پرش به محتوا

دیوان غزلیات اسیر شهرستانی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'ـ' به ''
(لینک درون متنی)
جز (جایگزینی متن - 'ـ' به '')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۳۹: خط ۳۹:
{{ب|''شش جهت مشت غباری شد و پرواز گرفت''|2=''برق جولان که در خرمن خاک افتاده است''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: مقدمه محقق، صفحه ‎هجده</ref>.
{{ب|''شش جهت مشت غباری شد و پرواز گرفت''|2=''برق جولان که در خرمن خاک افتاده است''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: مقدمه محقق، صفحه ‎هجده</ref>.


اسیر، شاعر سبک هندی است و حتی وی را از بانیان این سـبک بشمار آورده‎اند. شبلی نعمانی، اسـیر را از جـمله شـاعرانـی می‎داند که با خلق معانی جدید و تازه باعث ترقی مکتب وقوع گشته‎اند.
اسیر، شاعر سبک هندی است و حتی وی را از بانیان این سبک بشمار آورده‎اند. شبلی نعمانی، اسیر را از جمله شاعرانی می‎داند که با خلق معانی جدید و تازه باعث ترقی مکتب وقوع گشته‎اند.


اما ویژگی‎های سبک هندی در شعر [[اسير شهرستاني، جلال بن مؤمن|اسیر]] آشکارتر است و نمی‎توان حکم کرد که او شاعری از مکتب وقوع بوده؛ چنان‎که گلچین معانی هم وی را در سلک شاعران مکتب وقوع نشمرده است.
اما ویژگی‎های سبک هندی در شعر [[اسير شهرستاني، جلال بن مؤمن|اسیر]] آشکارتر است و نمی‎توان حکم کرد که او شاعری از مکتب وقوع بوده؛ چنان‎که گلچین معانی هم وی را در سلک شاعران مکتب وقوع نشمرده است.


نازک‎خیالی، بارزترین ویژگی شعر [[اسير شهرستاني، جلال بن مؤمن|اسیر]] به نظر می‎رسد. شاید در پرتو همین خصلت شعری باشد که او را پیشرو شاعران سبک هندی معرفی کـرده‎انـد؛ به‎عنوان نمونه:
نازک‎خیالی، بارزترین ویژگی شعر [[اسير شهرستاني، جلال بن مؤمن|اسیر]] به نظر می‎رسد. شاید در پرتو همین خصلت شعری باشد که او را پیشرو شاعران سبک هندی معرفی کرده‎اند؛ به‎عنوان نمونه:
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب|''از غبار مـا فـلک تـعمیر زنـدان می‎کند''|2=''در دو عالم خـاطر انـدوهگین داریـم مـا''}}{{پایان شعر}}
{{ب|''از غبار ما فلک تعمیر زندان می‎کند''|2=''در دو عالم خاطر اندوهگین داریم ما''}}{{پایان شعر}}
نهایت خیال‎پردازی شاعر در آن جلوه‎گر شده است.
نهایت خیال‎پردازی شاعر در آن جلوه‎گر شده است.


همچنین آوردن خلاف مشهور (پارادوکس) و تشبیه تمثیل و تناظر تمثیلی دو مصراع از یک بیت٬ که از خصایص بارز و ممتاز سبک هندی است، در اشعار اسـیر شـواهـد متعدد دارد؛ از جمله در ابیات زیر:
همچنین آوردن خلاف مشهور (پارادوکس) و تشبیه تمثیل و تناظر تمثیلی دو مصراع از یک بیت٬ که از خصایص بارز و ممتاز سبک هندی است، در اشعار اسیر شواهد متعدد دارد؛ از جمله در ابیات زیر:
{{شعر}}
{{شعر}}


