الأنساب (سمعاني): تفاوت میان نسخه‌ها

نويسنده به مذهب اهل سنّت اعتقاد داشته و از ميان ائمه چهارگانه اهل سنّت، بيشتر به شافعى و [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] گرايش دارد. وى در لابه‌لاى نوشته‌هاى خود، گاه به گاه عقايد خود را آشكار كرده و بر مبناى آن‌ها درباره محدثان و راويان شيعه اظهار نظر كرده است؛ مثلاًدر جايى، هم‌عقيده با ابوحاتم بن حبان بستى، مؤلف «الثقات» گفته است: «جعفر بن سليمان ضبعى يكى از ثقات و راويان معتبر است؛ تنها عيب او ميل و ارادتش به اهل‌بيت(ع) است». وى در ادامه افزوده است: «ائمه حديث ما اجماع دارند اگر راوى صادق و متقنى، اهل بدعت بود، لكن عقايد خود را تبليغ و اظهار نمى‌كرد، شنيدن و حجّت گرفتن اخبار او جايز است؛ در غير اين صورت و حتى در صورت ثقه بودن، احتجاج به اخبار و احاديثى كه نقل كرده، پايه‌اى ندارد و درست نيست؛ به همين خاطر ما حديث اهل بدعت را يكسره طرد مى‌كنيم».<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/12736/2/378 ج8، ص378]</ref>در جايى ديگر ضمن ذكر ابوعبدالرحمن محمّد بن فضيل بن غزوان بن جرير ضبّى كوفى (متوفى 195ق) با اينكه نوشته [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] از او حديث و روايت نقل كرده است، امّا با كنايه افزوده: «كان يغلو في التّشيّع».<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/12736/2/382 همان، ص382]</ref>؛ يعنى در تشيع غلوّ مى‌كرد.

نويسنده گاهى به جاى نقد علمى انديشه‌هاى اهل تشيع، يكسره آن‌ها را تكفير كرده و اين روش از هركه باشد - خواه شيعه خواه سنّى - ناپسند و غير علمى است. درباره جاروديه نوشته است: «جاروديه فرقه‌اى از زيديه (شعبه‌اى از تشيّع) و منسوب به ابى‌الجارود هستند. آنها معتقدند پيامبر(ص) از راه توصيف، به امامت على [ع] تصريح كرده؛ با اينكه نام او را نبرده است و مردمى كه پس از پيامبر(ص) اقتدا به على [ع] را ترك گفتند، كافر شدند و معتقدند پس از على [ع] حسن [ع] و حسين [ع] امام هستند و امامت پس از آن‌ها، در ميان فرزندان آن‌ها شورايى است و بعد از آن‌ها، از ميان مردم كسى كه مردم را به خدا بخواند و عالم فاضل باشد مى‌تواند امام باشد. امّا ما آن‌ها را تكفير مى‌كنيم به‌خاطر اينكه صحابه را تكفير كردند».

در جاى ديگر نوشته است: «ابوزكريا يحيى بن ابى‌عمر بن منده در تاريخ اصفهان از عبدالرحمن بن عبدالله بن منده نقل كرده كه داشتم از عبدالله بن محمّد بن عقيل باوردى دو جزء از حديثى را از احمد بن سلمان مى‌نوشتم كه به من گفت: من لم يكن على مذهب الاعتزال فليس بمسلم». وقتى اين سخن را از او شنيدم، نوشتن جزء دوم حديث را ترك كردم».

يكى از فوائد اثر حاضر، ذكر نام كتاب‌هايى است كه غالبا در منابع ديگر ذكر نشده است؛ زيرا همان‌طوركه گفته شد، نويسنده برای نگارش اين كتاب، سفرهاى فراوانى به نقاط مختلف دنيا كرده و كتاب‌هاى بسيارى را ديده يا شنيده كه ذكر نام آن‌ها در تأليفات ديگر - از اين دست - كم‌سابقه يا بى‌سابقه بوده است. اين كتاب‌ها اعم از تفاسير، كتاب‌هاى علوم قرآنى، ادبى، عرفانى، تاريخى، سفرنامه‌ها و دواوين شعر است. اكثر اين كتاب‌ها امروز در دست نيستند و در منابع كتاب‌شناختى ديگر هم ذكرى از آن‌ها نيست. برای نمونه، نام برخى كتاب‌ها كه از «الأنساب» استخراج شده است، عبارت است از: التفسير للقرآن، اثر ابوزكريا يحيى بن جعفر بن اعين ازدى؛ كبير في القرائات، اثر ابوجعفر محمّد بن سعدان نحوى ضرير؛ أحكام القرآن، اثر ابوالحسن عبّاد بن عباس طالقانى؛ مقالات المعتزله، اثر ابوعلى محمّد بن عبدالوهاب جبايى؛ رد على أهل السنة، اثر ابوعلى محمّد بن عبدالوهاب جبايى و...

نكته‌هاى ظريف و خواندنى نيز در «الأنساب» فراوان است؛ مثلاًبحث‌هاى خواندنى درباره مزدكيان؛ درباره شهيد؛ وجه تسميه برخى از شهرها، مثل بغداد؛ عقايد فرقه سبعيه؛ جملاتى از فارسی كهن: «فقال له بالفارسیة: خدايكان تازيان ذمار گرفت؛ قال باذان و هو في السوق: اسب زين و استر پالان و اسباب بى‌درنگ» و...

فهرست مطالب جلد اول، در انتهاى آن و فهرست بقيه مجلدات در آغاز هريك از آنها آمده است.