۱۴۶٬۵۳۱
ویرایش
تاريخ سجستان/ تعريب: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'تاریخنامه طبری (ابهام زدایی)' به 'تاریخنامه طبری (ابهامزدایی)'
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'تاریخنامه طبری (ابهام زدایی)' به 'تاریخنامه طبری (ابهامزدایی)') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
| تصویر =NUR10875J1.jpg | | تصویر =NUR10875J1.jpg | ||
| عنوان =تاریخ سجستان/ تعریب | | عنوان =تاریخ سجستان/ تعریب | ||
| عنوانهای دیگر =من المصادر الفارسیه فی التاریخ | | عنوانهای دیگر =من المصادر الفارسیه فی التاریخ الاسلامي | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[مؤلف ناشناخته (قرن 5 ق)]] (نویسنده) | [[مؤلف ناشناخته (قرن 5 ق)]] (نویسنده) | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| شابک =977-437-087-2 | | شابک =977-437-087-2 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =10875 | ||
| کتابخوان همراه نور =10875 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''تاريخ سجستان'''، تألیف نویسندهای [[مؤلف ناشناخته (قرن 5 ق)|ناشناخته از قرن پنجم]]، كتابى است به زبان عربى كه از متن فارسی آن با عنوان «[[تاریخ سیستان|تاريخ سيستان]]»، عنوانى كه [[بهار، محمدتقی|مرحوم ملك الشعراء بهار]] براى آن برگزيده، ترجمه شده و به بيان رويدادهاى سيستان، از قديمىترين زمانها تا اواخر قرن هفتم هجرى مىپردازد. تاريخ دقيق تأليف اين كتاب معلوم نيست. به نوشته [[بهار، محمدتقی|ملك الشعراى بهار]]، مصحح تاريخ سيستان، اين كتاب حدوداً بين سالهاى 445 تا 725 تأليف شده است. | |||
'''تاريخ سجستان'''، كتابى است به زبان عربى كه از متن فارسی آن با عنوان «[[تاریخ سیستان|تاريخ سيستان]]»، عنوانى كه [[بهار، محمدتقی|مرحوم ملك الشعراء بهار]] براى آن برگزيده، ترجمه شده و به بيان رويدادهاى سيستان، از قديمىترين زمانها تا اواخر قرن هفتم هجرى مىپردازد. تاريخ دقيق تأليف اين كتاب معلوم نيست. به نوشته [[بهار، محمدتقی|ملك الشعراى بهار]]، مصحح تاريخ سيستان، اين كتاب حدوداً بين سالهاى 445 تا 725 تأليف شده است. | |||
برخى، اصل تاريخ سيستان را عربى دانستهاند كه به فارسی برگردانيده شده، اما بهار اين ادعا را رد كرده و نوشته است كه گاه مطالبى از متون عربى به آن اضافه شده است. | برخى، اصل تاريخ سيستان را عربى دانستهاند كه به فارسی برگردانيده شده، اما بهار اين ادعا را رد كرده و نوشته است كه گاه مطالبى از متون عربى به آن اضافه شده است. | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
بهار تاريخ سيستان را يكى از سه كتاب قديم نثر فارسی، و همپايه [[ | بهار تاريخ سيستان را يكى از سه كتاب قديم نثر فارسی، و همپايه [[تاریخنامه طبری (ابهامزدایی)|تاريخ بلعمى]] و تاريخ بيهقى و تاريخ گرديزى دانسته و افزوده است كه با توجه به تركيبات و واژهها و اصطلاحهاى به كار رفته در اين كتاب، نثر آن از نثر تاريخ بيهقى و تاريخ گرديزى قديمتر مىنمايد. از ديگر دلايل او درباره قدمت اين اثر، آن است كه در آن نام شهرها و قصبههایى آمده كه با حملات سلجوقيان و مغولان به كلى ويران شده و نامهاى آنها در كتابهاى جغرافيايى و تاريخى متأخر؛ مانند [[معجم البلدان]] [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] يا نزهة القلوب حمداللّه مستوفى، نيامده است. | ||