{{ب|''باده چون زور آورد هشیار می‎سازد مـرا''|2=''خواب چون گردد گران بیدار می‎سازد مرا''}}
{{ب|''باده چون زور آورد هشیار می‎سازد مرا''|2=''خواب چون گردد گران بیدار می‎سازد مرا''}}
{{ب|''صبح را گل‎گونه می‎بخشد کف خاکسترم''|2=''سوختن رنگین‎تر از گلزار می‎سازد مـرا''}}
{{ب|''صبح را گل‎گونه می‎بخشد کف خاکسترم''|2=''سوختن رنگین‎تر از گلزار می‎سازد مرا''}}
{{ب|''غفلتم تعمیر آگـاهی است دیـدم بـارها''|2=''چشم خواب‎آلود من بیدار می‎سازد مرا''}}{{پایان شعر}}
{{ب|''غفلتم تعمیر آگاهی است دیدم بارها''|2=''چشم خواب‎آلود من بیدار می‎سازد مرا''}}{{پایان شعر}}


ترکیب‎های وصفی و اضافی و مجازی بدیع و گاه دور از ذهن در زبـان شـعر اسـیر بسامد نظرگیری دارد؛ از جمله این ترکیبات است:  
ترکیب‎های وصفی و اضافی و مجازی بدیع و گاه دور از ذهن در زبان شعر اسیر بسامد نظرگیری دارد؛ از جمله این ترکیبات است:  
آتش پرواز:
آتش پرواز:
{{شعر}}
{{شعر}}


{{ب|''گر به دام افتد هوای گلستان در سر مرا''|2=''آتش پرواز گردد یـاد بـال و پـر مـرا''}}{{پایان شعر}}
{{ب|''گر به دام افتد هوای گلستان در سر مرا''|2=''آتش پرواز گردد یاد بال و پر مرا''}}{{پایان شعر}}


زندانی دشت سفر:
زندانی دشت سفر:
{{شعر}}
{{شعر}}


{{ب|''دیری است که زندانی دشت سفرم''|2=''عمری است که صـید قـفس پـروازم''}}{{پایان شعر}}
{{ب|''دیری است که زندانی دشت سفرم''|2=''عمری است که صید قفس پروازم''}}{{پایان شعر}}


سنگ اندیشه:
سنگ اندیشه:
{{شعر}}
{{شعر}}


{{ب|''شد وقت که می‎خوری همی پیشه کنم''|2=''دل را فــارغ ز سـنگ انـدیشه کـنم''}}{{پایان شعر}}
{{ب|''شد وقت که می‎خوری همی پیشه کنم''|2=''دل را فارغ ز سنگ اندیشه کنم''}}{{پایان شعر}}


تعبیرات و الفاظ محاوره‎ای نیز در اشعار او می‎توان سراغ گرفت:
تعبیرات و الفاظ محاوره‎ای نیز در اشعار او می‎توان سراغ گرفت:
{{شعر}}
{{شعر}}


{{ب|''از تماشا دیده نرگس چراغان مـی‎شود''|2='' گر ببیند شوخی چشمک‎زدن‎های تو را''}}
{{ب|''از تماشا دیده نرگس چراغان می‎شود''|2='' گر ببیند شوخی چشمک‎زدن‎های تو را''}}
{{ب|''اضطراب دل به من گفت آمدن‎های تو را''|2='' بیخودی هم کرد سرگوشی سخن‎های تو را''}}{{پایان شعر}}
{{ب|''اضطراب دل به من گفت آمدن‎های تو را''|2='' بیخودی هم کرد سرگوشی سخن‎های تو را''}}{{پایان شعر}}


واژه‎های «نزاکت»، «فانوس» و به‎خصوص «آینه» در اشعار او پربسامد است و شاعر از آنـها ترکیب‎هایی چون «آینه جنون»، «آینه گل‎ها» و «گل نزاکت» ساخته است.
واژه‎های «نزاکت»، «فانوس» و به‎خصوص «آینه» در اشعار او پربسامد است و شاعر از آنها ترکیب‎هایی چون «آینه جنون»، «آینه گل‎ها» و «گل نزاکت» ساخته است.


