|
|
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۹: |
خط ۹: |
| | زبان = | | | زبان = |
| | کد کنگره =PIR 7762 /د9* | | | کد کنگره =PIR 7762 /د9* |
| | موضوع =شعر فارسي - قرن 14 | | | موضوع =شعر فارسی- قرن 14 |
|
| |
|
| | ناشر = مؤسسه انتشارات نگاه | | | ناشر = مؤسسه انتشارات نگاه |
| خط ۱۹: |
خط ۱۹: |
| | شابک =964-6736-49-1 | | | شابک =964-6736-49-1 |
| | تعداد جلد =1 | | | تعداد جلد =1 |
| | کتابخانۀ دیجیتال نور = | | | کتابخانۀ دیجیتال نور =12122 |
| | کتابخوان همراه نور =12122 | | | کتابخوان همراه نور =12122 |
| | کد پدیدآور = | | | کد پدیدآور = |
| خط ۴۳: |
خط ۴۳: |
| # وطن: | | # وطن: |
| #:وطنی که عارف در غزلیات خود از آن سخن می‌گوید و برای آن شعر می‌سراید، به معنای ایران و با محدوده جغرافیایی و سیاسی مشخص است. گاهی وطن‌دوستی عارف شکل افراطی به خود می‌گیرد و وطن‌پرستی افراطی پیش می‌رود که شاعر به برتری ملی خود بر دیگران یقین پیدا می‌کند. او نگرشی کاملاً ایرانی به وطن دارد. در نظر او، ایران و گذشته پرافتخار آن، ستودنی است. در وطن‌دوستی عارف، مفاهیم زیر وجود دارد: | | #:وطنی که عارف در غزلیات خود از آن سخن می‌گوید و برای آن شعر می‌سراید، به معنای ایران و با محدوده جغرافیایی و سیاسی مشخص است. گاهی وطن‌دوستی عارف شکل افراطی به خود می‌گیرد و وطن‌پرستی افراطی پیش می‌رود که شاعر به برتری ملی خود بر دیگران یقین پیدا می‌کند. او نگرشی کاملاً ایرانی به وطن دارد. در نظر او، ایران و گذشته پرافتخار آن، ستودنی است. در وطن‌دوستی عارف، مفاهیم زیر وجود دارد: |
| ## وطن‌دوستی:
| | 1.وطن‌دوستی: |
| ##:عارف، معتقد است که هرکه عاشق وطن است، باید جان خود را در راه وطن فدا کند و تا آخرین لحظه از عشق وطن دست برندارد:{{شعر}}
| | عارف، معتقد است که هرکه عاشق وطن است، باید جان خود را در راه وطن فدا کند و تا آخرین لحظه از عشق وطن دست برندارد: |
| ##:{{ب|'' وطن‌پرست دهد جان خود به راه وطن ''|2='' به حرف یاوه و جان دادن زبانی نیست''}}
| | |
| ##:{{ب|'' تا آن دقیقه‌ای که نکرد استخوانم آب''|2=''از سر هوای عشق وطن دست برنداشت''}}{{پایان شعر}}
| | {{شعر}} |
| ##:
| | {{ب|'' وطن‌پرست دهد جان خود به راه وطن ''|2='' به حرف یاوه و جان دادن زبانی نیست''}} |
| {| style="margin: 0 auto; " | | {{ب|'' تا آن دقیقه‌ای که نکرد استخوانم آب''|2=''از سر هوای عشق وطن دست برنداشت''}} |
| | class="b" |<span class="beyt">'' وطن‌پرست دهد جان خود به راه وطن ''</span> | | {{ب||2=}}{{پایان شعر}} |
| | style="width:2em;" | | | |
| | class="b" |<span class="beyt">'' به حرف یاوه و جان دادن زبانی نیست''</span>
| | 2.ستایش شهیدان راه وطن: |
| |- | | {{شعر}} |
| | class="b" |<span class="beyt">'' تا آن دقیقه‌ای که نکرد استخوانم آب''</span>
| | {{ب|'' تنم فدای سر دادگستری کز خون ''|2=''هزار نقش وطن کرد زیب پیکر خویش ''}} |
