بيان الحق بضمان الصدق (العلم الإلهي): تفاوت میان نسخه‌ها

این کتاب بدون اغراق‎ بهترین‎ و ارزشمندترین کتابی است که درباره فلسفه مشاء تدوین شده است؛ زیرا در عین جامعیت، با پرهیز از پرداختن به فروعات و حواشی، تلخیصی است از همه اصول فلسفه مشاء از ارسطو تا‎ بهمنیار<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/61941/20 محمدی، مقصود، ص20]</ref>.

==انگیزه تألیف==

منطق «بيان الحق بضمان الصدق» برگرفته از منطق شفا، اشارات، نجات، حكمة المشرقیین و تحصیل است. طبیعیات آن‎ برگرفته از طبیعیات‎ ارسطو‎ به گزارش ابن ‎سینا، یعنی طبیعیات‎ شفا و تحصیل است. بخش علم کلی الهیات بيان الحق‎ متخذ از الهیات شفا و مابعدالطبیعه تحصیل است. بخش علم‎ ربوبی آن علاوه بر‎ دو‎ منبع یادشده‎ از المبدأ و المعاد ابن ‎سینا و الانصاف استخراج شده است. نکت و مسائل منتخبه از علم مابعدالطبیعه‎ از تعلیقات ابن‎ سینا و إثبات المفارقات‎ فارابی استخراج شده و بالاخره فصول‎ منتخبه‎ از‎ علم اخلاق، به‌استثنای یک فصل نسبتاً مفصل عیناً از الفصول المنتزعة فارابی‎ نقل شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4374/52 ر.ک: همان]</ref>.

[[لوکري، فضل بن محمد|لوکری]] در آغاز الهیات بيان الحق در این‎باره می‌نویسد:

«اگرچه ما وعده داده بودیم در این‎باره‎ به‎طور مشروح‎ و مشبع سخن برانیم، ولیکن وقتی دیدیم همه مطالب‎ در همین‎ اندازه‎ مختصر‎ از بیان می‎گنجد، به آن اکتفا کردیم»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4374/52 همان]</ref>.

همان‎ طور که بیان شد این اثر از دو جزء تشکیل شده است. مؤلف در جزء اول سخن از موضوع فلسفه اولی و منفعت آن به میان می‎آورد و سپس به تعریف جوهر و عرض و هیولا و صورت و مقولات نه‎گانه عرضی می‌پردازد و از موضوعاتی همچون تقدم و تأخر و قوه و فعل و کلیات پنج‎گانه سخن به میان می‎آورد. در جزء دوم سخن از علل چهارگانه و فاعلیت مبدأ اول و صدور افعال از مبادی عالیه و اقسام حرکت سخن می‎گوید و از موضوعاتی همچون قضای الهی و سعادت و شقاوت اخروی و منفعت عبادات در دنیا و آخرت بحث و گفتگو می‌نماید<ref>[https://alefbalib.com/Metadata/24564/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%82-%D8%A8%D8%B6%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AF%D9%82-(%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C) ر.ک: پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی]</ref>.

ملحق دوم: فصول متنزعه‎ از علم اخلاق در اکتساب فضائل‎ نفسانیه و مدینه فاضله.

‎با توجه به اینکه تمام متن بيان الحق به اعتراف‎ [[لوکري، فضل بن محمد|لوکری‎‎]] متخذ‎ از آثار [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن‎ سینا]]، [[بهمنیار بن مرزبان|بهمنیار‎]] و [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی‎]] است،‎ استخراج مطالب آن‎ از منابع اصلی از اهمیتی فوق‎العاده برخوردار است. مصحح‎ محترم نیز همت خود را مصروف یافتن این‎ منابع‎ کرده ‎است؛ اکثر مطالب متخذ از الهیات شفا و تحصیل بهمنیار را معین کرده‎، اما‎ این‎ نواقص‎ در تحقیق به چشم می‌خورد:

بخشی فاقد‎ ارتباط‎ وثیق با‎ مطالب‎ کتاب‎ است، از قبیل تراجم‎‎ فلاسفه قبل از [[لوکري، فضل بن محمد|لوکری]] (و نه سیر تطور فلسفه تا [[لوکري، فضل بن محمد|لوکری]]) یا از [[لوکري، فضل بن محمد|لوکری]] تا [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا‎]] (و چرا تا [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]]؟!)

در فصل چهارم مقدمه، تلخیص فصول کتاب آورده شده و ذکر منابع هر فصل با توجه به ذکر آن‎ها در ذیل فصل مربوطه از زوائد دیگر کتاب است‎<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/4374/54 همان، ص54]</ref>.