به‎هرحال [[اسير شهرستاني، جلال بن مؤمن|اسیر]] با خلق معانی پیچیده و خیال‎پردازی‎های بدیع و کاربرد استعارات دور از ذهن در میان شاعران سبک هندی خوش جای گرفت و در سیر تکاملی شـعر زمان خود سهمی بسزا یافت. بااین‎همه، همه اشعار [[اسير شهرستاني، جلال بن مؤمن|اسیر]] دارای ویژگی‎های سبک هندی نیست. در غزل‎هایی تتبع او از اشعار انوری و [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] و [[حافظ، شمس‌الدین محمد|حافظ]] و پیروی از آن بزرگان هویداست؛ چـنان‎که در سروده‎ای با ذکر نام انوری، به استقبال قصیده او به مطلع:
به‎هرحال [[اسير شهرستاني، جلال بن مؤمن|اسیر]] با خلق معانی پیچیده و خیال‎پردازی‎های بدیع و کاربرد استعارات دور از ذهن در میان شاعران سبک هندی خوش جای گرفت و در سیر تکاملی شعر زمان خود سهمی بسزا یافت. بااین‎همه، همه اشعار [[اسير شهرستاني، جلال بن مؤمن|اسیر]] دارای ویژگی‎های سبک هندی نیست. در غزل‎هایی تتبع او از اشعار انوری و [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] و [[حافظ، شمس‌الدین محمد|حافظ]] و پیروی از آن بزرگان هویداست؛ چنان‎که در سروده‎ای با ذکر نام انوری، به استقبال قصیده او به مطلع:
{{شعر}}
{{شعر}}


خط ۸۷: خط ۸۷:
{{شعر}}
{{شعر}}


{{ب|''ای نمک‎پـرورده لعـل تـو شـور دلبـری''|2=''از رخت آیــینه حــیرت گــلستان پری''}}{{پایان شعر}}
{{ب|''ای نمک‎پرورده لعل تو شور دلبری''|2=''از رخت آیینه حیرت گلستان پری''}}{{پایان شعر}}


یا در یک مثنوی، شعری از [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] (به تعبیر او: بلبل شیراز) را تضمین کرده است:
یا در یک مثنوی، شعری از [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] (به تعبیر او: بلبل شیراز) را تضمین کرده است:
{{شعر}}
{{شعر}}


{{ب|''کای به الحان ز همگنان ممتاز''|2=''نشـــنیدی ز بــلبل شــیراز''}}
{{ب|''کای به الحان ز همگنان ممتاز''|2=''نشنیدی ز بلبل شیراز''}}
{{ب|''«عاشقان کشتگان معشوقند''|2='' بـــرنیاید ز کشــتگان آواز»''}}{{پایان شعر}}
{{ب|''«عاشقان کشتگان معشوقند''|2='' برنیاید ز کشتگان آواز»''}}{{پایان شعر}}


می‎توان گفت که اشعار اسیر، خاصه غزلیات او، در عین برخورداری از خصوصیات سبک هندی، به سبک عراقی نزدیک است<ref>ر.ک: شجاع کیهانی، جعفر، ص‎148-154</ref>.  
می‎توان گفت که اشعار اسیر، خاصه غزلیات او، در عین برخورداری از خصوصیات سبک هندی، به سبک عراقی نزدیک است<ref>ر.ک: شجاع کیهانی، جعفر، ص‎148-154</ref>.  


