شرح غم حسین علیه‌السلام ترجمه تحقیقی بخش اصلی مقتل خوارزمی: تفاوت میان نسخه‌ها

# از آنجا که مؤلف و دیگر مورخان اهل سنت، از امام حسین(ع) به نام یا کنیه تعبیر کرده و احترامات ناشى از اعتقاد به امامت آن حضرت را نیاورده‏‌اند و از طرفى مترجم نتوانسته به این بسنده کند، کلماتى چون امام، در ابتداى نام آن حضرت و کلیشه «عليه‌السلام» در انتهاى آن افزوده است. همچنین کلمه «قال» در خصوص آن حضرت، به واژه محترمانه «فرمود» ترجمه شده است.

# در عبارات عربى و به‌خصوص در این متن، سوگند به خدا پیوسته در سخنان افراد تکرار شده و گاه تکیه‏کلام بشمار مى‌‏رود که همه آن‏ها ترجمه نشده است و گاه کلماتى مانند «هرگز» جایگزین آن شده که معادل فارسى آن نیست، ولى براى روانى ترجمه چنین کرده‏ایم.

# ترجمه اشعار و رجزها که به دلیل حماسى بودن آن ‏گاه شاعر به جفنگ آمده و به‌خاطر موزون کردن کلام خود عباراتى گاه بى‏معنا گفته است، قدرى مشکل بوده و مترجم در مواردى ناچار شده از ترجمه دقیق برخى کلمات بگذرد. هرچند سعى وافرى شده که در حد امکان معناى این رجزها به اصل عربى آن نزدیک باشد. به این نکته هم باید توجه داشت که اشعار و رجزهاى مقتل خوارزمى در مواردى با دیگر منابع مطابق نیست و گاهى در اینجا کلمه‏اى به کار رفته که معنا کردن آن سخت‏تر بوده است.

مترجم علاوه بر ترجمه، متن عربی را نیز در کتاب آورده است. خود در این ‌باره می‌گوید: «به دلیل تقدم و اهمیت نسبى «مقتل الحسين» خوارزمى و همچنین تذکر برخى اشکالات، شایسته بود متن قسمت اصلى آن نیز در دسترس باشد. به‌خصوص که ترجمه، در مواردى با مراجعه خواننده به متن عربى، بهتر مفهوم خواهد شد»<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>

متن کتاب تنها مشتمل بر فصل یازدهم از مقتل خوارزمی است. وی در صفحات آغازین این بخش، شش خبر درباره ثواب روزه‌ گرفتن‌ در روز عاشورا آورده است و در ادامه می‌نویسد: «در روز عاشورا هفتاد عید وجود دارد و هرکه براى خانواده‏اش خوب خرج کند، خدا در طول سال او را در وسعت خواهد داشت»<ref>متن کتاب، ص107</ref>مترجم در توضیح این روایات می‌نویسد: نگارنده مایل نبود این روایات را ترجمه کند، ولى به جهت آنکه وقفه‏اى در ترجمه نیفتد و شاید براى برخى محققان غیر آشنا به زبان عربى سودمند باشد، ترجمه شد؛ وگرنه همه مى‏دانند که این روایات ذره‏اى اعتبار ندارد و ساخته بنى امیه است که عاشورا روز شادى آنان بود. ممکن است توجیهات سردى هم براى آن گفته شود، ولى سند و متن آن‏ها به اضافه قدرى تعقّل، همه آن‏ها را ردّ مى‌‏کند<ref>همان، پاورقی 1</ref>

خوارزمی در ادامه سعی می‌کند بین روایات مذکور و مصیبت خاندان پیامبر(ص) این‌گونه جمع کند: از آنجا که این روز بر ایام دیگر فضیلت و برترى دارد، واقع شدن مصیبت خاندان پیامبر در این روز باعث عظمت آنان و فضیلت مبارزه ایشان خواهد بود. بدین وسیله ثواب آنان بیشتر و درجاتشان عالى‏تر و شرافتمندانه‏تر خواهد شد، عذاب دشمنانشان سنگین‏تر و لعنت خدا بر آنان و طرف‌دارانشان در قیامت شدیدتر و درازتر خواهد بود<ref>متن کتاب، ص107</ref>این عبارت اگرچه در ظاهر حکایت از عظمت مقام اهل‌بیت(ع) می‌کند، اما در حقیقت این هم یکى از آن توجیهات سرد است که خوارزمى به آن دست زده است. به‏هرحال او سنى‌مذهب است و گویا این اخبار عجیب در او اثر گذاشته، ولى از سوى دیگر ارادتش به اهل‌بیت(ع) او را ناچار به چنین توجیهى کرده است<ref>همان، ص107، پاورقی 2</ref>

در تحقیق این ترجمه با استفاده از دیگر منابع، به‌خصوص گزارش‏هاى ابومخنف به موارد زیر توجه شده است: اشاره به مواردى که خوارزمى به تبع [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] تسلسل تاریخى حوادث را رعایت نکرده و گاه موجب تناقضاتى در روایات شده است؛ تذکر گزارش‏هایى از این مقتل که در منابع دیگر یافت نمى‌‏شود، اعم از آنکه اعتبار تاریخى داشته یا نداشته باشد؛ ذکر تحریف‏ها، افزوده‏ها و احتمالاً گزارش‏هایى که ساختگى به نظر مى‏رسیده و نگارنده درباره آن‏ها تأملاتى داشته است؛ توضیح واژه‏ها یا تکمیل ترجمه که در متن امکان‏پذیر نبوده است؛ معرفى اجمالى اعلام متن (یاران یا دشمنان امام حسین(ع) و تذکر سابقه آنان<ref>ر.ک: مقدمه مترجم، ص12</ref>