| | style="width:2em;" |
| | {{ب|'' آنآن‌که در ره وطن از جان گذشته‌اند ''|2=''ایران ز خونشان شده آباد زنده‌باد ''}} |
| | class="b" |<span class="beyt">''از سر هوای عشق وطن دست برنداشت''</span>
| | {{ب|'' بر خاک عاشقان وطن گر کند عبور''|2=''عارف هر آن کسی که کند یاد زنده‌باد ''}} |
| |}
| | {{پایان شعر}} |
| ## ستایش شهیدان راه وطن:{{شعر}}
| | |
| ##:{{ب|'' تنم فدای سر دادگستری کز خون ''|2=''هزار نقش وطن کرد زیب پیکر خویش ''}}
| | 3.وطن‌فروشی: |
| ##:{{ب|'' آنآن‌که در ره وطن از جان گذشته‌اند ''|2=''ایران ز خونشان شده آباد زنده‌باد ''}}
| | عارف بسیار بر وطن‌فروشان و خائنین خرده می‌گیرد و همواره در پی مجازات کردن وطن‌فروشان برمی‌آید. |
| ##:{{ب|'' بر خاک عاشقان وطن گر کند عبور''|2=''عارف هر آن کسی که کند یاد زنده‌باد ''}}{{پایان شعر}}
| | {{شعر}} |
| ## وطن‌فروشی:
| | {{ب|'' دارم امید شود دار مجازات به پا ''|2='' خائن آن روز به دار است تماشا دارد ''}} |
| ##:عارف بسیار بر وطن‌فروشان و خائنین خرده می‌گیرد و همواره در پی مجازات کردن وطن‌فروشان برمی‌آید.{{شعر}}
| | {{ب|'' ز خائنین وطن جز به‌پای چوبه دار ''|2='' میان جمع، تو تفریق در حساب مکن ''<ref>ر.ک: همان، ص469- 470</ref>}} |
| ##:{{ب|'' دارم امید شود دار مجازات به پا ''|2='' خائن آن روز به دار است تماشا دارد ''}}
| | {{پایان شعر}} |
| ##:{{ب|'' ز خائنین وطن جز به‌پای چوبه دار ''|2='' میان جمع، تو تفریق در حساب مکن ''<ref>ر.ک: همان، ص469- 470</ref>}}{{پایان شعر}}
| | |
| ##:
| | 4.باستان‌گرایی و تفاخر به پیشینه تاریخی |
| {| style="margin: 0 auto; " | | در غزلیات عارف، به داستان قیام کاوه علیه ضحاک اشاره می‌شود؛ ظالمان به ضحاک تشبیه می‌شوند و شاعر آزادی‌خواه به دنبال کارهای می‌گردد تا بر ضد ظلم و ظالم قیام کند: |
| | class="b" |<span class="beyt">'' دارم امید شود دار مجازات به پا ''</span> | | |
| | style="width:2em;" | | | {{شعر}} |
| | class="b" |<span class="beyt">'' خائن آن روز به دار است تماشا دارد ''</span>
| | {{ب|'' نابود باد ظلم، چو ضحاک ماردوش ''|2='' تا بود و هست کاوه حداد زنده‌باد''}} |
| |- | | {{پایان شعر}} |
| | class="b" |<span class="beyt">'' ز خائنین وطن جز به‌پای چوبه دار ''</span>
| | |
| | style="width:2em;" |
| | او همچنین برای نشان دادن عظمت ایران، از گذشته باستانی ایران کمک می‌گیرد و با استفاده از فعل «بود» که فعل گذشته است، اشاره می‌کند که این عظمت در گذشته بوده و در دوره مشروطه نیست: |
| | class="b" |<span class="beyt">'' میان جمع، تو تفریق در حساب مکن ''<ref>ر.ک: همان، ص469- 470</ref></span>
| | {{شعر}} |
| |}
| | {{ب|''به اقتدار چه نازی؟ که روزی ایران را ''|2='' مزیت و شرف و فخر و اعتباری بود''}} |
| # باستان‌گرایی و تفاخر به پیشینه تاریخی:
