۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بررسی علمی - تطبیقی رسم المصحف و ضبط المصحف (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۰۱
، ۲۴ مارس ۲۰۱۹بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
}} | }} | ||
'''بررسی علمی - تطبیقی رسم المصحف و ضبط المصحف'''، اثر ابراهیم پورفرزیب (مولایی) و دیگران، پژوهشی است پیرامون شیوه نگارش و علامتگذاری قرآن کریم. | '''بررسی علمی - تطبیقی رسم المصحف و ضبط المصحف'''، اثر [[پور فرزيب مولائي، ابراهيم|ابراهیم پورفرزیب (مولایی)]] و دیگران، پژوهشی است پیرامون شیوه نگارش و علامتگذاری قرآن کریم. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
در فصل دوم، به تعریف معنای رسم و رسم المصحف، پرداخته شده است. در این فصل ابتدا معنای لغوی رسم، در منابع و کتب لغت، مورد بررسی قرار گرفته و سپس به تقسیم رسم در اصطلاح علوم قرآنی، به دو نوع زیر، اشاره شده است: | در فصل دوم، به تعریف معنای رسم و رسم المصحف، پرداخته شده است. در این فصل ابتدا معنای لغوی رسم، در منابع و کتب لغت، مورد بررسی قرار گرفته و سپس به تقسیم رسم در اصطلاح علوم قرآنی، به دو نوع زیر، اشاره شده است: | ||
الف)- رسم قیاسی که امروزه به آن «رسم الإملاء» گفته میشود. در املا، تقریبا تمام کلمات، همان گونه که تلفظ میگردند، نگارش میشوند. | الف)- رسم قیاسی که امروزه به آن «رسم الإملاء» گفته میشود. در املا، تقریبا تمام کلمات، همان گونه که تلفظ میگردند، نگارش میشوند. | ||
ب)- رسم توقیفی (اصطلاحی) که «شیوه نگارش ویژه برخی از کلمات قرآن» است. منظور از نگارش ویژه، نگارش خاصی است که با رسم قیاسی، متفاوت است؛ مثلا طبق قواعد رسم توقیفی، کلمه «شيء» فقط در یک موضع از قرآن کریم، بهصورت «شايء» نوشته میشود<ref>ر.ک: همان، ص22-23</ref>. | ب)- رسم توقیفی (اصطلاحی) که «شیوه نگارش ویژه برخی از کلمات قرآن» است. منظور از نگارش ویژه، نگارش خاصی است که با رسم قیاسی، متفاوت است؛ مثلا طبق قواعد رسم توقیفی، کلمه «شيء» فقط در یک موضع از قرآن کریم، بهصورت «شايء» نوشته میشود<ref>ر.ک: همان، ص22-23</ref>. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۷: | ||
# زمان توحید مصاحف (سالهای 25 تا 30 هجری)؛ | # زمان توحید مصاحف (سالهای 25 تا 30 هجری)؛ | ||
# از سال 30 هجری تا اوایل سده پنجم (زمان تألیف کتاب المقنع)؛ | # از سال 30 هجری تا اوایل سده پنجم (زمان تألیف کتاب المقنع)؛ | ||
# از اوایل سده پنجم (زمان تألیف کتاب المقنع) تا اوایل قرن چهاردهم؛ | # از اوایل سده پنجم (زمان تألیف کتاب [[المقنع]]) تا اوایل قرن چهاردهم؛ | ||
# از اوایل قرن چهاردهم هجری تا زمان حاضر<ref>ر.ک: همان، ص25-35</ref>. | # از اوایل قرن چهاردهم هجری تا زمان حاضر<ref>ر.ک: همان، ص25-35</ref>. | ||
در فصل چهارم، نظر علمای مذاهب اسلامی و مراکز قرآنی درباره رسم المصحف، بررسی شده است. نویسنده پیش از آنکه به نظر علمای شیعه در این زمینه بپردازد، به این نکته مهم اشاره نموده که به اعتقاد شیعه، کتابت قرآن توسط امامان معصوم(ع) و در رأس ایشان، حضرت علی(ع) انجام شده و چنانچه نسخههای مکتوب ایشان در اختیار ما بود، از هر دلیل و مدرک دیگری در این زمینه، بینیاز بودیم، ولی متأسفانه دست ما از چنین نسخههایی کوتاه است و ناچار