۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
ذیل لب اللباب في تحریر الأنساب: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
==الأنساب== | ==الأنساب== | ||
«الأنساب» معروف‌ترين اثر سمعانی است كه به «[[الأنساب (سمعاني)|انساب سمعانی]]» نيز شهرت دارد. در اين كتاب، مباحث تفاسير و علوم قرآنی، ادبی، عرفانی، تاريخی و... مطرح و ۳۳ تفسير قرآن تا قرن ششم معرفی و بررسی شده است<ref>ر.ک: ذکایی ساوجی، ص 39-37</ref>. يكی از فوايد این کتاب، آوردن نام كتاب‌ها و نويسندگانی است كه غالباً در منابع ديگر ياد نشده است؛ زيرا مؤلف سخت‌كوش آن برای نگارش آن رنج سفرهای طولانی و فراوان را به نقاط مختلف جهان بر خود هموار كرد، در شهرها و روستاهای كوچک و بزرگ كتاب‌های بسياری را ديده و يا درباره آنها شنيده و با بسياری از محدثان و محققان ديدار كرده و حاصل آن همه را در این كتاب فراهم آورده است<ref>ر.ک: همان، ص37</ref>. اين كتاب‌ها اعم از تفاسير و علوم قرآنی، ادبی، عرفانی، تاريخی، سفرنامه‌ها و دواوين شعری هستند كه اكثر آنها متأسفانه امروزه در دست نيست و حتی در منبع كتابشناسی ديگر هم نامی از آنها نيامده است<ref>همان</ref>. | «الأنساب» معروف‌ترين اثر [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد|سمعانی]] است كه به «[[الأنساب (سمعاني)|انساب سمعانی]]» نيز شهرت دارد. در اين كتاب، مباحث تفاسير و علوم قرآنی، ادبی، عرفانی، تاريخی و... مطرح و ۳۳ تفسير قرآن تا قرن ششم معرفی و بررسی شده است<ref>ر.ک: ذکایی ساوجی، ص 39-37</ref>. يكی از فوايد این کتاب، آوردن نام كتاب‌ها و نويسندگانی است كه غالباً در منابع ديگر ياد نشده است؛ زيرا مؤلف سخت‌كوش آن برای نگارش آن رنج سفرهای طولانی و فراوان را به نقاط مختلف جهان بر خود هموار كرد، در شهرها و روستاهای كوچک و بزرگ كتاب‌های بسياری را ديده و يا درباره آنها شنيده و با بسياری از محدثان و محققان ديدار كرده و حاصل آن همه را در این كتاب فراهم آورده است<ref>ر.ک: همان، ص37</ref>. اين كتاب‌ها اعم از تفاسير و علوم قرآنی، ادبی، عرفانی، تاريخی، سفرنامه‌ها و دواوين شعری هستند كه اكثر آنها متأسفانه امروزه در دست نيست و حتی در منبع كتابشناسی ديگر هم نامی از آنها نيامده است<ref>همان</ref>. | ||
از وجوه ديگر اهميت «الأنساب» اين است كه پس از تأليف، مورد توجه محققان سال‌های بعد قرار گرفت و عده‌ای بر آن تفريظ و شرح نوشته يا آن را تلخيص كردند. از جمله [[ابن اثیر، علی بن محمد|عزالدين ابوالحسن علی بن محمد بن اثير جوزی]] كه با تلخيص «[[الأنساب (سمعاني)|الأنساب]]» [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد|سمعانی]] و افزودن برخی استدراكات، كتاب جديدی در سه جلد سامان داد و آن‌را «اللباب في التهذيب الأنساب» ناميد<ref>ر.ک: همان</ref>. | از وجوه ديگر اهميت «الأنساب» اين است كه پس از تأليف، مورد توجه محققان سال‌های بعد قرار گرفت و عده‌ای بر آن تفريظ و شرح نوشته يا آن را تلخيص كردند. از جمله [[ابن اثیر، علی بن محمد|عزالدين ابوالحسن علی بن محمد بن اثير جوزی]] كه با تلخيص «[[الأنساب (سمعاني)|الأنساب]]» [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد|سمعانی]] و افزودن برخی استدراكات، كتاب جديدی در سه جلد سامان داد و آن‌را «اللباب في التهذيب الأنساب» ناميد<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
==اللباب في التهذيب الأنساب== | ==اللباب في التهذيب الأنساب== | ||
این کتاب، بازنویسی استادانه‌ای است از کتاب «[[الأنساب (سمعاني)|الأنساب]]» [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد|سمعانی]]. ابن‌اثیر کوشیده است در این کتاب، آرای سمعانی را حتی در مواردی که دچار لغزش شده است، به دقت بیان کند، با وجود این در برخی موارد، نوشته‌های او را پس از تأمل بسیار اصلاح کرده است<ref>رضازاده لنگرودی، رضا، ج2، ص703</ref>. | این کتاب، بازنویسی استادانه‌ای است از کتاب «[[الأنساب (سمعاني)|الأنساب]]» [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد|سمعانی]]. ابن‌اثیر کوشیده است در این کتاب، آرای [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد|سمعانی]] را حتی در مواردی که دچار لغزش شده است، به دقت بیان کند، با وجود این در برخی موارد، نوشته‌های او را پس از تأمل بسیار اصلاح کرده است<ref>رضازاده لنگرودی، رضا، ج2، ص703</ref>. | ||
