدينه العلم و على بابها. | 18- شرح حديث انا مدينه العلم و على بابها<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=249&viewType=html ر.ک: همان، ص249]</ref>. | ||
19- مراتب علوم: علم معقول و منقول. | 19- مراتب علوم: علم معقول و منقول<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=256&viewType=html ر.ک: همان، ص256]</ref>. | ||
20- ذيل رساله لطايف طبى. این نام به قلم نویسنده رساله، در سرآغاز رساله آمده است و چنين برمى‌آيد كه خواجه رساله‌اى به نام لطايف طبى داشته است كه این یکى دنباله آن است. گفتارى است حاوى دو پرسش و پاسخ پزشكى. | 20- ذيل رساله لطايف طبى. این نام به قلم نویسنده رساله، در سرآغاز رساله آمده است و چنين برمى‌آيد كه خواجه رساله‌اى به نام لطايف طبى داشته است كه این یکى دنباله آن است. گفتارى است حاوى دو پرسش و پاسخ پزشكى<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=261&viewType=html ر.ک: همان، 261]</ref>. | ||
21- تدویر زمین: رساله در علم هيئت، گفتارى است در اثبات كرویت زمین برپايه انديشه ستاره شناسان و تفسير آياتى از قرآن در این زمینه. | 21- تدویر زمین: رساله در علم هيئت، گفتارى است در اثبات كرویت زمین برپايه انديشه ستاره شناسان و تفسير آياتى از قرآن در این زمینه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=267&viewType=html ر.ک: همان، ص267]</ref>. | ||
22-تفسير '''لو كان البحر مدادا''': جواب قاضى مرو درباره پایان ناپذيرى كلمات الهى و تفسير آيه فوق. | 22-تفسير '''لو كان البحر مدادا''': جواب قاضى مرو درباره پایان ناپذيرى كلمات الهى و تفسير آيه فوق<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=349&viewType=html ر.ک: همان، ص349]</ref>. | ||
23- رساله در اثبات اشرفيت عقلا از علما. | 23- رساله در اثبات اشرفيت عقلا از علما<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=413&viewType=html ر.ک: همان، ص413]</ref>. | ||
در این رساله به تعريف علم و سپس تقسيم علم به تصور و تصديق و تقسيم‌هاى ديگر؛ مانند شرعى و غير شرعى پرداخته شده و پس از آن عقل به چهار معنى تقسيم شده است: 1- جوهر مجرد،2- قوت نظرى، 3- عقلى كه مناط تكليف است، 4- مصطلح جمهور. | در این رساله به تعريف علم و سپس تقسيم علم به تصور و تصديق و تقسيم‌هاى ديگر؛ مانند شرعى و غير شرعى پرداخته شده و پس از آن عقل به چهار معنى تقسيم شده است: 1- جوهر مجرد،2- قوت نظرى، 3- عقلى كه مناط تكليف است، 4- مصطلح جمهور. | ||
24- سؤالات مرتضى معظم نظام‌الدين: چهار پرسش از هفت پرسش وى به جاى مانده است: پرسش چهارم درباره برترى امت محمد(ص) بر امت موسى(ع)، پنجم درباره معراج و آسمان هفتم و سدره المنتهى، پرسش ششم درباره پيامبر مرسل و پيامبر غير مرسل و علم لدنى است. پرسش هفتم درباره حديث: تنام عيناى و لاينام قلبى. | 24- سؤالات مرتضى معظم نظام‌الدين<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=514&viewType=html ر.ک: همان، ص514]</ref>: چهار پرسش از هفت پرسش وى به جاى مانده است: پرسش چهارم درباره برترى امت محمد(ص) بر امت موسى(ع)، پنجم درباره معراج و آسمان هفتم و سدره المنتهى، پرسش ششم درباره پيامبر مرسل و پيامبر غير مرسل و علم لدنى است. پرسش هفتم درباره حديث: تنام عيناى و لاينام قلبى. | ||
25- سؤالات مولانا معظم عماد المله والدين ابن الخوام. | 25- سؤالات مولانا معظم عماد المله والدين ابن الخوام<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1054?volumeNumber=2§ionNumber=517&viewType=html ر.ک: همان، ص517]</ref>. | ||
== ویژگیهای اثر == | |||
ویژگى‌هاى این اثر را مى‌توان به چند دسته تقسيم كرد | ویژگى‌هاى این اثر را مى‌توان به چند دسته تقسيم كرد | ||
| خط ۱۱۲: | خط ۱۱۵: | ||
==نسخه شناسى== | ==نسخه شناسى== | ||
اين اثر دارى نسخه خطى يا رونوشت اصيلى است كه در زمان خود [[رشیدالدین فضل‌الله|خواجه]] تألیف و تدوین شده و اينك در مجموعه نسخ خطى نفيس کتابخانه گنج بخش مركز تحقيقات فارسی ایران و پاکستان به شماره 13789 نگهدارى مى‌شود. تعداد رساله‌ها در این نسخه بيست و پنج رساله است. به نظر مى‌رسد این نسخه در زمان خود خواجه؛ يعنى حدود اوائل قرن هشتم هجرى قمرى نوشته شده باشد. | |||
نسخه حاضر در برنامه از روى نسخه فوق به كوشش آقاى [[شعبانی، رضا|رضا شعبانى]]، مدير مركز تحقيقات فارسی ایران و پاکستان تهيه گرديده و برای بار نخست در سال 1371ش1993م در قطع وزيرى با جلد گالينگور در 539 صفحه توسط مركز تحقيقات فارسی ایران و پاکستان در اسلام آباد منتشر شده است. | |||
نسخه حاضر در برنامه از روى نسخه فوق به كوشش آقاى رضا | |||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۵: | ||
3- [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ تهرانى]]، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة]]؛ ج سوم، چهارم، پنجم و هشتم. | 3- [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ تهرانى]]، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة]]؛ ج سوم، چهارم، پنجم و هشتم. | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||