۱۰۱٬۰۲۳
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'روحاني' به 'روحانی') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابنن' به 'ابن ن') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
(۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۳: | خط ۳: | ||
| عنوان =صوان الحكمة و ثلاث رسائل في الأجرام و المحرك الأول و الكمال | | عنوان =صوان الحكمة و ثلاث رسائل في الأجرام و المحرك الأول و الكمال | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر]] ( | [[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر]] (نویسنده) | ||
[[ | [[بدوی، عبدالرحمن]] (مقدمهنويس) | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان = | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =BBR 171 /ص9 | | کد کنگره =BBR 171 /ص9 | ||
| موضوع = | | موضوع = | ||
خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10889AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10889AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =10889 | |||
| کتابخوان همراه نور =10889 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر| ثلاث رسائل (ابهام زدایی)}} | |||
'''صوان الحكمة و ثلاث رسائل في الأجرام و المحرك الأول و الكمال''' تألیف [[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر|ابوسلیمان منطقی سجستانی]] (قرن چهارم) یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین متون در سنت تاریخنگاری فلسفی است. صوان از جمله منابعی است که هم در عصر خود و هم پسازآن کتاب موثقی بوده است. آنچه امروز در دسترس ما قرار دارد، منتخب یا تلخیصی از نسخه اصلی صوان الحکمة است. نسخه حاضر بهضمیمه سه رساله از سجستانی با مقدمه و تصحیح عبدالرحمن بدوی در پاریس منتشر شده است. | '''صوان الحكمة و ثلاث رسائل في الأجرام و المحرك الأول و الكمال''' تألیف [[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر|ابوسلیمان منطقی سجستانی]] (قرن چهارم) یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین متون در سنت تاریخنگاری فلسفی است. صوان از جمله منابعی است که هم در عصر خود و هم پسازآن کتاب موثقی بوده است. آنچه امروز در دسترس ما قرار دارد، منتخب یا تلخیصی از نسخه اصلی صوان الحکمة است. نسخه حاضر بهضمیمه سه رساله از سجستانی با مقدمه و تصحیح عبدالرحمن بدوی در پاریس منتشر شده است. | ||
خط ۳۷: | خط ۳۹: | ||
صوان در لغت به معنای جامهدان و صندوق و محفظهای برای نگهداری البسه است و صوان الحکمة کنایه از محفظه حکمت و دانش است<ref>ر.ک: احسانینیک، ملیحه، صفحه 13</ref>. گویا عنوان رایجی بوده است برای کتبی که در زمینه تاریخ حکما نوشته میشد. چنانچه تاریخ حکمای صاعد اندلسی و [[الملل و النحل|ملل و نحل]] [[شهرستانی، محمد بن عبدالکریم|شهرستانی]] و... را نیز صوان الحکمة میگفتند؛ اما نخستین بار سجستانی این عنوان را برای کتاب خود برگزید<ref>ر.ک: همان، صفحه 14</ref>. | صوان در لغت به معنای جامهدان و صندوق و محفظهای برای نگهداری البسه است و صوان الحکمة کنایه از محفظه حکمت و دانش است<ref>ر.ک: احسانینیک، ملیحه، صفحه 13</ref>. گویا عنوان رایجی بوده است برای کتبی که در زمینه تاریخ حکما نوشته میشد. چنانچه تاریخ حکمای صاعد اندلسی و [[الملل و النحل|ملل و نحل]] [[شهرستانی، محمد بن عبدالکریم|شهرستانی]] و... را نیز صوان الحکمة میگفتند؛ اما نخستین بار سجستانی این عنوان را برای کتاب خود برگزید<ref>ر.ک: همان، صفحه 14</ref>. | ||
در مورد شیوه نگارش اثر میتوان گفت که تاریخنگاری فلسفی به معنای متعارف امروزی، یعنی بررسی سیر تحول اندیشه، نزد قدما مرسوم نبوده است. لذا در صوان با چنین فضایی روبهرو نیستیم. کتب بهجا مانده در زمینه تاریخ فلسفه نشان میدهد که شیوه تاریخنگاری فلسفی در قرون گذشته بسیار متفاوت از ساختار امروزی آن بوده و قدما به شیوههای متنوعی آرا و اندیشههای حکما را ثبت و ضبط کردهاند. برخی تاریخنگاران فلسفه به سیرهنویسی و جمعآوری اطلاعات جزئی پیرامون زندگی حکما بسنده کردهاند و چیزی بیش از | در مورد شیوه نگارش اثر میتوان گفت که تاریخنگاری فلسفی به معنای متعارف امروزی، یعنی بررسی سیر تحول اندیشه، نزد قدما مرسوم نبوده است. لذا در صوان با چنین فضایی روبهرو نیستیم. کتب بهجا