۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
توضيح المشتبه (في ضبط أسماء الرواة و أنسابهم و ألقابهم و كناهم) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۵ اوت ۲۰۲۰، ساعت ۲۰:۳۷
، ۱۵ اوت ۲۰۲۰بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
'''توضيح المشتبه (في ضبط أسماء الرواة و أنسابهم و ألقابهم و كناهم)'''، اثر ابن ناصرالدین شمسالدین محمد بن عبدالله بن محمد قیسی دمشقی (متوفی 842ق)، ذیل و تکملهای است بر کتاب | '''توضيح المشتبه (في ضبط أسماء الرواة و أنسابهم و ألقابهم و كناهم)'''، اثر [[قیسی دمشقی، محمد بن عبدالله|ابن ناصرالدین شمسالدین محمد بن عبدالله بن محمد قیسی دمشقی]] (متوفی 842ق)، ذیل و تکملهای است بر کتاب «[[المشتبه في الرجال، أسمائهم و أنسابهم]]» [[ذهبی، محمد بن احمد|شمسالدین محمد بن احمد ذهبی]] (متوفی 748ق)، که با تحقیق [[عرقسوسی، محمد نعیم|محمد نعیم عرقسوسی]]، به چاپ رسیده است. | ||
اسمهایی را که در نوشتن یکسان و در شکل و تلفظ متفاوت باشند، «مؤتلف» و «مختلف» میگویند؛ مانند: حِزام و حَرام، حَنّاط و خیاط، ابوعُبیده و ابوعَبیده، حُصین و حَصین و... | اسمهایی را که در نوشتن یکسان و در شکل و تلفظ متفاوت باشند، «مؤتلف» و «مختلف» میگویند؛ مانند: حِزام و حَرام، حَنّاط و خیاط، ابوعُبیده و ابوعَبیده، حُصین و حَصین و... | ||
این دانش در شناخت تصحیف و تحریف بسیار کارآمد است و کتابهایی در این موضوع نوشته شدهاند که از جمله آنها، عبارتند از | |||
این دانش در شناخت تصحیف و تحریف بسیار کارآمد است و کتابهایی در این موضوع نوشته شدهاند که از جمله آنها، عبارتند از «[[المؤتلف و المختلف]]» [[دارقطنی، علی بن عمر|دارقطنی]] (متوفی 385ق)، «[[المؤتلف و المختلف (ازدى)|المختلف في أسماء نقلة الحديث و أسماء آبائهم و أجدادهم]]» [[عبدالغنی بن سعید ازدی]] (متوفی 409ق)، «الإكمال في رفع الارتياب عن المؤتلف و المختلف في الأسماء و كنی و الأنساب» هبةالله بن ماکولا (475ق)، «[[المشتبه في الرجال، أسمائهم و أنسابهم|المشتبه في الرجال أسمائهم و أنسابهم]]» [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] و «توضيح المشتبه» [[قیسی دمشقی، محمد بن عبدالله|ابن ناصرالدین دمشقی]] (کتاب حاضر)<ref>ر.ک: رحمان ستایش، محمدکاظم، ص276-279</ref>. | |||
دارقطنی مطالب و عناوین کتاب خود را بر اساس حرف اول الفبا سامان داد؛ بهطوریکه در هر حرف الفبا، ابوابی مستقل وجود دارد. برای نمونه در حرف «باء»، باب «بُوَیب، تُوَیب، ثُوَیب، ثُوَیبه و یویب»، باب «بُجَیر، بَحیرُ و نُجَیر» و... دیده میشود. به دیگر سخن، دارقطنی با مبنا قرار دادن حرف اول نخستین اسمی که میآورد، نامهای دیگری که در حرف اول از نظر نوشتاری با آن یکسان و در اعراب یا نقطه از آن متمایزند را پس از آن ذکر کرده و از کنار هم قرار دادن اینها در حروف الفبایی، بابهایی سامان داده و در ذیل هریک از این عناوین ابواب نیز نمونهها و مصداقهایی را برای اسمهای مذکور در آن آورده و مشایخ و شاگردان آنها را مشخص کرده است<ref>ر.