ملاک در مباحث الفاظ اصول استنباط: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

جلد اول، با مقدمه چاپ سوم و اول و دوم آغاز شده است. در این مقدمات، نویسنده ضمن تشکر از خوانندگان، به موضوع و ساختار کتاب، اشاره کرده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج1، ص2-‎4</ref>.

در این جلد، ابتدا به پیدایش علم اصول فقه و واضع آن اشاره گردیده<ref>ر.ک: متن کتاب، همان، ص5</ref> و سپس ضمن پاسخ به این سؤال که علم اصول فقه چیست و از چه بحث می‎کند<ref>ر.ک: همان، ص7</ref>، به بیان موضوع علم اصول، پرداخته شده است. موضوع این علم، به‎صورت خلاصه، عبارت است از دو چیز:

# امهات ادله فقهیه، که عبارتند از کتاب، سنت، عقل و اجماع<ref>ر.ک: همان9</ref>.

# دلالت و معانی مفرد و مرکب و جزئی و کلی: دلالت، یا لفظی است یا غیر لفظی و هریک یا وضعی است، یا طبعی و یا عقلی که برای هریک، مثالی زده شده<ref>ر.ک: همان، ص13</ref> و سپس، اقسام مرکب، توضیح داده شده است<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>.

# حقیقت شرعیه: عبارت است از الفاظ مخصوصی که شارع آن را به‎عنوان حقیقت، برای عبادات و غیر عبادات که از مخترعات شارع باشند، استعمال نماید، مانند صوم، صلات، زکات و... نویسنده در این قسمت، به بررسی اختلاف علما پیرامون وجود حقیقت شرعیه، پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص22</ref>.

# صحیح و اعم: عده‎ای از علمای اصول بر آنند که اسامی عبادات، از طرف شارع، برای عبادات صحیح وضع شده است و عده‎ای دیگر، آن اسامی را وضع‎شده برای اعم از صحیح و غیر صحیح می‎دانند و هریک، ادله‎ای بر قول خود دارند که در این قسمت، به بررسی ادله هردو گروه و بیان ثمره این بحث، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص24</ref>.

# اشتراک لفظی در لغت: اشتراک لفظی عبارت است از تعدد معانی مختلف برای یک لفظ و لغت، درحالی‎که هریک از آن معانی، دارای وضع حقیقی هستند<ref>ر.ک: همان، ص29</ref>. فایده بحث از اشتراک لفظی در اصول، این است که آیا برای شارع، استعمال لفظ واحد در اکثر از معنای واحد، جایز است یا نه؟ نویسنده بر این عقیده است که این استعمال جایز نیست؛ زیرا مورد حکم وقتی به لفظ مشترک ادا شد، مبهم است و مأمور در به‎جا آوردن تکلیف، دچار حیرت خواهد شد و این از شارع قانون‎گذار، پسندیده نیست<ref>ر.ک: همان، ص30</ref>.

# مشتق: در این قسمت به اختلاف علما، پیرامون این موضوع پرداخته شده است که آیا استعمال صیغه مشتق برای زمانی که شخص مرتکب آن فعل و متلبس به آن عمل بود، حقیقت و استعمال آن برای زمان حال که مرتکب آن فعل نیست مجاز است، یا آنکه استعمال آن برای هر دو زمان، اعم از گذشته و حال، حقیقت است<ref>ر.ک: همان، ص31</ref>.

# اوامر: این بخش، خود به یازده مبحث تقسیم شده و پیرامون هریک، مباحثی مطرح شده است. این یازده مبحث عبارتند از: ماده امر و معنای آن؛ امر دلالت بر چه معنایی دارد؛ امر دلالت بر مره دارد یا تکرار؛ امر دلالت بر فور دارد یا تراخی؛ اقسام واجب؛ مقدمه واجب؛ آیا اقتضای امر نهی از ضد امر هست یا نه؛ امر آمر با علم به فقد شرط؛ نسخ واجب؛ واجب تخییری و واجب موسع<ref>ر.ک: همان، ص34</ref>.

# نواهی: این بخش، به سه مبحث تقسیم شده است: ماده و صیغه نهی؛ اجتماع امر و نهی و دلالت نهی بر فساد در عبادات<ref>ر.ک: همان، ص72</ref>.

# منطوق و مفهوم: نویسنده در این بخش، ابتدا به توضیح این موضوع پرداخته است که هر چیزی دارای پنج وجود است: وجود خارجی، لفظی، ذهنی، کتبی و ترسیمی<ref>ر.ک: همان، ص84</ref> و سپس به بررسی این امر پرداخته است که منطوق و مفهوم چیست و چه معنایی دارد و این دو در لباس چه وجودی در صحنه موجودات، محقق می‎شوند<ref>ر.ک: همان، ص86</ref>. دیگر مباحث این بخش، عبارتند از اقسام مفهوم؛ مفهوم شرط، صفت، غایت و لقب و حصر<ref>ر.ک: همان، ص89-‎102</ref>.

# عام و خاص: این بخش، به نه فصل به شرح زیر تقسیم شده است: تعریف عام و خاص؛ اقسام عام؛ الفاظی که دلالت بر عموم و خصوص دارند؛ توافق عام و خاص؛ مخصص چیست و چند قسم است؛ عمل به عام قبل از تحقیق از خاص؛ تعقب ضمیر به عام؛ تخصیص عام به مفهوم موافق و مخالف؛ تعقب استثناء به عمومات و تخصیص قرآن با سنت و خبر<ref>ر.ک: همان، ص103</ref>.

# مطلق و مقید: در این بخش، پس از تعریف مطلق و مقید، به موضوع دلالت مطلق و اجتماع مطلق و مقید، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص134</ref>.

# مبین و مجمل: مبین حکمی تعریف شده است که معنای آن ظاهر و آشکار باشد و مجمل، حکمی است که شک و تردید در آن بتواند رخنه کند<ref>ر.ک: همان، ص138</ref>.

# نص: حکمی است که دارای معنای واحد باشد و برای آن، معنای دیگری تصور نشود<ref>ر.ک: همان، ص139</ref>.

# متشابه: حکمی است که احتمال بیشتر از معنای واحد در آن داده شود<ref>ر.ک: همان</ref>.

# محکم: حکمی که معنای آن منصوص است<ref>ر.ک: همان، ص140</ref>.

# ظاهر: حکمی که دلالت آن به مدلول خود، ظنی باشد<ref>ر.ک: همان</ref>.

# مؤول: حکم و جمله‎ای که از ظاهر آن، غیر از آنچه ظاهرا استفاده می‎شود، اراده می‎گردد<ref>ر.ک: همان، ص141</ref>.