| | {{ب|''چو کاوه وقتی سردار نامداری داشت ''|2='' در این دیار چو سیروس شهریاری بود''<ref>ر.ک: همان، ص471- 472</ref>}} |
| #:در غزلیات عارف، به داستان قیام کاوه علیه ضحاک اشاره می‌شود؛ ظالمان به ضحاک تشبیه می‌شوند و شاعر آزادی‌خواه به دنبال کارهای می‌گردد تا بر ضد ظلم و ظالم قیام کند:{{شعر}}
| | {{پایان شعر}} |
| #:{{ب|'' نابود باد ظلم، چو ضحاک ماردوش ''|2='' تا بود و هست کاوه حداد زنده‌باد''}}{{پایان شعر}}
| | |
| #:او همچنین برای نشان دادن عظمت ایران، از گذشته باستانی ایران کمک می‌گیرد و با استفاده از فعل «بود» که فعل گذشته است، اشاره می‌کند که این عظمت در گذشته بوده و در دوره مشروطه نیست:{{شعر}}
| | عارف برای به تصویر کشیدن عظمت ایرانیان، به قهرمانان اسطوره‌ای و تاریخی شاهنامه، مانند اردشیر، شاپور، اسفندیار، داریوش و جم و داستان آن‌ها اشاره کرده است: |
| #:{{ب|''به اقتدار چه نازی؟ که روزی ایران را ''|2='' مزیت و شرف و فخر و اعتباری بود''}}
| | {{شعر}} |
| #:{{ب|''چو کاوه وقتی سردار نامداری داشت ''|2='' در این دیار چو سیروس شهریاری بود''<ref>ر.ک: همان، ص471- 472</ref>}}{{پایان شعر}}
| | {{ب|'' دست خودی پای اجنبی ز میان برد ''|2='' مملکت اردشیر و کشور شاپور ''}} |
| #:
| | {{ب|'' به این محیط که امروز بی کس و یار است ''|2='' کمان کشیده چو اسفندیار، یاری بود ''}} |
| {| style="margin: 0 auto; " | | {{ب|'' بدآن‌که مملکت داریوش و کشور جم''|2='' به دست فتنه بیگانگان نخواهد ماند ''<ref>ر.ک: همان، ص472</ref>}} |
| | class="b" |<span class="beyt">''به اقتدار چه نازی؟ که روزی ایران را ''</span>
| | {{پایان شعر}} |
| | style="width:2em;" | | | |
| | class="b" |<span class="beyt">'' مزیت و شرف و فخر و اعتباری بود''</span>
| | 5.توجه به شخصیت زنان و حقوق آن‌ها: |
| |- | | عارف از جمله شاعرانی است که در غزلیات خود وضعیت فلاکت‌بار زنان را توصیف می‌کند، از زنان دفاع می‌نماید و آنان را تشویق می‌کند که حقوق خود را از مردان بگیرند: |
| | class="b" |<span class="beyt">''چو کاوه وقتی سردار نامداری داشت ''</span>
| | {{شعر}} |
| | style="width:2em;" | | | {{ب|'' جامه زن به تن اولی تر اگر آید غیر ''|2=''زآن‌که بیچاره در این مملکت امروز زن است''}} |
| | class="b" |<span class="beyt">'' در این دیار چو سیروس شهریاری بود''<ref>ر.ک: همان، ص471- 472</ref></span>
| | {{ب|'' حقوق خویش ز مردان اگر زنان گیرند ''|2=''در این میان من و صد دشت زن، سپاه من است''<ref>ر.ک: همان، ص472- 473</ref>}}{{پایان شعر}} |
| |}
| | |
| #:عارف برای به تصویر کشیدن عظمت ایرانیان، به قهرمانان اسطوره‌ای و تاریخی شاهنامه، مانند اردشیر، شاپور، اسفندیار، داریوش و جم و داستان آن‌ها اشاره کرده است:{{شعر}}
| | 6.آزادی: |
| #:{{ب|'' دست خودی پای اجنبی ز میان برد ''|2='' مملکت اردشیر و کشور شاپور ''}}