مانده در زمینه تاریخ فلسفه نشان میدهد که شیوه تاریخنگاری فلسفی در قرون گذشته بسیار متفاوت از ساختار امروزی آن بوده و قدما به شیوههای متنوعی آرا و اندیشههای حکما را ثبت و ضبط کردهاند. برخی تاریخنگاران فلسفه به سیرهنویسی و جمعآوری اطلاعات جزئی پیرامون زندگی حکما بسنده کردهاند و چیزی بیش از زندگینامهایشان به دست نمیدهند. کتاب [[الفهرست (ابن نديم)|الفهرست ابن ندیم]] (متوفی 380ق)، [[طبقات الأطباء و الحكماء|طبقات الأطباء]] [[ابن جلجل، سلیمان بن حسان|ابن جلجل]] (متوفی 377ق) و [[تاریخ الحکماء قفطی|تاريخ الحكماء]] [[قفطی، علی بن یوسف|قفطی]] (متوفی 646ق) به این شیوه نگارش یافتهاند. برخی دیگر تنها به بیان کلمات قصار بزرگان و ارائه گفتارهای حکیمانه اکتفا میکنند و به سرگذشت اندیشمندان التفاتی ندارند. اینگونه تاریخنگاریها بیشتر شبیه اندرزنامهها و گلچینهای ادبی است. در این شیوه ذوق و سلیقه نگارنده و میزان دسترسی او به منابع، در گزینش گفتار حکما تأثیر فراوان دارد. نوادر الفلاسفة حنین بن اسحاق (متوفی 260ق)، الكلم الروحانیة في الحكم اليونانية ابوالفرج هندو (متوفی 420ق) و محبوب القلوب قطبالدین اشکوری لاهیجی (ق11) نمونههایی از این شیوه نگارش هستند. در زمان [[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر|ابوسلیمان سجستانی]] تاریخنگاری به هر دو شیوه رایج بوده است. ابوسلیمان کمابیش از شیوه نخست بهره گرفته، اما به تحقیق میتوان گفت که در صوان الحکمة شیوه دوم غالب بوده است. این کتاب مملو از گفتارهای حکیمانهای است که از روی نوشتهها و یا گفتههای حکما جمعآوری شده است. این امر نشاندهنده میزان دسترسی ابوسلیمان به منابع است. این پندها از تالس ملطی آغاز میشود و بدون رعایت نظم تاریخی تا ابوسلیمان مقدسی ادامه مییابد. با توجه به شواهد تاریخی موجود در اثر میتوان گفت که صوان الحکمة در فاصله زمانی کندی (متوفی 255ق) تا [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]] (متوفی 428ق)، مقارن با روزگار [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] (متوفی 359ق) و عامری (متوفی 381) شکل گرفته است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
در مقدمه صوان، به نقل از ابوعیسی، مطلبی در مورد تاریخ ظهور فلسفه آمده است. ابوعیسی احمد بن منجم تبرستانی از علمای قرن سوم و صاحب کتاب سنی العالم علی سبیل الحجة و البرهان در تاریخ است و در نگارش کتاب خود از سرچشمههای ایرانی، یونانی، سریانی مسیحی و تاریخ فرفوریوس استفاده کرده است. این اثر بهظاهر مفقود است و بخشهایی از آن در صوان الحکمة سجستانی آمده است<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>. | در مقدمه صوان، به نقل از ابوعیسی، مطلبی در مورد تاریخ ظهور فلسفه آمده است. ابوعیسی احمد بن منجم تبرستانی از علمای قرن سوم و صاحب کتاب سنی العالم علی سبیل الحجة و البرهان در تاریخ است و در نگارش کتاب خود از سرچشمههای ایرانی، یونانی، سریانی مسیحی و تاریخ فرفوریوس استفاده کرده است. این اثر بهظاهر مفقود است و بخشهایی از آن در صوان الحکمة سجستانی آمده است<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>. | ||
خط ۴۵: | خط ۴۷: | ||
ساختار کتاب [[مختار الحكم و محاسن الكلم|مختار الحکم و محاسن الکلم]] [[ابن فاتک، مبشر بن فاتک|مبشر بن فاتک]] در قرن پنجم مشابه صوان الحکمة سجستانی است. شیوه نگارش محبوب القلوب قطبالدین اشکوری لاهیجی، همانند صوان الحکمة است و در موارد بسیاری شباهت محتوایی با صوان دارد. تاریخ حکمای اسلام بیهقی، معروف به تتمه صوان الحکمة در شیوه نگارش تابع صوان الحکمة است و از صدویازده حکیمی که میآورد، شش مورد آن «حنین بن اسحاق، اسحاق بن حنین، ثابت بن قره، سجستانی، عیسی بن زرعه و یحیی بن عدی» از عناوین مأخوذ در صوان است با محتوایی متفاوت<ref>ر.ک: همان، ص17</ref>. | ساختار کتاب [[مختار الحكم و محاسن الكلم|مختار الحکم و محاسن الکلم]] [[ابن فاتک، مبشر بن فاتک|مبشر بن فاتک]] در قرن پنجم مشابه صوان الحکمة سجستانی است. شیوه نگارش محبوب القلوب قطبالدین اشکوری لاهیجی، همانند صوان الحکمة است و در موارد بسیاری شباهت محتوایی با صوان دارد. تاریخ حکمای اسلام بیهقی، معروف به تتمه صوان الحکمة در شیوه نگارش تابع صوان الحکمة است و از صدویازده حکیمی که میآورد، شش مورد آن «حنین بن اسحاق، اسحاق بن حنین، ثابت بن قره، سجستانی، عیسی بن زرعه و یحیی بن عدی» از عناوین مأخوذ در صوان است با محتوایی متفاوت<ref>ر.ک: همان، ص17</ref>. | ||