ک: همان، ص277</ref>. | دارقطنی مطالب و عناوین کتاب خود را بر اساس حرف اول الفبا سامان داد؛ بهطوریکه در هر حرف الفبا، ابوابی مستقل وجود دارد. برای نمونه در حرف «باء»، باب «بُوَیب، تُوَیب، ثُوَیب، ثُوَیبه و یویب»، باب «بُجَیر، بَحیرُ و نُجَیر» و... دیده میشود. به دیگر سخن، دارقطنی با مبنا قرار دادن حرف اول نخستین اسمی که میآورد، نامهای دیگری که در حرف اول از نظر نوشتاری با آن یکسان و در اعراب یا نقطه از آن متمایزند را پس از آن ذکر کرده و از کنار هم قرار دادن اینها در حروف الفبایی، بابهایی سامان داده و در ذیل هریک از این عناوین ابواب نیز نمونهها و مصداقهایی را برای اسمهای مذکور در آن آورده و مشایخ و شاگردان آنها را مشخص کرده است<ref>ر.ک: همان، ص277</ref>. | ||
ازدی در کتاب خود، انساب را در نظر نداشته، بلکه تنها به اسمها و کنیهها پرداخته است. ترتیب کتاب او نیز الفبایی است و در هر حرف الفبا برای نامهایی که نسبت به یکدیگر مؤتلف و مختلف بشمار میروند، بابی جداگانه تشکیل داده است. برای نمونه در حرف «الف»، بابهای «انَس و اتَش»، «ابان و اُثان»، «ایوب و اثْوَب» و... دیده میشود و گاه در نمونههایی که ذیل هر باب میآورد، به مشایخ و شاگردان یا حدیثی که فرد در سند آن قرار دارد، اشاره میکند<ref>ر.ک: همان، ص278</ref>. | ازدی در کتاب خود، انساب را در نظر نداشته، بلکه تنها به اسمها و کنیهها پرداخته است. ترتیب کتاب او نیز الفبایی است و در هر حرف الفبا برای نامهایی که نسبت به یکدیگر مؤتلف و مختلف بشمار میروند، بابی جداگانه تشکیل داده است. برای نمونه در حرف «الف»، بابهای «انَس و اتَش»، «ابان و اُثان»، «ایوب و اثْوَب» و... دیده میشود و گاه در نمونههایی که ذیل هر باب میآورد، به مشایخ و شاگردان یا حدیثی که فرد در سند آن قرار دارد، اشاره میکند<ref>ر.ک: همان، ص278</ref>. | ||
ابن ماکولا با دیدن کمبودهایی در دو کتاب قبلی، بر آن میشود کتابی بنگارد که هم کمبودهای آن دو را برطرف کند و هم تتمه و مستدرکی بر آنها باشد<ref>ر.ک: همان</ref>. ذهبی نیز اطلاعات کتاب ابن ماکولا، ذیل ابن نقطه و ذیل ابوالعلاء فرضی و کتبی دیگر را خلاصه کرده و دادهها و اسمهایی را نیز خود بر آن افزوده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ابن ماکولا با دیدن کمبودهایی در دو کتاب قبلی، بر آن میشود کتابی بنگارد که هم کمبودهای آن دو را برطرف کند و هم تتمه و مستدرکی بر آنها باشد<ref>ر.ک: همان</ref>. [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] نیز اطلاعات کتاب ابن ماکولا، ذیل ابن نقطه و ذیل ابوالعلاء فرضی و کتبی دیگر را خلاصه کرده و دادهها و اسمهایی را نیز خود بر آن افزوده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
ابن ناصرالدین دو اشکال عمده در المشتبه ذهبی میبیند و در صدد جبران آن برمیآید. به باور وی، نویسنده المشتبه ضبط اسمها را با اعرابگذاری نشان داده و به شیوه رایج با بیان عباراتی به اعراب آن تصریح نکرده است؛ ازاینرو، امکان تصحیف در خود کتاب ذهبی میرود. همچنین در اطلاعات، بسیار گزیدهگویی کرده و افزون بر این، تمامی اسمهای مشتبه را نیاورده است<ref>ر.ک: همان، ص279</ref>. | [[قیسی دمشقی، محمد بن عبدالله|ابن ناصرالدین]] دو اشکال عمده در [[المشتبه في الرجال، أسمائهم و أنسابهم|المشتبه ذهبی]] میبیند و در صدد جبران آن برمیآید. به باور وی، نویسنده المشتبه ضبط اسمها را با اعرابگذاری نشان داده و به شیوه رایج با بیان عباراتی به اعراب آن تصریح نکرده است؛ ازاینرو، امکان تصحیف در خود کتاب [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] میرود. همچنین در اطلاعات، بسیار گزیدهگویی کرده و افزون بر این، تمامی اسمهای مشتبه را نیاورده است<ref>ر.ک: همان، ص279</ref>. | ||