| | عارف مانند دیگر شاعران دوره مشروطه، از آزادی سخن می‌گوید و مردم را برای به دست آوردن آزادی‌هایی که از آن محروم بودند، تشویق می‌کند و اشاره می‌کند که در راه به دست آوردن آن باید حتی از جان گذشت:{{شعر}} |
| #:{{ب|'' به این محیط که امروز بی کس و یار است ''|2='' کمان کشیده چو اسفندیار، یاری بود ''}}
| | {{ب|'' گر قباله جنت پیشکش کنی ندهم ''|2=''یک‌نفس کشیدن را در هوای آزادی''}} |
| #:{{ب|'' بدآن‌که مملکت داریوش و کشور جم''|2='' به دست فتنه بیگانگان نخواهد ماند ''<ref>ر.ک: همان، ص472</ref>}}{{پایان شعر}}
| | {{ب|''طی راه آزادی نیست کار اسکندر ''|2=''پیر شد در این ره خضر، مرد اندر این وادی''}} |
| #:
| | {{ب|''کشت آزادی سیراب ز خون باید ''|2=''لیک این تمنا کسی از ملت بی‌خون نکند''<ref>ر.ک: همان، ص474</ref>}} |
| #:
| | {{پایان شعر}} |
| {| style="margin: 0 auto; " | | |
| | class="b" |<span class="beyt">'' دست خودی پای اجنبی ز میان برد ''</span> | | 7.حمایت از قشر مستضعف: |
| | style="width:2em;" | | | عارف در غزلیاتش، سرمایه‌داران را هدف تیر انتقاد قرار داده است: |
| | class="b" |<span class="beyt">'' مملکت اردشیر و کشور شاپور ''</span>
| | {{شعر}} |
| |-
| | {{ب|'' از خرابی یک‌مشت رنجبر چه می‌خواهی ''|2='' تا به کی توانی کرد زین خرابی آبادی ''}} |
| | class="b" |<span class="beyt">'' به این محیط که امروز بی کس و یار است ''</span>
| | {{پایان شعر}} |
| | style="width:2em;" |
| | |
| | class="b" |<span class="beyt">'' کمان کشیده چو اسفندیار، یاری بود ''</span> | | او همچنین به مقایسه زندگی زارع و مالک می‌پردازد: |
| |- | | {{شعر}} |
| | class="b" |<span class="beyt">'' بدآن‌که مملکت داریوش و کشور جم''</span>
| | {{ب|'' غمم این است که در سفره زارع نان نیست''|2='' مالکی خوش، که ز گندم دو سه خرمن دارد''}} |
| | style="width:2em;" | | | {{ب|'' کی ز بدبختی و تنهایی و فقر است آگاه''|2='' آن‌که فرزند و زن و خانه روشن دارد''<ref>ر.ک: همان، ص474</ref>}} |
| | class="b" |<span class="beyt">'' به دست فتنه بیگانگان نخواهد ماند ''<ref>ر.ک: همان، ص472</ref></span>
| | {{پایان شعر}} |
| |}
| | |
| # توجه به شخصیت زنان و حقوق آن‌ها:
| | 8.نکوهش جهل و توجه به تعلیم و تربیت: |
| #:عارف از جمله شاعرانی است که در غزلیات خود وضعیت فلاکت‌بار زنان را توصیف می‌کند، از زنان دفاع می‌نماید و آنان را تشویق می‌کند که حقوق خود را از مردان بگیرند:{{شعر}}
| | عارف مانند دیگر شاعران آزادی‌خواه دوره مشروطه، جهل و نادانی مردم را مهم‌ترین عامل تداوم حکومت استبدادی و بندگی و اسارت مردم می‌داند؛ ازاین‌رو، در غزلیات خود به نکوهش نادانی و درنتیجه غفلت مردم می‌پردازد. او روزگار مردم محکوم و جاهل را مانند سیاهی خال معشوق می‌داند و سعادت علم و علم‌آموزی را به «پرنده فرخنده فال» و شومی و تاریکی جهل را به «جغد» تشبیه می‌کند و اشاره می‌کند که عاقبت مردم جاهل، نابودی است و تنها راه نجات را در یادگیری معارف و علوم می‌داند: |
