۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الكوكب الثاقب في أخبار الشعراء و غیرهم من ذوی المناقب (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱ مهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۰۰:۰۹
، ۱ مهٔ ۲۰۱۷جایگزینی متن - '</ref>.' به '</ref>'
جز (جایگزینی متن - '<ref>' به '.<ref>') |
جز (جایگزینی متن - '</ref>.' به '</ref>') |
||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
'''الکوکب الثاقب فی أخبار الشعراء و غیرهم من ذوی المناقب'''، اثر عبدالقادر بن عبدالرحمن سلوی، با تحقیق عبدالله یاسمی، کتابی است در ترجمه برخی شعرا، حکما و بزرگان معروف که به زبان عربی و در سال 1176ق نوشته شده است. | '''الکوکب الثاقب فی أخبار الشعراء و غیرهم من ذوی المناقب'''، اثر عبدالقادر بن عبدالرحمن سلوی، با تحقیق عبدالله یاسمی، کتابی است در ترجمه برخی شعرا، حکما و بزرگان معروف که به زبان عربی و در سال 1176ق نوشته شده است. | ||
در مقدمه محقق، با استفاده از محتوای مطالب، دو امر، سبب تألیف کتاب معرفی شده است: علاقه مؤلف به ادبیات و نیز رغبت یکی از حکامی که نویسنده هم عصر او بوده که به دلیل عدم تصریح به نام وی، شناخته شده نیست و احتمالا سلطان محمد بن عبدالله علوی (1204ق) یا بای علی پاشا حاکم تونس (1169ق) باشد.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص58</ref> | در مقدمه محقق، با استفاده از محتوای مطالب، دو امر، سبب تألیف کتاب معرفی شده است: علاقه مؤلف به ادبیات و نیز رغبت یکی از حکامی که نویسنده هم عصر او بوده که به دلیل عدم تصریح به نام وی، شناخته شده نیست و احتمالا سلطان محمد بن عبدالله علوی (1204ق) یا بای علی پاشا حاکم تونس (1169ق) باشد.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص58</ref> | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
کتاب با مقدمه مفصلی از محقق آغاز و مطالب در افتتاحیه، مقدمه و ده باب، در سه جلد، عرضه شده است که مفصل ترین آنها، باب دوم بوده که تقریبا یک سوم مطالب را در خود جای داده است. | کتاب با مقدمه مفصلی از محقق آغاز و مطالب در افتتاحیه، مقدمه و ده باب، در سه جلد، عرضه شده است که مفصل ترین آنها، باب دوم بوده که تقریبا یک سوم مطالب را در خود جای داده است. | ||
نویسنده اهتمام ویژه ای به رعایت امانت داشته و در ابتدای کتاب، مهم ترین منابع و مصادری را که مورد استفاده قرار گرفته ذکر نموده است. علاوه بر آن، وی به طرق مختلفی به منابع مورد استفاده خود، اشاره دارد؛ در برخی مواضع، نام مؤلف و کتاب را با هم ذکر کرده و در پاره ای موارد فقط نام مؤلف یا کتاب را به تنهایی آورده و گاه از هر دو غافل | نویسنده اهتمام ویژه ای به رعایت امانت داشته و در ابتدای کتاب، مهم ترین منابع و مصادری را که مورد استفاده قرار گرفته ذکر نموده است. علاوه بر آن، وی به طرق مختلفی به منابع مورد استفاده خود، اشاره دارد؛ در برخی مواضع، نام مؤلف و کتاب را با هم ذکر کرده و در پاره ای موارد فقط نام مؤلف یا کتاب را به تنهایی آورده و گاه از هر دو غافل | ||
شده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص60</ref> | شده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص60</ref> | ||
منابع و مصادر مورد استفاده نویسنده را میتوان به دو دسته کلی تقسیم کرد: | منابع و مصادر مورد استفاده نویسنده را میتوان به دو دسته کلی تقسیم کرد: | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
#«حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء» [[ابونعیم، احمد بن عبدالله|ابونعیم اصفهانی]] ؛ | #«حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء» [[ابونعیم، احمد بن عبدالله|ابونعیم اصفهانی]] ؛ | ||
#«العمدة فی محاسن الشعر و آدابه و نقده» ابوعلی حسن بن رشیق قیروانی ازدی؛ | #«العمدة فی محاسن الشعر و آدابه و نقده» ابوعلی حسن بن رشیق قیروانی ازدی؛ | ||
