۸۵
ویرایش
جواهر الفقه و تليه رسالتان (العقائد الجعفرية و خمسون مسألة اعتقاديه) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۱:۳۷
، ۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۶بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
اين كتاب شامل يكدورۀ فقه مختصر است كه به صورت 839 مسأله و جواب، گردآورى شده است. | اين كتاب شامل يكدورۀ فقه مختصر است كه به صورت 839 مسأله و جواب، گردآورى شده است. | ||
كتاب «المهذب» ديگر تأليف فقهى مفصل وى است كه به صورت فقه استدلالى تأليف شده و پس از كتاب «الجواهر» تأليف شده است. | كتاب «المهذب» ديگر تأليف فقهى مفصل وى است كه به صورت فقه استدلالى تأليف شده و پس از كتاب «الجواهر» تأليف شده است. <ref>مستدركات ج 87/1، كتاب المهذب ص /23ج 1</ref>. | ||
علت نامگذارى كتاب به «جواهر الفقه» در خطبۀ كتاب اين گونه بيان شده است: سميته به «كتاب جواهر الفقه» لأنني اعتمدت فيه ذكر المسائل المستحسنة و الأجوبة المؤخرة المنتخبة. | علت نامگذارى كتاب به «جواهر الفقه» در خطبۀ كتاب اين گونه بيان شده است: سميته به «كتاب جواهر الفقه» لأنني اعتمدت فيه ذكر المسائل المستحسنة و الأجوبة المؤخرة المنتخبة. <ref>صفحۀ 4 خطبۀ كتاب</ref>. | ||
از آنجا كه ابن براج از شاگردان مبرز و ممتاز سيد مرتضى (م 436 ق) و از همدرسىهاى شيخ طوسى (قده) (م 460 ق) است مىتوان با تعمق در مطالب كتاب به بسيارى از مبانى و نظريات آنان دست يافت. | از آنجا كه ابن براج از شاگردان مبرز و ممتاز سيد مرتضى (م 436 ق) و از همدرسىهاى شيخ طوسى (قده) (م 460 ق) است مىتوان با تعمق در مطالب كتاب به بسيارى از مبانى و نظريات آنان دست يافت. <ref>مستدركات أعيان الشيعة ج 89/1</ref>. | ||
در مستدركات أعيان الشيعة آمده است: فهو اقتفى خطوات شيخ الطائفة من حيث التبويب و التفريع. | در مستدركات أعيان الشيعة آمده است: فهو اقتفى خطوات شيخ الطائفة من حيث التبويب و التفريع. <ref>مستدركات أعيان الشيعة 87/1</ref>. | ||
==تاريخ تأليف== | ==تاريخ تأليف== | ||
كتاب الجواهر قبل از كتاب المهذب نوشته شده است زيرا مؤلف در كتاب المهذب اين گونه مىنويسد: قد أشرنا إلى الوجه القوي لذلك في كتابنا الموسوم ب «جواهر الفقه»، فمن أراد الوقوف عليه نظره في ذلك الموضع. | كتاب الجواهر قبل از كتاب المهذب نوشته شده است زيرا مؤلف در كتاب المهذب اين گونه مىنويسد: قد أشرنا إلى الوجه القوي لذلك في كتابنا الموسوم ب «جواهر الفقه»، فمن أراد الوقوف عليه نظره في ذلك الموضع. <ref>مستدركات أعيان الشيعة 87/1 و المهذب ج 23/1</ref>. | ||
با توجه به اين كه مؤلف در سال 467 اشتغال به نوشتن كتاب اجاره از المهذب داشته است | با توجه به اين كه مؤلف در سال 467 اشتغال به نوشتن كتاب اجاره از المهذب داشته است <ref>حاشيۀ صفحات 6 و 185 الجواهر، كتاب المهذب ج 18/1)، كتاب قبل از اين تاريخ تأليف شده است. | ||
از طرفى چون در همۀ مباحث كتاب از سيد مرتضى استادش اين گونه ياد مىكند: قد كان شيخنا المرتضى (قده) بنابراين كتاب پس از سال 436 تأليف شده است. | از طرفى چون در همۀ مباحث كتاب از سيد مرتضى استادش اين گونه ياد مىكند: قد كان شيخنا المرتضى (قده) بنابراين كتاب پس از سال 436 تأليف شده است. | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
