ترتيب الأمالي: ترتیب موضوعي لأمالي المشایخ الثلاثة: الصدوق، و المفید و الطوسي: تفاوت میان نسخه‌ها

ترتيب الأمالي و يكى نمودن سه كتاب امالى‌هاى سه‌گانه، از ديرزمان مورد اقبال دانشمندان و دانش‌پژوهان بوده است، ولى با توجه به اينكه مجالس آنها طى ساليان متمادى و در مكان‌هاى مختلف بوده است و كتاب‌ها تنها بر اساس ترتيب زمانى تدوين شده و در هركدام از مجالس، مطالب فراوان و پراكنده‌اى وجود دارد، بلكه گاهى در حديث واحد تنوّع فراوانى از جهت مطالب وجود دارد كه دسترسى به هركدام از آنها وقت زيادى از خواننده مى‌گيرد، بدين جهت نويسنده تصميم گرفته است آنها را بر اساس نظمى صحيح و منطقى مرتب نمايد.<ref>محمودى، محمدجواد، ص 91</ref>

باب اوّل، آنچه مربوط به مناقب اهل‌بيت(ع) و باب دوم، آنچه متعلّق به عبادات و اوراد و اذكار و باب سوم، آنچه متعلّق به متفرّقات است.<ref>ر.ك: محمودى، محمدجواد، ص 91</ref>

در مقدمه، به شرح حال مشايخ سه‌گانه صاحبان امالى‌ها، نسخه‌هاى امالى‌ها، ترتيب كار و مطالب مفيد ديگرى درباره كتاب، پرداخته شده است.<ref>ر.ك: محمودى، محمدجواد، ص 94</ref>

امالى، جمع امليه است، همانند اغانى كه جمع اغنيه است و امليه نيز خود املاء است و آن عبارت است از اينكه يكى تقرير نمايد و ديگرى سخنان وى را بنويسد و همين‌طور به مطلبى كه معلّم مى‌گويد و دانش‌آموز آن را مى‌نويسد، «املاء» مى‌گويند و نيز به نوع و درست نوشتن كلمات، املاء گفته مى‌شود.<ref>همان، ص 89</ref>

علامه محمّدباقر مجلسى پيشتاز حركتى است كه با تدوين مجموعه عظيمى از كتاب‌ها، دايرةالمعارف «[[بحار الأنوار]]» را مى‌نگارد. بنابراين... اصل حركت، از قرن‌ها پيش آغاز شده و لازم است اين كار سيرى رو به رشد داشته و همه آثار ارزشمند را در بر گيرد.<ref>ر.ك: همان، ص 91</ref>

الف)- «ترتيب الأمالي»، ترتيبى است بر اساس موضوعات مختلف. موضوعاتى كه حديث‌هاى اين كتاب‌ها بر اساس آن دسته‌بندى شده است، عبارتند از: عقل، علم و جهل، توحيد، عدل، موت، برزخ، معاد، بهشت و دوزخ، احتجاج، نبوّت عامّه، نبوّت خاصّه، تاريخ انبيا و اسلام و امم و ملوك، امامت، تاريخ امامان دوازده‌گانه، حوادث و فتنه‌هاى واقع‌شده پس از پيامبر(ص)، آنچه مرتبط به ملائكه و شياطين و جنّ و حيوانات است، خوردنى‌ها و آشاميدنى‌ها (كه موضوعات اخير در كتابى به نام «السماء و العالم» آمده است)، مكارم اخلاق و مساوى اخلاق، احكام معاشرت با ديگران، حقوقى كه مردم بر همديگر دارند، آداب و سنن، آداب سفر، مواعظ، نواهى و معاصى، ابواب گوناگون فقه و احكام مانند طهارت، جنائز، صلات، صوم، زكات، جهاد، خمس، حج، امر به معروف و نهى از منكر، قرآن و دعا، عقود و ايقاعات، قضايا و احكام، شهادات، جنايات، حدود، ديات و غير اينها از عنوان‌هاى گوناگون كه هركدام از اين عناوين، زيرمجموعه‌هاى فراوانى دارد.<ref>ر.ك: همان، ص 92</ref>

ه)- حديث‌هايى كه دربرگيرنده بيش از يك موضوع بوده، بر اساس موضوعاتى كه داشته، پراكنده شده و در جاى مناسب خويش درج شده است.<ref>همان، ص 93</ref>

ل)- اين كتاب، صرف ترتيب امالى‌هاى سه‌گانه نمى‌باشد، بلكه احاديث آن تخريج شده و براى هركدام، مصادر و سندهاى گوناگونى نقل شده است. گاهى يك حديث كوتاه كه از اهميّت بيشترى برخوردار بوده، چندين صفحه تخريج شده است؛ به‌عنوان نمونه، براى حديثى كه پيرامون صلوات بر پيامبر(ص) و لزوم اضافه «آل» در صلوات بر آن حضرت مى‌باشد، بيش از پنج صفحه تخريج وجود دارد و يا حديثى كه در آن به‌اختصار به خطبه فدكيّه حضرت زهرا(س) اشاره شده است، 25 مصدر جديد، در حدود چهار صفحه براى آن آمده است؛ البتّه همه تخريج‌ها در پاورقى آورده شده است.<ref>ر.ك: همان، ص 94</ref>

اين كتاب در سال 1420ق، از سوى بنياد معارف اسلامى قم، چاپ و منتشر و در سال 1381، از طرف كتاب سال ولايت به‌عنوان كتاب ممتاز شناخته شده است.<ref>محمودى، محمدجواد، ص 91</ref>