و....<ref>ر.ک: همان، ص60-75</ref> | و....<ref>ر.ک: همان، ص60-75</ref> | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
مقدمه محقق، دارای سه فصل و یک خاتمه است. در فصل نخست، ضمن دو بحث، به بررسی احوال سیاسی و فرهنگی مغرب و تونس | مقدمه محقق، دارای سه فصل و یک خاتمه است. در فصل نخست، ضمن دو بحث، به بررسی احوال سیاسی و فرهنگی مغرب و تونس | ||
در قرن دوازهم هجری پرداخته شده است. در فصل دوم، زندگی نامه مفصلی از نویسنده ارائه گردیده و در فصل سوم، به صورت مفصل، به معرفی کتاب و بیان محتوای ابواب آن، پرداخته شده است. در خاتمه نیز سبب برگزیده شدن این کتاب برای تحقیق و اقدامات تحقیقی صورت گرفته در آن، توضیح داده شده است.<ref>ر.ک: همان، ص5-152</ref> | در قرن دوازهم هجری پرداخته شده است. در فصل دوم، زندگی نامه مفصلی از نویسنده ارائه گردیده و در فصل سوم، به صورت مفصل، به معرفی کتاب و بیان محتوای ابواب آن، پرداخته شده است. در خاتمه نیز سبب برگزیده شدن این کتاب برای تحقیق و اقدامات تحقیقی صورت گرفته در آن، توضیح داده شده است.<ref>ر.ک: همان، ص5-152</ref> | ||
نویسنده در افتتاحیه، به تعریف علم ادب پرداخته و این علم، «شناخت اشعار و اخبار» معرفی شده و با استفاده از روایت نبوی(ص)، قیمت، فضیلت و فواید این علم بیان شده است.<ref>ر.ک: افتتاحیه، ج1، ص1-7</ref> | نویسنده در افتتاحیه، به تعریف علم ادب پرداخته و این علم، «شناخت اشعار و اخبار» معرفی شده و با استفاده از روایت نبوی(ص)، قیمت، فضیلت و فواید این علم بیان شده است.<ref>ر.ک: افتتاحیه، ج1، ص1-7</ref> | ||
در مقدمه نویسنده، به تشریح ماهیت ادب و تقسیم آن به غریزی و اکتسابی، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: مقدمه، ج1، ص8-19</ref> | در مقدمه نویسنده، به تشریح ماهیت ادب و تقسیم آن به غریزی و اکتسابی، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: مقدمه، ج1، ص8-19</ref> | ||
نویسنده، باب اول را به بحث از طبقات شعرا و تعلیم و تعلم شعر اختصاص داده و شعرا را به سه طبقه جاهلی، مخضرم (شاعری که جاهلیت و اسلام را دریافته باشد) و اسلامی تقسیم کرده و سپس اسلامی را نیز سه صنف دانسته و شعرای مربوط به هر طبقه را، در همان طبقه ذکر کرده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص19-31</ref> | نویسنده، باب اول را به بحث از طبقات شعرا و تعلیم و تعلم شعر اختصاص داده و شعرا را به سه طبقه جاهلی، مخضرم (شاعری که جاهلیت و اسلام را دریافته باشد) و اسلامی تقسیم کرده و سپس اسلامی را نیز سه صنف دانسته و شعرای مربوط به هر طبقه را، در همان طبقه ذکر کرده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص19-31</ref> | ||
پس از این تقسیمات، به بیان اهمیت شعر پرداخته شده است. نویسنده، معتقد است که شعر فی الجمله، پسندیده و مورد ترغیب بوده و سپس، به میل و رغبت پیامبر(ص) به استماع اشعار امیة بن ابیصلت و نیز رغبت سایر سلف صالح به شنیدن اشعار، اشاره کرده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص79</ref> | پس از این تقسیمات، به بیان اهمیت شعر پرداخته شده است. نویسنده، معتقد است که شعر فی الجمله، پسندیده و مورد ترغیب بوده و سپس، به میل و رغبت پیامبر(ص) به استماع اشعار امیة بن ابیصلت و نیز رغبت سایر سلف صالح به شنیدن اشعار، اشاره کرده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص79</ref> | ||
باب دوم که مهم ترین و بیشترین حجم مطالب کتاب را در خود جای داده است، دربردارنده شرح حال 129 شاعر میباشد که با ترجمه نابغه جعدی آغاز و با ترجمه ابن خطیب سلمانی، به انجام رسیده است. این شعرا را میتوان به سه دسته زیر تقسیم کرد: | باب دوم که مهم ترین و بیشترین حجم مطالب کتاب را در خود جای داده است، دربردارنده شرح حال 129 شاعر میباشد که با ترجمه نابغه جعدی آغاز و با ترجمه ابن خطیب سلمانی، به انجام رسیده است. این شعرا را میتوان به سه دسته زیر تقسیم کرد: | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