==لب اللباب في تحریر الأنساب== | ==لب اللباب في تحریر الأنساب== | ||
جلال‌الدین عبدالرحمن سیوطی کتاب «الأنساب» سمعانی و «اللباب في التهذيب الأنساب» ابن اثیر را تلخیص کرد و با برخی از اضافات که از کتاب‌هایی چون | [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|جلال‌الدین عبدالرحمن سیوطی]] کتاب «الأنساب» [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد|سمعانی]] و «اللباب في التهذيب الأنساب» [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثیر]] را تلخیص کرد و با برخی از اضافات که از کتاب‌هایی چون «[[معجم البلدان|معجم البلدان]]» [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|یاقوت حموی]] استخراج کرده بود، در سال 873ق، کتاب جدیدی را با عـنوان «لب اللباب في تحرير الأنساب» پدید آورد<ref>ر.ک: ذکایی ساوجی، مرتضی، ص37</ref>. | ||
==ذیل لب اللباب في تحریر الأنساب== | ==ذیل لب اللباب في تحریر الأنساب== | ||
این کتاب با تحقیق شادی بن محمد بن سالم آل نعمان به چاپ رسیده است. احمد بن احمد | این کتاب با تحقیق [[شادی بن محمد بن سالم آل نعمان]] به چاپ رسیده است. [[عجمی وفایی، احمد بن احمد|احمد بن احمد عجمی]]، این کتاب را ذیلی بر «لب اللباب» [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] قرار داده و زیادات فراوانی را بدان افزوده است. | ||
این کتاب، با مقدمه محقق در ده مبحث، آغاز شده است. در این مقدمه، ابتدا به موضوع کتاب و سیر نگارشات آثار پیرامون کتاب «الأنساب» سمعانی اشاره شده<ref>مقدمه، ص8</ref> و سپس، در مبحث نخست، به شرح حال احمد عجمی، پرداخته شده و اطلاعاتی پیرامون نام، لقب، نسب و مذهب، ولادت، شیوخ و تحصیلات، شاگردان، تألیفات وی، دیدگاه سایر علما درباره او و در نهایت، وفات وی، در اختیار خواننده قرار گرفته است<ref>همان، ص14-11</ref>. | این کتاب، با مقدمه محقق در ده مبحث، آغاز شده است. در این مقدمه، ابتدا به موضوع کتاب و سیر نگارشات آثار پیرامون کتاب «الأنساب» [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد|سمعانی]] اشاره شده<ref>مقدمه، ص8</ref> و سپس، در مبحث نخست، به شرح حال احمد عجمی، پرداخته شده و اطلاعاتی پیرامون نام، لقب، نسب و مذهب، ولادت، شیوخ و تحصیلات، شاگردان، تألیفات وی، دیدگاه سایر علما درباره او و در نهایت، وفات وی، در اختیار خواننده قرار گرفته است<ref>همان، ص14-11</ref>. | ||
در مبحث دوم، به تعریف کتاب حاضر، با استفاده از مقدمه و خاتمه آن، پرداخته شده<ref>همان، ص15</ref> و در مبحث سوم، روش مصنف در تدوین و تألیف مطالب، توضیح داده شده است<ref>همان، ص28</ref>. در مبحث چهارم، به استفاده سایر علما از این کتاب اشاره شده<ref>همان، ص30</ref> و در مبحث هشتم، انتساب کتاب به مصنف<ref>همان، ص31</ref> و توثیق نام کتاب، مورد بررسی قرار گرفته است<ref>همان، ص32</ref>. در مبحث دهم، به توصیف نسخ خطی کتاب پرداخته شده<ref>همان، ص33</ref> و در آخرین مبحث، روش تعلیق و تحقیق در کتاب، توضیح داده شده است<ref>همان، ص38</ref>. | در مبحث دوم، به تعریف کتاب حاضر، با استفاده از مقدمه و خاتمه آن، پرداخته شده<ref>همان، ص15</ref> و در مبحث سوم، روش مصنف در تدوین و تألیف مطالب، توضیح داده شده است<ref>همان، ص28</ref>. در مبحث چهارم، به استفاده سایر علما از این کتاب اشاره شده<ref>همان، ص30</ref> و در مبحث هشتم، انتساب کتاب به مصنف<ref>همان، ص31</ref> و توثیق نام کتاب، مورد بررسی قرار گرفته است<ref>همان، ص32</ref>. در مبحث دهم، به توصیف نسخ خطی کتاب پرداخته شده<ref>همان، ص33</ref> و در آخرین مبحث، روش تعلیق و تحقیق در کتاب، توضیح داده شده است<ref>همان، ص38</ref>. | ||