== ويژگىها == | == ويژگىها == | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
بخش نخست تاريخ سيستان، به سبب ويژگىهاى تاريخى و ادبى آن، بىترديد ارزشمندترين بخش كتاب است. | بخش نخست تاريخ سيستان، به سبب ويژگىهاى تاريخى و ادبى آن، بىترديد ارزشمندترين بخش كتاب است. | ||
نخستين ويژگى كتاب به منابع آن مربوط مىشود. مؤلف در آغاز به دو مأخذ خود - كهاكنون در دست نيست - يعنى كتاب گرشاسب، اثر ابوالمؤيد بلخى و فضايل سجستان، از هلال يوسف اوقى اشاره مىكند. ديگر منابع او اينها هستند: كتاب عجائب بَرّ و بحر، از بشر مقسم و اخبار سيستان از نویسندهاى نامعلوم، سير ملوك عجم از | نخستين ويژگى كتاب به منابع آن مربوط مىشود. مؤلف در آغاز به دو مأخذ خود - كهاكنون در دست نيست - يعنى كتاب گرشاسب، اثر ابوالمؤيد بلخى و فضايل سجستان، از هلال يوسف اوقى اشاره مىكند. ديگر منابع او اينها هستند: كتاب عجائب بَرّ و بحر، از بشر مقسم و اخبار سيستان از نویسندهاى نامعلوم، سير ملوك عجم از ابن مقفع، كتاب الخراج قدامه بن جعفر، كتاب انبيا از على بن محمد طبرى و التاريخ از محمد ابن موسى خوارزمى. | ||
مهمترين ويژگى تاريخ سيستان، به عنوان تاريخ محلى، توجه مؤلف به ایران باستان است كه آگاهىهاى ارزشمندى از آن به دست مىآيد. اين ويژگى كتاب، آن را سخت مورد توجه خاورشناسان قرار داده است، چنان كه برخى آن را به درستى يكى از 3 اثر مهم تاريخى ميان سد 5ق11/م شمردهاند، نقل برخى اطلاعات از كتاب بندهش زردشتيان و نيز داستانِ ساختن آتشگاه كركويه در سيستان، مىتواند نشانهاى از توجه مؤلف به جايگاه سيستان در فرهنگ ایران باستان و دين و آيين آن پس از سلط عرب محسوب گردد. | مهمترين ويژگى تاريخ سيستان، به عنوان تاريخ محلى، توجه مؤلف به ایران باستان است كه آگاهىهاى ارزشمندى از آن به دست مىآيد. اين ويژگى كتاب، آن را سخت مورد توجه خاورشناسان قرار داده است، چنان كه برخى آن را به درستى يكى از 3 اثر مهم تاريخى ميان سد 5ق11/م شمردهاند، نقل برخى اطلاعات از كتاب بندهش زردشتيان و نيز داستانِ ساختن آتشگاه كركويه در سيستان، مىتواند نشانهاى از توجه مؤلف به جايگاه سيستان در فرهنگ ایران باستان و دين و آيين آن پس از سلط عرب محسوب گردد. | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
تاريخ سيستان با نقل يك سرود فارسی درى در 5 بيت كه 8 مصراع نخست آن قافى يكسان، و آخرين بيت قافيهاى ديگر دارد و ظاهراً بخشى از يك تركيب بند بوده، كهنترين شعر فارسی درى شناخته شده را، حفظ كرده است. | تاريخ سيستان با نقل يك سرود فارسی درى در 5 بيت كه 8 مصراع نخست آن قافى يكسان، و آخرين بيت قافيهاى ديگر دارد و ظاهراً بخشى از يك تركيب بند بوده، كهنترين شعر فارسی درى شناخته شده را، حفظ كرده است. | ||