#شعرای اندلس و مغرب: 16 شاعر. | #شعرای اندلس و مغرب: 16 شاعر. | ||
اغلب شعرای معرفی شده، از مشاهیر شعرا میباشند، از جمله حطیئه، فرزدق، جریر، بشار، ابونواس، ابن خطیب و... و بسیاری نیز از جمله ی فقها، قضات، علما، کاتبان، ولات، امرا، ملوک و... بوده که به شاعری معروف نیستند و اشعار کمی از آنها نقل شده است.<ref>ر.ک: همان، ص81</ref> | اغلب شعرای معرفی شده، از مشاهیر شعرا میباشند، از جمله حطیئه، فرزدق، جریر، بشار، ابونواس، ابن خطیب و... و بسیاری نیز از جمله ی فقها، قضات، علما، کاتبان، ولات، امرا، ملوک و... بوده که به شاعری معروف نیستند و اشعار کمی از آنها نقل شده است.<ref>ر.ک: همان، ص81</ref> | ||
برخی از شعرای معرفی شده در این باب، عبارتند از: ولید بن عقبة بن ابیمعیط.<ref>متن کتاب، ج1، ص74</ref>؛ یزید بن معاویه.<ref>همان، ص53</ref>؛ ولید بن یزید بن عبدالملک بن مروان.<ref>همان، ص66</ref>؛ کمیت.<ref>همان، ص130</ref>؛ قاضی یحیی بن اکتم.<ref>همان، ص259</ref>؛ بهلول مجنون.<ref>همان، ص304</ref>؛ سیف الدولة بن حمدان.<ref>همان، ج2، ص322</ref> و... | برخی از شعرای معرفی شده در این باب، عبارتند از: ولید بن عقبة بن ابیمعیط.<ref>متن کتاب، ج1، ص74</ref>؛ یزید بن معاویه.<ref>همان، ص53</ref>؛ ولید بن یزید بن عبدالملک بن مروان.<ref>همان، ص66</ref>؛ کمیت.<ref>همان، ص130</ref>؛ قاضی یحیی بن اکتم.<ref>همان، ص259</ref>؛ بهلول مجنون.<ref>همان، ص304</ref>؛ سیف الدولة بن حمدان.<ref>همان، ج2، ص322</ref> و... | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۱۰۵: | ||
#جنگ خدعه بوده، ولذا آشنایی با وسائل مختلف خدعه و امور اطلاعاتی همچون ارسال جاسوس و... ضروری است. | #جنگ خدعه بوده، ولذا آشنایی با وسائل مختلف خدعه و امور اطلاعاتی همچون ارسال جاسوس و... ضروری است. | ||
#قرار دادن قهرمانان و شجاعان در قلب لشکر. | #قرار دادن قهرمانان و شجاعان در قلب لشکر. | ||
#اختفای محل فرمانده سپاه و....<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص81</ref> | #اختفای محل فرمانده سپاه و....<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص81</ref> | ||
در ادامه این باب، به بیان نتایج و آفات و ضررهای جنگ پرداخته شده و به مجموعه ای از اقوال و اشعار در این موضوع، اشاره گردیده است.<ref>ر.ک: همان</ref> | در ادامه این باب، به بیان نتایج و آفات و ضررهای جنگ پرداخته شده و به مجموعه ای از اقوال و اشعار در این موضوع، اشاره گردیده است.<ref>ر.ک: همان</ref> | ||
در باب چهارم، به مسائلی همچون شجاعت، ترس، آلات قتال و اشعاری که در این زمینه سروده شده، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص82</ref> | در باب چهارم، به مسائلی همچون شجاعت، ترس، آلات قتال و اشعاری که در این زمینه سروده شده، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص82</ref> | ||
در باب پنجم، ابتدا محاسنی همچون جود، سخاوت و ایثار تعریف و به این نکته اشاره شده است که برخی، هر سه این موارد را به یک معنا میدانند و سپس، به اقوال حکما و بزرگان درباره این صفات، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص82-83</ref> | در باب پنجم، ابتدا محاسنی همچون جود، سخاوت و ایثار تعریف و به این نکته اشاره شده است که برخی، هر سه این موارد را به یک معنا میدانند و سپس، به اقوال حکما و بزرگان درباره این صفات، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص82-83</ref> | ||
در باب ششم، به صفاتی مانند خساست و بخل و لزوم دوری اهل فضل از آن پرداخته شده و پس از تعریف این صفات، به اقوال و اشعار بزرگان در مذمت این صفات، اشاره شده است.<ref>ر.ک: همان، ص83</ref> | در باب ششم، به صفاتی مانند خساست و بخل و لزوم دوری اهل فضل از آن پرداخته شده و پس از تعریف این صفات، به اقوال و اشعار بزرگان در مذمت این صفات، اشاره شده است.<ref>ر.ک: همان، ص83</ref> | ||