در الذريعة به چهار نسخه اشاره شده است كه عبارتند از: | در الذريعة به چهار نسخه اشاره شده است كه عبارتند از: | ||
# نسخۀ قديمى به خط ابن ادريس حلى (م 598 ق) در كتابخانۀ شيخ امين آل حاج كاظم در كاظميه. | |||
# نسخۀ كتابخانۀ شيخ محمد سماوى به خط نصير الدين حسين فرزند قطب راوندى (م 573 ق). | |||
# نسخههاى شيخ محمد بن محمد فراهانى و شيخ ابو جعفر على بن حسين ورانى كه هر دو در سال 618 ق از نسخۀ نصير الدين حسين فرزند قطب راوندى نسخهبردارى شده است. <ref>الذريعة 256/5 و 257</ref>. | |||
==نُسخ مورد اعتماد== | ==نُسخ مورد اعتماد== | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۲: | ||
در تصحيح و تحقيق كتاب جواهر الفقه علاوه بر نسخۀ چاپ شده در ضمن الجوامع الفقهيه از دو نسخۀ خطى ديگر نيز استفاده شده است. | در تصحيح و تحقيق كتاب جواهر الفقه علاوه بر نسخۀ چاپ شده در ضمن الجوامع الفقهيه از دو نسخۀ خطى ديگر نيز استفاده شده است. | ||
# نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوى در مشهد مقدس با شمارۀ 6526 كه متعلّق به سيد محمد مهدى طباطبايى بوده است و در اوائل قرن 11 نوشته شده است و نسخۀ اصلى مورد اعتماد در انتشار كتاب است. | |||
# نسخۀ كتابخانۀ مدرسۀ آية اللّه عظمى گلپايگانى با شمارۀ 244 و به خط احمد بن محمد خوانسارى در سال 1268 ق است و با رمز «ب - د» مشخص شده است. | |||
# | |||
==تقسيم بندى مطالب== | ==تقسيم بندى مطالب== | ||
| خط ۱۲۶: | خط ۱۲۳: | ||
از مهمترين ويژگىهاى كتاب اين كه مؤلف بر خلاف استادش سيد مرتضى به اجماعات و شهرت زياد استناد ننموده است بلكه از ادلۀ فقهى و آيات و روايات نيز استفاده كرده است. ولى در بسيارى از موارد به روايات اهل بيت (ع)، آيات قرآن كريم، و حتى اصول عمليه نيز استدلال نموده است. | از مهمترين ويژگىهاى كتاب اين كه مؤلف بر خلاف استادش سيد مرتضى به اجماعات و شهرت زياد استناد ننموده است بلكه از ادلۀ فقهى و آيات و روايات نيز استفاده كرده است. ولى در بسيارى از موارد به روايات اهل بيت (ع)، آيات قرآن كريم، و حتى اصول عمليه نيز استدلال نموده است. | ||
به عنوان نمونه در مسألۀ 87 از كتاب صلاة پس از بيان اين مطلب كه نصّى وجود ندارد اين گونه مىنويسد: لأن هذه الصلاة قد تعلقت بذمة المكلف فيجب عليه أن يؤديها بيقيين و إذا أعادها، فقد تيقن برائة ذمة منها. | به عنوان نمونه در مسألۀ 87 از كتاب صلاة پس از بيان اين مطلب كه نصّى وجود ندارد اين گونه مىنويسد: لأن هذه الصلاة قد تعلقت بذمة المكلف فيجب عليه أن يؤديها بيقيين و إذا أعادها، فقد تيقن برائة ذمة منها. <ref>كتاب صلاة ص 27</ref>. | ||
از ديگر ويژگىهاى كتاب طرح نظريات استاد مؤلف سيد مرتضى (قده) و همدرسش شيخ طوسى (قده) است كه در مباحث مختلف كتاب ديده مىشود. | از ديگر ويژگىهاى كتاب طرح نظريات استاد مؤلف سيد مرتضى (قده) و همدرسش شيخ طوسى (قده) است كه در مباحث مختلف كتاب ديده مىشود. | ||
