تاریخ و تمدن مغرب: تفاوت میان نسخه‌ها

[[مونس، حسین|مؤلف]]، انگیزه نوشتن کتاب را چنین بیان می‎کند: «اسباب و عوامل نگارش تاریخ مغرب، از سده ششم تا هجدهم میلادى، به‎مرور زمان براى من فراهم شد و دست‎‎به‎‎کار نوشتن این تاریخ شدم که پس از چندین‎ بار تجدید نظر در آن سرانجام به این شکل و ساختارى رسیدم که اینک آن‎را به خواننده گرامى تقدیم مى‎دارم»<ref>ر.ک: همان، ص5</ref>.

[[مونس، حسین|مؤلف]] اشاره می‎کند که در این کتاب، سخن خود را به سرزمین مغرب محدود خواهیم کرد، ولى در ضمن آن با فتح صقلیه توسط مسلمانان و مختصرى از تاریخ آنان نیز آشنا خواهیم شد و به تمدن اسلام در این جزیره هم نگاه گذرایى خواهیم کرد. درباره صحراى بزرگ و ساکنان و تاریخ آن هم صحبت‎هاى زیادى خواهیم داشت. در هنگام سخن از مرابطان نیز به گوشه‌اى از تاریخ افریقاى مدارى غربى، یعنى سرزمین سودان غربى، خواهیم پرداخت. همچنین از نقش مغرب و دولت‎هاى آن در تاریخ اندلس و به‎عکس، تأثیر اندلس بر تاریخ مغرب سخن خواهیم گفت؛ چراکه تاریخ غرب اسلامى به هم آمیخته است و مناطق و میدان‎هاى گوناگون آن همواره بر یکدیگر تأثیر گذاشته‌اند؛ به‎طورى‎که نگارش تاریخ هر منطقه و ناحیه‌اى از آن، جدا از تاریخ سایر اقطار و عرصه‎هایش غیرممکن است.<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>.

وی درباره عصر اول که عصر فتوحات‎ است اشاره می‎کند که عمرو بن عاص، والى برقه و طرابلس بود که به‎ دست خود او فتح شده بودند. همچنین ولایت ودان را که به ‎دست سردارش بسر بن ابى‎ارطاة فتح شده بود، به‎عهده داشت<ref>ر.ک: همان، ص64</ref>.

مؤلف در مورد عصر سوم، عصر نخستین دولت‎هاى مغربى اسلامى‎ خاطرنشان می‎کند که با پایان یافتن عصر والیان، مغرب به عصر جدیدى از اعصار اسلامى تاریخ خود قدم مى‎گذارد. این عصر دولت‎هاى مستقل، یا عصر تجربه تأسیس دولت‎هاى مستقل است. باآنکه قلمرو دولت عباسیان در خاک مغرب در محل رود شلف، یعنى حدّ شرقى مغرب میانه، متوقف مى‎شد، اما همانندى تحولات تاریخى میان افریقیه و بقیه سرزمین مغرب، به‎گونه‌اى جالب توجه، ادامه یافت<ref>ر.ک: همان، ص230</ref>.

در مورد عصر چهارم، عصر طوفان‎ها اشاره می‎کند که نخستین دولت‎هاى مغرب در پایان سده سوم هجرى، یعنی آغاز سده دهم میلادى به دست فاطمیان به پایان آمدند. دولت فاطمى، در حقیقت، تندباد مهیبى بود که در سرتاسر خاک مغرب وزیدن گرفت و به عمر دولت‎هاى موجود در افریقیه و مغرب خاتمه داد و با افکندن آشوب در میان قبایل آنها را به جان یکدیگر انداخت؛ چه، فاطمیان، نخست، قبیله کتامه را که بار اصلى روى‎ کار آمدن دولت آنها را به دوش کشیدند، تضعیف کردند، سپس صنهاجه را ضد کتامه به کار گرفتند و صنهاجیان را بر گروه مغرب میانه و مغرب دور مسلط کردند. دولت فاطمى تیره‎هاى این قبیله را به میدان کشمکشى سخت و بى‎حاصل با ادریسیان و امویان اندلس، بر سر حاکمیت مغرب دور، درافکند؛ آنگاه زناته را علیه صنهاجه برانگیختند و در نهایت باز به کتامه و صنهاجه روى آوردند. با تکیه به همین کتامه بود که فاطمیان، وقتى نشانه‎هاى امکان تصرف مصر بر ایشان آشکار گردید، این کشور را تسخیر کردند و با تکیه به صنهاجه بود که حاکمیت فاطمیان بر افریقیه و مغرب میانه زمانى دراز ادامه یافت<ref>ر.ک: همان، ج2، ص1-2</ref>.