باب هفتم، پیرامون سفاهت و حلم بوده و ضمن بیان شرافت حلم و علو قیمت و جایگاه آن با استفاده از آیات، روایات و اقوال حکما، علما و شعرا، به این نکته اشاره شده است که سزاوارترین مردم به حلم، والیان و صاحبان علم میباشند.<ref>ر.ک: همان</ref> | باب هفتم، پیرامون سفاهت و حلم بوده و ضمن بیان شرافت حلم و علو قیمت و جایگاه آن با استفاده از آیات، روایات و اقوال حکما، علما و شعرا، به این نکته اشاره شده است که سزاوارترین مردم به حلم، والیان و صاحبان علم میباشند.<ref>ر.ک: همان</ref> | ||
در باب هشتم، به ذکر ملوک بنی امیه و چگونگی تشکیل حکومت ایشان و اسبابیکه پس از قتل خلیفه دوم منجر به ظهور این سلسله شد پرداخته شده و نیز به اختلافات میان امام علی(ع) و معاویه و تبعیت باقی ملوک بنی امیه از روش معاویه و انحطاط و زوال این حکومت و روی کار آمدن بنی عباس، اشاره شده است.<ref>ر.ک: همان، ص38-48</ref> | در باب هشتم، به ذکر ملوک بنی امیه و چگونگی تشکیل حکومت ایشان و اسبابیکه پس از قتل خلیفه دوم منجر به ظهور این سلسله شد پرداخته شده و نیز به اختلافات میان امام علی(ع) و معاویه و تبعیت باقی ملوک بنی امیه از روش معاویه و انحطاط و زوال این حکومت و روی کار آمدن بنی عباس، اشاره شده است.<ref>ر.ک: همان، ص38-48</ref> | ||
باب نهم، به ذکر خلفای بنی عباس تا انتهای حکومتشان اختصاص یافته و با اعتماد بر کتاب «رقم الحلل فی نظم الدول» ابن خطیب، به ترتیب خلفای بنی عباس، معرفی شدهاند.<ref>ر.ک: همان، ص84</ref> | باب نهم، به ذکر خلفای بنی عباس تا انتهای حکومتشان اختصاص یافته و با اعتماد بر کتاب «رقم الحلل فی نظم الدول» ابن خطیب، به ترتیب خلفای بنی عباس، معرفی شدهاند.<ref>ر.ک: همان، ص84</ref> | ||
در آخرین باب، به نوادر اخبار اهل جاهلیت و غیر آنها پرداخته شده و به مجموعه ای از قصص و اخبار شیرین و شنیدنی، اشاره گردیده است.<ref>ر.ک: همان</ref> | در آخرین باب، به نوادر اخبار اهل جاهلیت و غیر آنها پرداخته شده و به مجموعه ای از قصص و اخبار شیرین و شنیدنی، اشاره گردیده است.<ref>ر.ک: همان</ref> | ||
در خاتمه، به بیان مواعظ و نصایح وعاظ و زهاد مشهور، به برخی از حاکمان و خلفا پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان</ref> | در خاتمه، به بیان مواعظ و نصایح وعاظ و زهاد مشهور، به برخی از حاکمان و خلفا پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان</ref> | ||
== وضعیت کتاب == | == وضعیت کتاب == | ||
فهارس فنی کتاب، در انتهای جلد سوم جای گرفته است که عبارتند از: فهرست آیات؛ احادیث نبوی؛ مصطلحات حدیث؛ امثال و حکم؛ روزها؛ شعر؛ رجز؛ انصاف الابیات؛ اعلام اشخاص، اقوام، قبایل و فرق؛ اسبها؛ اماکن و شهرها؛ کتب مذکور در متن؛ لغات؛ اصطلاحات بلاغت و نقد و عروض؛ مصادر و مراجع؛ نسخ خطی؛ مجلات و صحف و فهرست محتویات کتاب، شامل فهرست مقدمه و فهرست محتویات جلد اول و دوم. | فهارس فنی کتاب، در انتهای جلد سوم جای گرفته است که عبارتند از: فهرست آیات؛ احادیث نبوی؛ مصطلحات حدیث؛ امثال و حکم؛ روزها؛ شعر؛ رجز؛ انصاف الابیات؛ اعلام اشخاص، اقوام، قبایل و فرق؛ اسبها؛ اماکن و شهرها؛ کتب مذکور در متن؛ لغات؛ اصطلاحات بلاغت و نقد و عروض؛ مصادر و مراجع؛ نسخ خطی؛ مجلات و صحف و فهرست محتویات کتاب، شامل فهرست مقدمه و فهرست محتویات جلد اول و دوم. | ||
در پاورقیها علاوه بر ذکر منابع.<ref>ر.ک: پاورقی، ج1، ص243</ref>، به توضیح برخی از مطالب و کلمات متن پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص244</ref> | در پاورقیها علاوه بر ذکر منابع.<ref>ر.ک: پاورقی، ج1، ص243</ref>، به توضیح برخی از مطالب و کلمات متن پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص244</ref> | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||