در واقع، با چنين | در واقع، با چنين زمينههایى است كه كتاب به لحاظ آگاهىهاى تاريخى مندرج در آن، در ميان متون كهن تاريخى به زبان فارسی يگانه و ممتاز مىگردد. از اين ديدگاه، تاريخ سيستان از دو جهت سخت ارزشمند است: نخست استفاده از مآخذى دربار تاريخ ایران باستان كه اكنون در دست نيستند و مقايس آنها با مطالب بازمانده در آثار ديگر براى ارزشيابى تاريخى آنها سودمند است. مثلاً مقايس روايت فردوسى از رستم، با گزارشهاى تاريخ سيستان، دقت فردوسى را در اخذ مطلب از مأخذ خود نشان مىدهد. ديگر شرح واكنش يعقوب است در هنگامى كه او را به شعر تازى ستودند و عبارت بسيار مهم مؤلف كه مىگويد. | ||
«و بدان روزگار نام پارسى نبود» و سپس شرح او از رواج شعر پارسى. از همين روايت منحصر به فرد است كه برخى از محققان، افزون بر شعر فارسی، حتى رواج زبان فارسی درى را هم از همان روزگار نتيجه مىگيرند و روايت اين تاريخ را دربار آغاز شعر فارسی نسبتاً درستترين روايتها شمردهاند. | «و بدان روزگار نام پارسى نبود» و سپس شرح او از رواج شعر پارسى. از همين روايت منحصر به فرد است كه برخى از محققان، افزون بر شعر فارسی، حتى رواج زبان فارسی درى را هم از همان روزگار نتيجه مىگيرند و روايت اين تاريخ را دربار آغاز شعر فارسی نسبتاً درستترين روايتها شمردهاند. | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
از ديگر آگاهىهاى بسيار مهم كتاب، ماجراى اميرسامانى خراسان است با امير ابوجعفر صفارى كه در ضمن آن قصيد مشهور 94 بيتى رودكى در ستايش اميرابوجعفر آمده، و بهاين ترتيب، ابياتىاز اندك شعر بازماند رودكى حفظ شده است. | از ديگر آگاهىهاى بسيار مهم كتاب، ماجراى اميرسامانى خراسان است با امير ابوجعفر صفارى كه در ضمن آن قصيد مشهور 94 بيتى رودكى در ستايش اميرابوجعفر آمده، و بهاين ترتيب، ابياتىاز اندك شعر بازماند رودكى حفظ شده است. | ||
افزون بر ارزش تاريخى تاريخ سيستان، به ويژه دربار خاندان صفاريان، اين كتاب به لحاظ ادبى و نثر آن نيز بسيار ارزشمند است و از جمل بهترين آثار نثر پارسى آغاز سد 5ق به شمار مىرود. زبان متن روى هم رفته زبان پارسى درى رايج تا سد 5ق است و در | افزون بر ارزش تاريخى تاريخ سيستان، به ويژه دربار خاندان صفاريان، اين كتاب به لحاظ ادبى و نثر آن نيز بسيار ارزشمند است و از جمل بهترين آثار نثر پارسى آغاز سد 5ق به شمار مىرود. زبان متن روى هم رفته زبان پارسى درى رايج تا سد 5ق است و در جاهایى كه مؤلف از پارسى يا پهلوى نقل و ترجمه كرده، حاوى كمترين واژگان عربى است. عبارتهاى كوتاه و رسا همراه با تركيبهاى بديع و اصطلاحات ناب پارسى از ديگر ويژگىهاى اين متن به شمار مىرود. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
نسخه حاضر، در برنامه «تاريخ سجستان» نام دارد كه از روى نسخه فارسی كتاب، توسط آقاى محمود عبدالكريم على، به عربى برگردانده شده و به همراه | نسخه حاضر، در برنامه «تاريخ سجستان» نام دارد كه از روى نسخه فارسی كتاب، توسط آقاى محمود عبدالكريم على، به عربى برگردانده شده و به همراه پاورقىهایى كه وى به كتاب افزوده منتشر شده و تنها فهرست مطالب را دربردارد. | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
==وابستهها== | ==وابستهها== | ||
{{وابستهها}} | |||
[[تاریخ سیستان]] | [[تاریخ سیستان]] | ||