| #:{{ب|'' جامه زن به تن اولی تر اگر آید غیر ''|2=''زآن‌که بیچاره در این مملکت امروز زن است''}}
| | {{شعر}} |
| #:{{ب|'' حقوق خویش ز مردان اگر زنان گیرند ''|2=''در این میان من و صد دشت زن، سپاه من است''<ref>ر.ک: همان، ص472- 473</ref>}}{{پایان شعر}}
| | {{ب|'' بسوخت که بر صورت تو خال سیاه ''|2='' بسان ملت محکوم جاهل افتاده''}} |
| #:
| | {{ب|'' سخن ز علم مگو پیش جهل، در بر جغد ''|2='' حدیث طایر فرخنده فال نتوان گفت''<ref>ر.ک: همان، ص474- 475</ref>}} |
| {| style="margin: 0 auto; " | | {{پایان شعر}} |
| | class="b" |<span class="beyt">'' جامه زن به تن اولی تر اگر آید غیر ''</span> | | |
| | style="width:2em;" | | | عارف مردم ایران را نژادی می‌داند که همواره به دنبال علم و دانش بوده‌اند و اشاره می‌کند برای هدایت شدن به راه درست، باید از علم مدد گرفت: |
| | class="b" |<span class="beyt">''زآن‌که بیچاره در این مملکت امروز زن است''</span> | | {{شعر}} |
| |- | | {{ب|'' ز پرتگاه سیه روز شام گمراهی ''|2=''ز نور صبح معارف بخواه استمداد''}} |
| | class="b" |<span class="beyt">'' حقوق خویش ز مردان اگر زنان گیرند ''</span>
| | {{ب|'' به روزگار نژادی که داد دانش داد ''|2=''چه شد که گشت ز بی‌دانشی نژند نژاد''}} |
| | style="width:2em;" | | | {{ب|'' چو بوم شوم از آن مرزوبوم خیزد جهل ''|2=''همای دانش در کشوری که تخم نهاد''}} |
| | class="b" |<span class="beyt">''در این میان من و صد دشت زن، سپاه من است''<ref>ر.ک: همان، ص472- 473</ref></span>
| | {{ب|'' به سرنگونی ضحاک جهل چیره شود ''|2=''همیشه علم ازاین‌پس چو کاوه حداد''<ref>ر.ک: همان، ص475</ref>}} |
| |} | | {{پایان شعر}} |
| # آزادی:
| | |
| #:عارف مانند دیگر شاعران دوره مشروطه، از آزادی سخن می‌گوید و مردم را برای به دست آوردن آزادی‌هایی که از آن محروم بودند، تشویق می‌کند و اشاره می‌کند که در راه به دست آوردن آن باید حتی از جان گذشت:{{شعر}}
| | 9.استبداد: |
| #:{{ب|'' گر قباله جنت پیشکش کنی ندهم ''|2=''یک‌نفس کشیدن را در هوای آزادی''}}
| | عارف، استبداد را عامل سلب آزادی‌های مردم می‌داند و از خداوند توانایی می‌خواهد تا استبداد را از میان ببرد: |
| #:{{ب|''طی راه آزادی نیست کار اسکندر ''|2=''پیر شد در این ره خضر، مرد اندر این وادی''}}
| | {{شعر}} |
| #:{{ب|''کشت آزادی سیراب ز خون باید ''|2=''لیک این تمنا کسی از ملت بی‌خون نکند''<ref>ر.ک: همان، ص474</ref>}}{{پایان شعر}}
| | {{ب|'' پنجه توانایی گر مدد کند روزی ''|2='' بشکنم من از بازو پنجه ستبدادی ''<ref>ر.ک: همان، ص475- 476</ref>}} |
| #:
| | {{پایان شعر}} |
| #:
| | |
| {| style="margin: 0 auto; "
| | هم‌زمان با به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی از طرف محمدعلی شاه و به دار کشیدن جهانگیرخان و ملک، عارف در غزلی به نام «هاله زلف» و خطاب به معشوق، چنین می‌سراید: |