از ویژگی‎های بارز قصاید اسیر، جلوه‎گری ارادت او بـه رسـول اکـرم(ص) و ائـمه اطـهار(ع) است. وی با سرودن اشعاری با ردیف «امیرالمـؤمنین»، «یـا عـلی مـدد» و «[[امام على(ع)|علی بن ابی‎طالب]]»، نهایت حب و اشتیاق خود را به آن حضرت و اهل‎بیت نشـان داده است؛ به عنوان شاهد، مطلع چند قصیده او نقل می‎شود:
از ویژگی‎های بارز قصاید اسیر، جلوه‎گری ارادت او به رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) است. وی با سرودن اشعاری با ردیف «امیرالمؤمنین»، «یا علی مدد» و «[[امام على(ع)|علی بن ابی‎طالب]]»، نهایت حب و اشتیاق خود را به آن حضرت و اهل‎بیت نشان داده است؛ به عنوان شاهد، مطلع چند قصیده او نقل می‎شود:
{{شعر}}
{{شعر}}


{{ب|''کام‎بخش قطره و دریا امیرالمؤمنین''|2='' مطلب دنیا و ما فیها امـیرالمـؤمنین''}}
{{ب|''کام‎بخش قطره و دریا امیرالمؤمنین''|2='' مطلب دنیا و ما فیها امیرالمؤمنین''}}


{{ب|''مالک رقاب فتح و ظفر یا علی مدد ''|2='' از پا فـتاده‎ایـم دگـر یـا عـلی مـدد''}}
{{ب|''مالک رقاب فتح و ظفر یا علی مدد ''|2='' از پا فتاده‎ایم دگر یا علی مدد''}}
{{ب|''اگر امروز اگر فردا علی بن ابی‎طالب ''|2=''اگر دنیا اگر عقبی علی بن ابی‎طالب''}}
{{ب|''اگر امروز اگر فردا علی بن ابی‎طالب ''|2=''اگر دنیا اگر عقبی علی بن ابی‎طالب''}}
{{ب|''چراغ و چشم رسول خدا امام حسین ''|2='' چمن طراز دل مرتضی امـام حسـین''}}{{پایان شعر}}
{{ب|''چراغ و چشم رسول خدا امام حسین ''|2='' چمن طراز دل مرتضی امام حسین''}}{{پایان شعر}}


و نمونه‎ای دیگر از ارادت او به اهل‎بیت و معصومین:
و نمونه‎ای دیگر از ارادت او به اهل‎بیت و معصومین:
{{شعر}}
{{شعر}}


{{ب|''از ثنای چارده معصوم پـاک''|2=''خیمه در گلزار عرفان می‎زنم''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، ص154</ref>.  
{{ب|''از ثنای چارده معصوم پاک''|2=''خیمه در گلزار عرفان می‎زنم''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، ص154</ref>.  


از میان قالب‎های شعری که [[اسير شهرستاني، جلال بن مؤمن|اسیر]] در آنها طبع‎آزمایی کرده، تسلط وی در غزل‎سرایی نمایان است. از جمله مشخصات غزلیات [[اسير شهرستاني، جلال بن مؤمن|اسیر]] گرایش شاعر به استفاده از اوزان کوتاه و توجه به وحدت موضوع است. از ویـژگی‎های قـصاید او می‎توان به تجدید مطلع اشاره کرد. شاید به دلیل وجود همین ابیات مصرع، بتوان به قصیده بودن برخی اشعارش حکم کرد؛ زیرا درون‎مایه قصاید وی بیشتر عشقی است<ref>ر.ک: همان، ص155</ref>.
از میان قالب‎های شعری که [[اسير شهرستاني، جلال بن مؤمن|اسیر]] در آنها طبع‎آزمایی کرده، تسلط وی در غزل‎سرایی نمایان است. از جمله مشخصات غزلیات [[اسير شهرستاني، جلال بن مؤمن|اسیر]] گرایش شاعر به استفاده از اوزان کوتاه و توجه به وحدت موضوع است. از ویژگی‎های قصاید او می‎توان به تجدید مطلع اشاره کرد. شاید به دلیل وجود همین ابیات مصرع، بتوان به قصیده بودن برخی اشعارش حکم کرد؛ زیرا درون‎مایه قصاید وی بیشتر عشقی است<ref>ر.ک: همان، ص155</ref>.


==وضعیت کتاب==
==وضعیت کتاب==
۶۱٬۱۸۹

ویرایش