مرزبان‌نامه: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان =مرزبان‎نامه

'''مرزبان‎نامه'''، کتابی است منسوب به مرزبان بن رستم بن شهریار که توسط [[ابن عربشاه، احمد بن محمد|شهاب‌الدین احمد بن محمد بن عرب‎شاه]]، به عربی ترجمه و در آن تصرفاتی صورت گرفته و اشعار عربی و احادیث اسلامی، بدان افزوده شده است.

در باب اول، به سبب نام‌گذاری کتاب به «مرزبان‎نامه» اشاره شده است. این باب در واقع حکایت‎ها و داستان‌هایی است که‎ بین‎ مرزبان‎ و دستور (وزیر) نقل می‌شود تا نتایج سیاسی و مملکت‎داری گرفته شود. در این باب ذکر گردیده که این کتاب به مرزبان بن شروین منسوب است که از فرزندزادگان‎ کیکاووس - ‎برادر ملک عادل انوشیروان - ‎بود. شروین پنج پسر داشت. پس از مرگ او، حکومت به پسر بزرگ‎تر رسید. بعد از مدتی، برادران دیگر از روی حسد به مخالفت برخاستند. مرزبان، برای تبری از استقلال برادران، تصمیم‎ به‎ ترک دیار گرفت تا پادشاه درباره او اندیشه بد نکند. قبل از رفتن، به حضور برادر رفت و به نصیحت او پرداخت و شیوه‌های پادشاهی درست و عادلانه را به وی آموخت. شاه، وزیر بداندیشی داشت که می‌کوشید میان برادران، بذر بدگمانی بپاشد و روابط آنها را تیره سازد. مرزبان با او به مناظره در امور ملک می‌پردازد<ref>ر.ک: عزتی‌پرور، احمد، 1378، ص172-‎173</ref>.

یکی از مهم‎ترین ویژگی‎های درونی این اثر، محتوای آن است. مرزبان‎نامه شامل مجموعه حکایاتی است که تاریخ وقوع آن‌ها با توجه به محتوای درونی‌اش، مربوط به ایران قبل از اسلام و حتی دوره‌های بسیار کهن‎تر از آن است؛ مثل آنچه درباره بابل و حوادث آن می‌گوید که سابقه‌ای بس کهن دارد<ref>رضایی، مهدی، 1389، ص51</ref>.

با این وصف، نه‎ چنان‎ است که مرزبان‎نامه همه‎ پادشاهان‎ را دارای‎ چنین‎ قدرت‎ و فیضی بداند و جایی‎ که‎ خود از حکومت برادرش و رفتار کارگزاران وی با مردم شکایت می‌کند،‎ انتساب‎ این ویژگی‎ها به او، درست به‎ نظر نمی‌آید. اما از‎ آنجا‎ که انتقاد مستقیم از عملکرد‎ پادشاهان‎ می‌توانست پیامدهای ناگواری در پی داشته باشد، وی در زبان ایهام از تندمزاجی‎ و بی‎صبری آنها گلایه می‌کند<ref>همان، ص136-‎137</ref>.

از‎ دیدگاه‎ مرزبان‎نامه،‎ اصل‎ در‎ پادشاهی، وراثت و نسب نیست، بلکه شایستگی مهم‎ترین شرط حکمرانی است<ref>همان، ص137</ref>.

نکته قابل توجه در این اثر، توجه‎ و تأکید بر پرهیزگاری است و اغلب‎ شخصیت‎هایی که در داستان‌ها، نقش پادشاه را برعهده دارند، افرادی معرفی می‌شوند که بر هوای نفس خویش مسلط هستند و از غرایز حیوانی آسوده‎ گشته‌اند‎ (مانند شیر پرهیزگار و عقاب). حتی در مواردی نویسنده به‌طور مفصل به پرهیزگاری، قناعت و وارستگی از دنیا توجه می‌کند و مهم‎ترین نصیحت پادشاه دانا را به فرزندان‎ خویش،‎ پرهیز از دنیاطلبی معرفی می‌کند. حتی در تمام مباحث کتاب به مطلبی غیر اخلاق برنمی‌خوریم و برخلاف آثاری نظیر «قابوس‎نامه» که در آنها فصول جداگانه‌ای در مورد آیین شراب‎خواری، نرد باختن و عشق‎بازی‎ وجود دارد، در مرزبان‎نامه، یکسره سخن از پرهیزگاری است<ref>همان، ص138</ref>.

#[[:noormags:26837|عزتی‌پرور، احمد، «سیاست در مرزبان‎نامه»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کیهان اندیشه، شماره 83، فروردین و اردیبهشت 1378 (18 صفحه، ‎از 170 تا 187)]].

#[[:noormags:90203|افراسیابی، غلامرضا، «مقاله: مرزبان‎نامه، نکته‌هایی پیرامون تألیف و ترجمه و تحریر روضة العقول، محمد غازی ملطیوی و مرزبان‎نامه سعدالدین وراوینی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله آینه میراث، شماره 21، تابستان 1382 (27 صفحه، ‎از 5 تا 31)]].

#[[:noormags:955069|رضایی، مهدی، «مرزبان‎نامه یادگاری از ایران عهد ساسانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: پژوهش‎های ادب عرفانی، شماره 13، علمی - ‎پژوهشی، بهار 1389 (22 صفحه، ‎از 47 تا 68)]].