باید به دیگر آثار اکتفا کنیم. ازآنجاکه علما و مفسران شیعه، کتاب یا اثری مستقل درباره رسم المصحف تألیف نکرده و یا به ما نرسیده است، بهمنظور دستیابی به نظریات ایشان در این خصوص، در این فصل، به تحقیق و بررسی آثار و تفاسیر آنان پرداخته شده است. از میان این آثار، 17 اثر مهم از قرون مختلف انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص37</ref>. | در فصل چهارم، نظر علمای مذاهب اسلامی و مراکز قرآنی درباره رسم المصحف، بررسی شده است. نویسنده پیش از آنکه به نظر علمای شیعه در این زمینه بپردازد، به این نکته مهم اشاره نموده که به اعتقاد شیعه، کتابت قرآن توسط امامان معصوم(ع) و در رأس ایشان، [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] انجام شده و چنانچه نسخههای مکتوب ایشان در اختیار ما بود، از هر دلیل و مدرک دیگری در این زمینه، بینیاز بودیم، ولی متأسفانه دست ما از چنین نسخههایی کوتاه است و ناچار باید به دیگر آثار اکتفا کنیم. ازآنجاکه علما و مفسران شیعه، کتاب یا اثری مستقل درباره رسم المصحف تألیف نکرده و یا به ما نرسیده است، بهمنظور دستیابی به نظریات ایشان در این خصوص، در این فصل، به تحقیق و بررسی آثار و تفاسیر آنان پرداخته شده است. از میان این آثار، 17 اثر مهم از قرون مختلف انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص37</ref>. | ||
رسم المصحف، قواعدی دارد که در فصل پنجم، به کلیات مهم آن اشاره گردیده<ref>ر.ک: همان، ص46</ref> و در فصل پنجم، تحقیقات انجامشده در مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران و نتایج حاصل از آن، بیان گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص51</ref>. | رسم المصحف، قواعدی دارد که در فصل پنجم، به کلیات مهم آن اشاره گردیده<ref>ر.ک: همان، ص46</ref> و در فصل پنجم، تحقیقات انجامشده در مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران و نتایج حاصل از آن، بیان گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص51</ref>. | ||
صحیح خواندن قرآن کریم، از مهمترین موضوعاتی است که در ترویج فرهنگ قرآنی، در جوامع اسلامی مطرح است. در این راستا، امروزه از ابزارهای گوناگونی چون کتاب، نوار، فیلم و... برای آموزش قرائت صحیح این کتاب آسمانی، استفاده میشود، ولی بیگمان مهمترین و در دسترسترین وسیله برای آموزش قرآن، همان متن مصحف است که در اختیار همگان قرار دارد؛ بنابراین، شیوه نگارش و علامتگذاری حروف و کلمات قرآن کریم، از اهمیت خاصی برخوردار است. در بخش دوم، که مربوط به ضبط المصحف است، در یک مقدمه و پنج فصل زیر، به بررسی شیوه علامتگذاری قرآن کریم، پرداخته شده است: | صحیح خواندن قرآن کریم، از مهمترین موضوعاتی است که در ترویج فرهنگ قرآنی، در جوامع اسلامی مطرح است. در این راستا، امروزه از ابزارهای گوناگونی چون کتاب، نوار، فیلم و... برای آموزش قرائت صحیح این کتاب آسمانی، استفاده میشود، ولی بیگمان مهمترین و در دسترسترین وسیله برای آموزش قرآن، همان متن مصحف است که در اختیار همگان قرار دارد؛ بنابراین، شیوه نگارش و علامتگذاری حروف و کلمات قرآن کریم، از اهمیت خاصی برخوردار است. در بخش دوم، که مربوط به ضبط المصحف است، در یک مقدمه و پنج فصل زیر، به بررسی شیوه علامتگذاری قرآن کریم، پرداخته شده است: | ||