| | class="b" |<span class="beyt">'' گر قباله جنت پیشکش کنی ندهم ''</span>
| | {{شعر}} |
| | style="width:2em;" |
| | {{ب|'' رها نکرد دل از زلف خود به استبداد ''|2='' گرفت و گفت تو مشروطه‌ای طناب انداخت ''<ref>ر.ک: همان، ص476</ref>}} |
| | class="b" |<span class="beyt">''یک‌نفس کشیدن را در هوای آزادی''</span> | | {{پایان شعر}} |
| |- | | |
| | class="b" |<span class="beyt">''طی راه آزادی نیست کار اسکندر ''</span>
| | 10.مشروطه: |
| | style="width:2em;" |
| | عارف، حکومت استبداد را «پرده در» و حکومت مشروطه را «پرده‌پوش» می‌داند و از اینکه حکومت مشروطه روی کار آمده، خدا را شکر می‌کند:{{شعر}} |
| | class="b" |<span class="beyt">''پیر شد در این ره خضر، مرد اندر این وادی''</span>
| | {{ب|'' هزار پرده ز ایران درید استبداد''|2='' هزار شکر که مشروطه پرده‌پوش آمد''<ref>ر.ک: همان</ref>}} |
| |-
| | {{پایان شعر}} |
| | class="b" |<span class="beyt">''کشت آزادی سیراب ز خون باید ''</span>
| | |
| | style="width:2em;" |
| | 11.عدالت‌خواهی و ظلم‌ستیزی: |
| | class="b" |<span class="beyt">''لیک این تمنا کسی از ملت بی‌خون نکند''<ref>ر.ک: همان، ص474</ref></span> | | عارف در غزلیات خود، از وجود ظلم در جامعه خبر می‌دهد و معتقد است که آتش ظلم در این سرزمین خاموش نمی‌گردد و ظلم و تعدی از حد گذشته است: |
| |}
| | {{شعر}} |
| # حمایت از قشر مستضعف:
| | {{ب|'' ز حد گذشت تعدی، کسی نمی‌پرسد ''|2='' حدود خانه بی‌خانمان ما ز کجاست ''}} |
| #:عارف در غزلیاتش، سرمایه‌داران را هدف تیر انتقاد قرار داده است:{{شعر}}
| | {{ب|'' برای ریختن خون فاسد این خلق''|2='' خبر دهید که چنگیز پی خجسته کجاست ''<ref>ر.ک: همان</ref>}} |
| #:{{ب|'' از خرابی یک‌مشت رنجبر چه می‌خواهی ''|2='' تا به کی توانی کرد زین خرابی آبادی ''}}{{پایان شعر}}
| | {{پایان شعر}} |
| #:او همچنین به مقایسه زندگی زارع و مالک می‌پردازد:{{شعر}}
| | |
| #:{{ب|'' غمم این است که در سفره زارع نان نیست''|2='' مالکی خوش، که ز گندم دو سه خرمن دارد''}}
| | در پایان می‌توان چنین گفت که عارف، به تحولات اجتماعی و خواسته‌های مردم، توجه نشان داده و مسائلی مانند اوضاع نابسامان کشور، نبودن قانون، فقدان عدالت و وجود ظلم و... در شعر او، به‌خوبی منعکس شده است. |
| #:{{ب|'' کی ز بدبختی و تنهایی و فقر است آگاه''|2='' آن‌که فرزند و زن و خانه روشن دارد''<ref>ر.ک: همان، ص474</ref>}}{{پایان شعر}}
| |
| #:
| |
| {| style="margin: 0 auto; "
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' غمم این است که در سفره زارع نان نیست''</span>
| |
| | style="width:2em;" |
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' مالکی خوش، که ز گندم دو سه خرمن دارد''</span>
| |
| |-