مختصر و موجز نوشتن مباحث و دورى از تطويل و تفصيل بىمورد از خصوصيات اين كتاب مىباشد. به عنوان نمونه در پايان مسألۀ اول از كتاب طهارت مؤلف اين گونه مىنويسد: و لو لا أن سائلا سأل في أن نبسط الكلام في هذه المسألة بعض البسط، لما انتبهنا فيه إلى هذا الحد، لأن المقصود في هذا الكتاب غيره. | مختصر و موجز نوشتن مباحث و دورى از تطويل و تفصيل بىمورد از خصوصيات اين كتاب مىباشد. به عنوان نمونه در پايان مسألۀ اول از كتاب طهارت مؤلف اين گونه مىنويسد: و لو لا أن سائلا سأل في أن نبسط الكلام في هذه المسألة بعض البسط، لما انتبهنا فيه إلى هذا الحد، لأن المقصود في هذا الكتاب غيره. <ref>كتاب طهارت ص 7</ref>. | ||
از ويژگىهاى ديگر ناهمگونى و ناهماهنگى در ارائۀ مباحث كتاب مىباشد زيرا مباحث كتاب گاهى صرفا به صورت سؤال و جواب مختصر و موجز است و گاهى جواب سؤالات به صورت مفصل و مستقل نوشته شده است. | از ويژگىهاى ديگر ناهمگونى و ناهماهنگى در ارائۀ مباحث كتاب مىباشد زيرا مباحث كتاب گاهى صرفا به صورت سؤال و جواب مختصر و موجز است و گاهى جواب سؤالات به صورت مفصل و مستقل نوشته شده است. | ||
نكته: قابل ذكر است لفظ «أظهر» در اين كتاب به معنى ظاهرتر در معنى اصطلاحى علم اصول نيست بلكه به معنى مقبولتر و داراى طرفداران بيشتر است. | نكته: قابل ذكر است لفظ «أظهر» در اين كتاب به معنى ظاهرتر در معنى اصطلاحى علم اصول نيست بلكه به معنى مقبولتر و داراى طرفداران بيشتر است. <ref>صفحات 14، 22، 25 و 26</ref>. | ||
==گفتار بزرگان== | ==گفتار بزرگان== | ||
قسمت مصادر كتاب بحار الأنوار: كتاب المهذب، كتاب الكامل، كتاب جواهر الفقه للشيخ الحسن المنهاج عبد العزيز بن نحرير. | قسمت مصادر كتاب بحار الأنوار: كتاب المهذب، كتاب الكامل، كتاب جواهر الفقه للشيخ الحسن المنهاج عبد العزيز بن نحرير. <ref>بحار الأنوار ج 20/1</ref>. | ||
قسمت توثيق مصادر بحار الأنوار: كتب الشيخين الحلبيين ابن البراج و سلار كمؤلفيها في نهاية الاعتبار. <ref>بحار الأنوار ج 38/1</ref>. | |||
مستدركات أعيان الشيعة: قال المجلسي في أول البحار: و كتاب المهذب و كتاب الكامل و كتاب جواهر الفقه للشيخ الحسن المنهاج عبد العزيز بن البراج، و كتب الشيخ الجليل ابن البراج كمؤلفها في غاية الاعتبار. <ref>مستدركات أعيان 87/1</ref>. | |||
رياض العلماء: أما الجواهر فهو كتاب جواهر الفقه، و قد رأيت نسخة منه في بلدة ساري من بلاد مازندران و هو كتاب لطيف. <ref>رياض العلماء 143/3</ref>. | |||
مستدركات أعيان الشيعة: | مستدركات أعيان الشيعة به نقل از شاگردان محقق ثانى: و منهم الشيخ عبد العزيز بن البراج، صنف كتبا نفيسا منها: المهذب و الكامل و الموجز و الإشراق و الجواهر. <ref>مستدركات أعيان ج 87/1</ref>. | ||
أمل الآمل: كان فاضلا عالما محققا فقيها عابدا له كتب منها المهذب، الكامل، الإشراق، الموجز، الجواهر. <ref>أمل الآمل 149/2 و 152</ref>. | |||
الذريعة: الجواهر في تمام الفقه، مرتب على أبواب: باب مسائل الطهارة...و عناوين مطالب كل باب مسألة كذا و الجواب كذا. <ref>الذريعة 256/5</ref>. | |||
==پانویس == | |||
<references /> | |||
==منابع== | ==منابع== | ||