نویسنده در مقدمه کتاب، به این موضوع اشاره نموده است که شیخ محمد بن علی بن احمد داودی مالکی (متوفی 945ق)، صاحب «طبقات المفسرین»، در حاشیه نسخه «لب اللباب» سیوطی، تعلیقات و تنقیحاتی را بر مطالب سیوطی، افزوده و سپس، احمد بن احمد عجمی، بر آن تعلیقات، اضافات و توضیحاتی را اضافه کرده است. پس از آن، عبدالرحمن اشمونی، از فرزند شیخ احمد عجمی، اجازه خواست تا پاورقی‌های پدرش بر کتاب «لب اللباب» سیوطی را استخراج و جدا کند و او نیز اجازه داد. بنابراین اشمونی این پاورقی‌ها را مشخص کرد و پس از آن، در کتاب حاضر، در اختیار خوانندگان قرار گرفت<ref>همان، ص16</ref>. | نویسنده در مقدمه کتاب، به این موضوع اشاره نموده است که شیخ محمد بن علی بن احمد داودی مالکی (متوفی 945ق)، صاحب «طبقات المفسرین»، در حاشیه نسخه «لب اللباب» [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]]، تعلیقات و تنقیحاتی را بر مطالب [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]]، افزوده و سپس، احمد بن احمد عجمی، بر آن تعلیقات، اضافات و توضیحاتی را اضافه کرده است. پس از آن، عبدالرحمن اشمونی، از فرزند شیخ احمد عجمی، اجازه خواست تا پاورقی‌های پدرش بر کتاب «لب اللباب» [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] را استخراج و جدا کند و او نیز اجازه داد. بنابراین اشمونی این پاورقی‌ها را مشخص کرد و پس از آن، در کتاب حاضر، در اختیار خوانندگان قرار گرفت<ref>همان، ص16</ref>. | ||
===ویژگی‌های کتاب=== | ===ویژگی‌های کتاب=== | ||
یکی از مهمترین ویژگی کتاب، رعایت اختصار و پرهیز از اطناب و زیاده‌گویی می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص18</ref>. برخی دیگر از مهمترین ویژگی‌های این اثر را می‌توان در امور زیر، خلاصه نمود: | یکی از مهمترین ویژگی کتاب، رعایت اختصار و پرهیز از اطناب و زیاده‌گویی می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص18</ref>. برخی دیگر از مهمترین ویژگی‌های این اثر را می‌توان در امور زیر، خلاصه نمود: | ||
# ابن عجمی بسیاری از انسابی که سیوطی از قلم انداخته را در کتاب خود آورده است<ref>همان، ص17</ref>. | # ابن عجمی بسیاری از انسابی که [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] از قلم انداخته را در کتاب خود آورده است<ref>همان، ص17</ref>. | ||
# انسابی که ابن اثیر در کتاب خود آورده ولی سیوطی آنها را در کتابش ذکر نکرده، توسط ابن عجمی استدراک شده‌اند مانند: «الآزاذاني»، «الأبرص»، «الأجیر»، «الأحدب»، «البهزي»، «الکماري» و...<ref>همان</ref>. | # انسابی که [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثیر]] در کتاب خود آورده ولی سیوطی آنها را در کتابش ذکر نکرده، توسط ابن عجمی استدراک شده‌اند مانند: «الآزاذاني»، «الأبرص»، «الأجیر»، «الأحدب»، «البهزي»، «الکماري» و...<ref>همان</ref>. | ||
# در مواردی که سیوطی، جنبه واحدی را در نسبت فرد ذکر کرده، ابن عجمی، وجوه دیگری را برای آن آورده است<ref>همان</ref>. | # در مواردی که [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]]، جنبه واحدی را در نسبت فرد ذکر کرده، ابن عجمی، وجوه دیگری را برای آن آورده است<ref>همان</ref>. | ||
# در برخی موارد، چنین به نظر می‌رسد که سیوطی در مورد نسب برخی افراد، اجحاف نموده است که در این موارد ابن اعجمی در تببین نسب این اشخاص، بیشتر پرداخته است مانند ارزنجانی، بهی و بلاذری<ref>همان، ص17- 18</ref>. | # در برخی موارد، چنین به نظر می‌رسد که [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] در مورد نسب برخی افراد، اجحاف نموده است که در این موارد ابن اعجمی در تببین نسب این اشخاص، بیشتر پرداخته است مانند ارزنجانی، بهی و بلاذری<ref>همان، ص17- 18</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||