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' کی ز بدبختی و تنهایی و فقر است آگاه''</span>
| |
| | style="width:2em;" |
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' آن‌که فرزند و زن و خانه روشن دارد''<ref>ر.ک: همان، ص474</ref></span>
| |
| |}
| |
| # نکوهش جهل و توجه به تعلیم و تربیت:
| |
| #:عارف مانند دیگر شاعران آزادی‌خواه دوره مشروطه، جهل و نادانی مردم را مهم‌ترین عامل تداوم حکومت استبدادی و بندگی و اسارت مردم می‌داند؛ ازاین‌رو، در غزلیات خود به نکوهش نادانی و درنتیجه غفلت مردم می‌پردازد. او روزگار مردم محکوم و جاهل را مانند سیاهی خال معشوق می‌داند و سعادت علم و علم‌آموزی را به «پرنده فرخنده فال» و شومی و تاریکی جهل را به «جغد» تشبیه می‌کند و اشاره می‌کند که عاقبت مردم جاهل، نابودی است و تنها راه نجات را در یادگیری معارف و علوم می‌داند:{{شعر}}
| |
| #:{{ب|'' بسوخت که بر صورت تو خال سیاه ''|2='' بسان ملت محکوم جاهل افتاده''}}
| |
| #:{{ب|'' سخن ز علم مگو پیش جهل، در بر جغد ''|2='' حدیث طایر فرخنده فال نتوان گفت''<ref>ر.ک: همان، ص474- 475</ref>}}{{پایان شعر}}
| |
| #:
| |
| {| style="margin: 0 auto; "
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' بسوخت که بر صورت تو خال سیاه ''</span>
| |
| | style="width:2em;" |
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' بسان ملت محکوم جاهل افتاده''</span>
| |
| |-
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' سخن ز علم مگو پیش جهل، در بر جغد ''</span>
| |
| | style="width:2em;" |
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' حدیث طایر فرخنده فال نتوان گفت''<ref>ر.ک: همان، ص474- 475</ref></span>
| |
| |}
| |
| #:عارف مردم ایران را نژادی می‌داند که همواره به دنبال علم و دانش بوده‌اند و اشاره می‌کند برای هدایت شدن به راه درست، باید از علم مدد گرفت:
| |
| #:{{شعر}}
| |
| #:{{ب|'' ز پرتگاه سیه روز شام گمراهی ''|2=''ز نور صبح معارف بخواه استمداد''}}
| |
| #:{{ب|'' به روزگار نژادی که داد دانش داد ''|2=''چه شد که گشت ز بی‌دانشی نژند نژاد''}}
| |
| #:{{ب|'' چو بوم شوم از آن مرزوبوم خیزد جهل ''|2=''همای دانش در کشوری که تخم نهاد''}}
| |
| #:{{ب|'' به سرنگونی ضحاک جهل چیره شود ''|2=''همیشه علم ازاین‌پس چو کاوه حداد''<ref>ر.ک: همان، ص475</ref>}}{{پایان شعر}}
| |
| #:
| |
| #:
| |
| #:
| |
| {| style="margin: 0 auto; "
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' ز پرتگاه سیه روز شام گمراهی ''</span>
| |
| | style="width:2em;" |
| |
| | class="b" |<span class="beyt">''ز نور صبح معارف بخواه استمداد''</span>
| |
| |-
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' به روزگار نژادی که داد دانش داد ''</span>
| |
| | style="width:2em;" |
| |
| | class="b" |<span class="beyt">''چه شد که گشت ز بی‌دانشی نژند نژاد''</span>