افزون بر تأثیرهای صوان بر تاریخنگاریهای فلسفی بعد از خود، ویژگیهایی در این اثر وجود دارد که آن را از سایر آثار مشابه، متمایز | افزون بر تأثیرهای صوان بر تاریخنگاریهای فلسفی بعد از خود، ویژگیهایی در این اثر وجود دارد که آن را از سایر آثار مشابه، متمایز میکند. باید توجه داشت، دورانی که [[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر|ابوسلیمان سجستانی]] در آن میزیسته، به لحاظ شکوفایی علمی و فرهنگی، موقعیت ویژهای داشته است. تنوع محافل علمی و مجالس درس و بحث، کثرت منابع ترجمه شده، رونق بازار ترجمه و پویایی عرصه فرهنگ و مواردی ازایندست، این دوران را از سایر ادوار متمایز میکند. [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن ندیم]] اخباری را نقل میکند که حاکی از ارتباط [[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر|سجستانی]] با شبکهای از مترجمان معاصر خود همچون ابوزکریا یحیی بن عدی و پسران شاکر منجمباشی است. منزل [[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر|سجستانی]]، محفل مراودات علمی و فلسفی بوده و در برخی موارد گزارشهایی که او نقل کرده است، نقش مهمی در به تصویر کشیدن فضای علمی آن دوران دارد. فصل دوم صوان الحکمة که به تاریخ فیلسوفان اسلامی میپردازد، اطلاعاتی از برخی مترجمان و علمای آن زمان در اختیار ما میگذارد که بسیار با ارزش است. گزارشی که [[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر|سجستانی]] از برخی بزرگان اخوانالصفا ارائه میکند، تنها سرنخهایی است که از این انجمن سری در دست است. درحالیکه هیچ خبر دقیقی از نویسنده یا نویسندگان رسائل اخوانالصفا وجود ندارد، سجستانی، ابوسلیمان مقدسی را بهعنوان مؤلف این مجموعه معرفی میکند<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
| | ||
تفکر افلاطونی و اشراقی در صوان الحکمة، با معرفی «شیخ یونانی» ارائه میشود. [[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر|سجستانی]] در صوان الحکمة و ابن مسکویه در جاودان خرد اولین کسانی هستند که صف «شیخ یونانی» را در توصیف این فیلسوف مجهولالهویه یونانی به کار میبرند. طبق تحقیقات رزنتال، صوان اولین منبعی است که «شیخ یونانی» را بهعنوان شاگرد دیوگنس معرفی میکند و این عقیده قبل از [[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر|سجستانی]] سابقهای ندارد و اخلاف [[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر|سجستانی]] به تبعیت از او چنین ادعای کردهاند<ref>ر.ک: همان، ص17</ref>. | تفکر افلاطونی و اشراقی در صوان الحکمة، با معرفی «شیخ یونانی» ارائه میشود. [[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر|سجستانی]] در صوان الحکمة و ابن مسکویه در جاودان خرد اولین کسانی هستند که صف «شیخ یونانی» را در توصیف این فیلسوف مجهولالهویه یونانی به کار میبرند. طبق تحقیقات رزنتال، صوان اولین منبعی است که «شیخ یونانی» را بهعنوان شاگرد دیوگنس معرفی میکند و این عقیده قبل از [[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر|سجستانی]] سابقهای ندارد و اخلاف [[ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر|سجستانی]] به تبعیت از او چنین ادعای کردهاند<ref>ر.ک: همان، ص17</ref>. | ||
خط ۵۹: | خط ۶۱: | ||
محقق اثر اختلاف نسخهها را در پاورقیهای کتاب ذکر کرده است. | محقق اثر اختلاف نسخهها را در پاورقیهای کتاب ذکر کرده است. | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
خط ۶۶: | خط ۶۸: | ||
#[[:noormags:1002598|احسانی نیک، ملیحه؛ میراثی از گنجینهای کهن (جستاری درباره صوان الحکمة)، کتاب ماه فلسفه، ی 1392، شماره 76، صفحه 13 تا 18]]. | #[[:noormags:1002598|احسانی نیک، ملیحه؛ میراثی از گنجینهای کهن (جستاری درباره صوان الحکمة)، کتاب ماه فلسفه، ی 1392، شماره 76، صفحه 13 تا 18]]. | ||
== وابستهها == | ==وابستهها== | ||
{{وابستهها}} | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
خط ۷۹: | خط ۸۱: | ||
[[رده:عصر صاحب نظران فلسفه قرن چهارم]] | [[رده:عصر صاحب نظران فلسفه قرن چهارم]] | ||
[[رده:فیلسوفان، آ–ی | [[رده:کتابهای فیلسوفان، آ–ی]] | ||