وی در اثر حاضر، نقایص کتاب ذهبی را برطرف کرده است. تصریح به ضبط اسامی با بیان عباراتی پس از آن، تکمیل اطلاعات ذهبی در شرح حال هر فرد، یادکرد اشتباهات ذهبی، افزودن برخی عناوین و اسامی، توضیح درباره انساب و مکانها، از جمله کارهای او در این کتاب است<ref>ر.ک: همان</ref>. وی عبارات ذهبی را ذیل عنوان «قال» و مطالب خود را پس از عبارت «قلت» آورده است؛ بهعنوان مثال، در ابتدای حرف «باء»، چنین آمده است: «قال: حرف الباء»؛ «قلت: الموحدة»<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص292</ref>. | وی در اثر حاضر، نقایص کتاب [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] را برطرف کرده است. تصریح به ضبط اسامی با بیان عباراتی پس از آن، تکمیل اطلاعات [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] در شرح حال هر فرد، یادکرد اشتباهات [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]]، افزودن برخی عناوین و اسامی، توضیح درباره انساب و مکانها، از جمله کارهای او در این کتاب است<ref>ر.ک: همان</ref>. وی عبارات [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] را ذیل عنوان «قال» و مطالب خود را پس از عبارت «قلت» آورده است؛ بهعنوان مثال، در ابتدای حرف «باء»، چنین آمده است: «قال: حرف الباء»؛ «قلت: الموحدة»<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص292</ref>. | ||
کتاب با مقدمهای از محقق آغاز گردیده و مطالب، در ده جلد، تنظیم شده است. در مقدمه، ابتدا به بررسی معنای مشتبه، سبب وقوع و دیدگاه علما نسبت به آن، پرداخته شده<ref>ر.ک: مقدمه، همان، ص7-16</ref> و سپس، ضمن معرفی آثاری که در این رابطه، به رشته نگارش درآمده<ref>ر.ک: همان، ص17-49</ref> شرح حال مؤلف<ref>ر.ک: همان، ص50-77</ref>، اهمیت کتاب و روش نویسنده، مورد بحث و بررسی قرار گرفته<ref>ر.ک: همان، ص78-96</ref> و در پایان، اقدامات تحقیقی صورتگرفته بر روی کتاب، توضیح داده شده است<ref>ر.ک: همان، ص110-113</ref>. | کتاب با مقدمهای از محقق آغاز گردیده و مطالب، در ده جلد، تنظیم شده است. در مقدمه، ابتدا به بررسی معنای مشتبه، سبب وقوع و دیدگاه علما نسبت به آن، پرداخته شده<ref>ر.ک: مقدمه، همان، ص7-16</ref> و سپس، ضمن معرفی آثاری که در این رابطه، به رشته نگارش درآمده<ref>ر.ک: همان، ص17-49</ref> شرح حال مؤلف<ref>ر.ک: همان، ص50-77</ref>، اهمیت کتاب و روش نویسنده، مورد بحث و بررسی قرار گرفته<ref>ر.ک: همان، ص78-96</ref> و در پایان، اقدامات تحقیقی صورتگرفته بر روی کتاب، توضیح داده شده است<ref>ر.ک: همان، ص110-113</ref>. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۷: | ||
== وابستهها == | == وابستهها == | ||
[[المشتبه في الرجال، أسمائهم و أنسابهم]] | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||