| |
| |-
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' چو بوم شوم از آن مرزوبوم خیزد جهل ''</span>
| |
| | style="width:2em;" |
| |
| | class="b" |<span class="beyt">''همای دانش در کشوری که تخم نهاد''</span>
| |
| |-
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' به سرنگونی ضحاک جهل چیره شود ''</span>
| |
| | style="width:2em;" |
| |
| | class="b" |<span class="beyt">''همیشه علم ازاین‌پس چو کاوه حداد''<ref>ر.ک: همان، ص475</ref></span>
| |
| |}
| |
| # استبداد:
| |
| #:عارف، استبداد را عامل سلب آزادی‌های مردم می‌داند و از خداوند توانایی می‌خواهد تا استبداد را از میان ببرد:{{شعر}}
| |
| #:{{ب|'' پنجه توانایی گر مدد کند روزی ''|2='' بشکنم من از بازو پنجه ستبدادی ''<ref>ر.ک: همان، ص475- 476</ref>}}{{پایان شعر}}
| |
| #:هم‌زمان با به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی از طرف محمدعلی شاه و به دار کشیدن جهانگیرخان و ملک، عارف در غزلی به نام «هاله زلف» و خطاب به معشوق، چنین می‌سراید:{{شعر}}
| |
| #:{{ب|'' رها نکرد دل از زلف خود به استبداد ''|2='' گرفت و گفت تو مشروطه‌ای طناب انداخت ''<ref>ر.ک: همان، ص476</ref>}}{{پایان شعر}}
| |
| # مشروطه:
| |
| #:عارف، حکومت استبداد را «پرده در» و حکومت مشروطه را «پرده‌پوش» می‌داند و از اینکه حکومت مشروطه روی کار آمده، خدا را شکر می‌کند:{{شعر}}
| |
| #:{{ب|'' هزار پرده ز ایران درید استبداد''|2='' هزار شکر که مشروطه پرده‌پوش آمد''<ref>ر.ک: همان</ref>}}{{پایان شعر}}
| |
| # عدالت‌خواهی و ظلم‌ستیزی:
| |
| #:عارف در غزلیات خود، از وجود ظلم در جامعه خبر می‌دهد و معتقد است که آتش ظلم در این سرزمین خاموش نمی‌گردد و ظلم و تعدی از حد گذشته است:{{شعر}}
| |
| #:{{ب|'' ز حد گذشت تعدی، کسی نمی‌پرسد ''|2='' حدود خانه بی‌خانمان ما ز کجاست ''}}
| |
| #:{{ب|'' برای ریختن خون فاسد این خلق''|2='' خبر دهید که چنگیز پی خجسته کجاست ''<ref>ر.ک: همان</ref>}}{{پایان شعر}}
| |
| #:
| |
| {| style="margin: 0 auto; "
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' ز حد گذشت تعدی، کسی نمی‌پرسد ''</span>
| |
| | style="width:2em;" |
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' حدود خانه بی‌خانمان ما ز کجاست ''</span>
| |
| |-
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' برای ریختن خون فاسد این خلق''</span>
| |
| | style="width:2em;" |
| |
| | class="b" |<span class="beyt">'' خبر دهید که چنگیز پی خجسته کجاست ''<ref>ر.ک: همان</ref></span>
| |
| |}
| |
| #:در پایان می‌توان چنین گفت که عارف، به تحولات اجتماعی و خواسته‌های مردم، توجه نشان داده و مسائلی مانند اوضاع نابسامان کشور، نبودن قانون، فقدان عدالت و وجود ظلم و... در شعر او، به‌خوبی منعکس شده است.
| |
|
| |
|
| ==وضعیت کتاب== | | ==وضعیت کتاب== |