در فصل نخست، به بررسی معنای ضبط و چگونگی پیدایش آن در خط قرآن پرداخته شده است. ضبط در لغت، یعنی حفظ کردن شیء همراه با دقت و احتیاط و در اصطلاح علوم قرآنی، علمی است که بهوسیله آن، علایمی که برای نشان دادن حالات مختلف آوایی یا صوتی یک حرف - اعم از سکون، فتحه، ضمه، کسره و غیر آن - بهکار میرود، شناخته میشود<ref>ر.ک: همان، ص103</ref>. | در فصل نخست، به بررسی معنای ضبط و چگونگی پیدایش آن در خط قرآن پرداخته شده است. ضبط در لغت، یعنی حفظ کردن شیء همراه با دقت و احتیاط و در اصطلاح علوم قرآنی، علمی است که بهوسیله آن، علایمی که برای نشان دادن حالات مختلف آوایی یا صوتی یک حرف - اعم از سکون، فتحه، ضمه، کسره و غیر آن - بهکار میرود، شناخته میشود<ref>ر.ک: همان، ص103</ref>. | ||
در فصل دوم، پیشینه ضبط المصحف، مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده، معتقد است با توجه به مطالب پیشگفته کتاب، میتوان گفت که پیدایش علایم، تأثیر بسزایی در صحت قرائت قرآن کریم داشته و از بروز خطا در تلاوت قرآن، جلوگیری نموده است. این علایم بهمرور زمان و با توجه به شرایط مختلف، دچار تغییر و دگرگونی شده است که در این فصل، به این موضوع پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص112</ref>. | در فصل دوم، پیشینه ضبط المصحف، مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده، معتقد است با توجه به مطالب پیشگفته کتاب، میتوان گفت که پیدایش علایم، تأثیر بسزایی در صحت قرائت قرآن کریم داشته و از بروز خطا در تلاوت قرآن، جلوگیری نموده است. این علایم بهمرور زمان و با توجه به شرایط مختلف، دچار تغییر و دگرگونی شده است که در این فصل، به این موضوع پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص112</ref>. | ||
در فصل سوم، نظر علما و مراکز قرآنی درباره بهکارگیری علایم در خط قرآن، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. به نظر نویسنده، با مراجعه به کتب علوم قرآن و ضبط المصحف، بهوضوع مییابیم که موضوع ضبط در نزد علمای این فن، توقیفی نبوده و ظاهرا به سبب همین وضوح است که معمولا به توقیفی نبودن آن، تصریح نکرده و صرفا اقوال گوناگون را درباره جواز یا کراهت آن، ذکر کردهاند. از جمله در بین کتب متقدمین میتوان این اقول را در | در فصل سوم، نظر علما و مراکز قرآنی درباره بهکارگیری علایم در خط قرآن، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. به نظر نویسنده، با مراجعه به کتب علوم قرآن و ضبط المصحف، بهوضوع مییابیم که موضوع ضبط در نزد علمای این فن، توقیفی نبوده و ظاهرا به سبب همین وضوح است که معمولا به توقیفی نبودن آن، تصریح نکرده و صرفا اقوال گوناگون را درباره جواز یا کراهت آن، ذکر کردهاند. از جمله در بین کتب متقدمین میتوان این اقول را در «[[المحكم في نقط المصاحف]]» تألیف [[دانی، عثمان بن سعید|ابوعمرو دانی]] ملاحظه کرد<ref>ر.ک: همان، ص141</ref>. | ||
فصل چهارم، به ارائه شیوههای رایج علامتگذاری در مصاحف پرداخته شده تا آشنایی با این شیوهها، مباحث پیشین را غنیتر، مفیدتر و کاربردیتر کند<ref>ر.ک: همان، ص146</ref>. | فصل چهارم، به ارائه شیوههای رایج علامتگذاری در مصاحف پرداخته شده تا آشنایی با این شیوهها، مباحث پیشین را غنیتر، مفیدتر و کاربردیتر کند<ref>ر.ک: همان، ص146</ref>. | ||