كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبدالوهاب
| كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبدالوهاب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | امین، سید محسن (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | یتضمن تاریخ الوهابیه و حروبهم.... |
| ناشر | دار الکتاب الإسلامي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ابن عبدالوهاب، محمد بن عبدالوهاب، 1115 - 1206ق.
شعر - قرن 20م. شعر عربی - قرن 20م. عربستان سعودی - سیر و سیاحت - قرن 20م. وهابیه - تاریخ وهابیه - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 238/6 /الف8ک5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبدالوهاب اثر سيد محسن امين حسينى عاملى بن عبدالكريم می‌باشد. فرقه سازى از ابزار مهم دشمنان اسلام عليه وحدت اسلامى است و در هر زمان اين ابزار تأثير خود را در اختلاف بين مسلمانان نهاده است.
در قرن دوازدهم هجرى نيز اين ابزار كارگر افتاد و فرقه‌اى به نام وهابيت، شكاف عظيمى را در صفوف متحد مسلمانان ايجاد كرد، كه اثرات سياسى، فرهنگى و اجتماعى آن تا به الآن، خود نمايان است.
موضوع
كتاب حاضر نظر به تاريخ و تطور اين فرقه و بانيان سياسى، فكرى آن دارد. پيرامون تاريخ و چگونگى بوجود آمدن وهابيت، جنگ‌ها و اعمال و رفتار آنها از ابتداى ظهور، پيرامون عقايد و آرا و تفكرات و ايراداتى است كه به مسلمان‌هاى غير خود بخصوص شيعه وارد كرده‌اند. مصنف ضمن بيان اين امور نقد و رد مفصلى بر هر قسمت نگاشته است.
سبب تأليف
با توجه به شخصيت فعال مصنف، در ابعاد علمى، فرهنگى و اجتماعى با آغاز تأليف كتاب بزرگ «أعيان الشيعة» مباحثى را به رد اتهاماتى كه عليه شيعه مطرح شده بود اختصاص داد، اما قبل از چاپ جلد اول كتاب أعيان الشيعة، وضع جديدى در اين عرصه پديد آمد و آن تسلط وهابيون نجد بر حرمين شريفين بود.
وهابيون نجد پس از تسلط بر حجاز و حرمين شريفين، اقدام به تخريب ضريح و بارگاه قبور ائمه عليهم‌السلام و أبوين پيامبر صلى‌اللّه‌عليه‌وآله‌و‌سلم و اجداد و اعمام و اصحاب ايشان و قبور أمهات المؤمنين و حضرت حواء أم البشر و قبور علما و صلحا و مكان‌هاى زيارتى ديگر و تبديل اين امكنۀ مقدسه به محل‌هاى نامناسب، كردند.
به همراه اين اقدام عملى، علماى آنها حربۀ تكفير را بدست گرفته عليه مسلمانان ديگر على الخصوص شيعه بكار گرفتند. بسيارى از اعتقادات و اعمال عبادى و دينى آنها را حمل بر مشرك و كفر نمودند، در چنين فضايى مرحوم آيت‌اللّه سيد محسن امين عاملى در جهت بيان خواستگاه فكرى و رد شبهات آنها، اقدام به تأليف اين اثر نمود.
البته بخش قابل توجهى از فعالیت‌های فرهنگى و فكرى مصنف در جهت رد شبهاتى بود كه در آن زمان در كتاب‌ها، مجلات، سخنرانى‌ها و اظهار نظرها، عليه اسلام و شيعه بيان مى‌شد، و اين كتاب از آن جمله است.
سخن بزرگان
اين كتاب از بدو تأليف نظرات علما و متفكرين شيعه را بخود جلب كرده است. شيخ آقا بزرگ تهرانى در الذريعة مى‌فرمايد: «كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبدالوهاب، رد عليهم، كبير في خمسين و خمس مائة صفحة، للسيد محسن بن عبدالكريم الحسيني العاملي نزيل دمشق، طبع في 1346 هجری و فيه تاريخهم و حروبهم و دفع جميع تشبهاتهم.»[۱]
در جبهۀ مخالف نيز شيخ عبداللّه على القصيمي در ربيع الأول سال 1355 هجرى با مطالعۀ كتاب نقدى بنام «الصراع بين الإسلام و الوثينة» بر آن نوشت كه جلد اول آن در 765 صفحه در همان سال در مصر به چاپ رسيد. نقد ديگرى نيز بر اين كتاب گزارش شده كه در مجلۀ المنار نوشته مى‌شد، كه مصنف كتاب، ردى بر اين نقد در همان زمان نوشته است.
چاپ‌هاى كتاب
اين كتاب از بدو تأليف به دفعات از طرف مؤسسات مختلف در دمشق، بيروت و ديگر كشورهاى اسلامى چاپ شده است، و به زبان‌هاى مختلفى نيز ترجمه شده، بگونه‌اى كه در كمتر كشور اسلامى است كه يافت نشود.
بعد از تكميل مجلدات «أعيان الشيعة» نيز، رد و نقدهاى ديگر ايشان از جمله اين كتاب در ضمن آنان چاپ شد، بگونه‌اى كه در چاپ موجود أعيان الشيعة ج 11، صفحۀ 29 تا صفحۀ 174 مطالب كتاب كشف الارتياب بطور كامل يافت مى‌شود.
ويژگى‌ها
از خصوصيات تأليفات و بيانات مرحوم مصنف، كتاب مستدل نوشتن، با تحقيق و تتبع قلم زدن و مستند سخن گفتن و نسبت دادن است. اين خصوصيات در كتاب كشف الارتياب نيز نمود ويژه دارد.
مصنف سعى نموده ابتدا شبهات آنها را با ادلۀ خودشان مطرح نمايد سپس با استفاده از آيات قرآن كريم، احاديث رسول اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌و‌سلم و سيرۀ حضرت كه در منابع روايى و صحاح آنها ذكر شده به رد آن اعتقادات و نظرات بپردازد.
در اين راستا در بعد تاريخى از كتاب‌هاى تاريخى اهل سنت مانند «خلاصة الكلام في امراء البلد الحرام» تأليف احمد بن زينى دحلان مفتى شافعيه، «تاريخ الجيراني» و كتاب «ملطبرون» و... استفاده نموده‌اند، در فقه از كتب فقهى ائمۀ مذاهب اهل سنت و در سيره از كتب معتبر سيره مانند «سيرۀ حلبيه» (سيرۀ حلبى) و كتب ديگر علماى اهل سنت مانند شيخ محمد عبده استفاده نموده است. عقايد وهابيون را از كتب محمد بن عبدالوهاب و ابن تيميه و بعض كتب ديگر وهابيين نقل مى‌نمايد.
زمان تأليف
مصنف محترم در اواخر رمضان المبارک سال 1346 هجرى قمرى در روستاى شقرا از نواحى جبل عامل لبنان تأليف آن را به اتمام رساند (ايشان بر اثر جنگ فراگيرى كه سوريه و لبنان و... را ناامن كرده بود به روستاى محل تولدش هجرت مى‌كند و بعد از مدتى براى ادامۀ تأليف كتاب، كتابخانۀ شخصى خود را نيز از دمشق به اين روستا منتقل مى‌نمايد.)
در اواسط ربيع الأول سال 1347 هجرى قمرى در دمشق تجديد نظر و پاکنويس آن را به پايان رساند و در نهايت روز 22 ربيع الأول 1347 در چاپخانۀ ابن زيدون دمشق به زيور طبع آراسته گرديد.
ساختار
اين كتاب مبتنى بر سه مقدمه، سه باب و يك خاتمه است.
مقدمۀ اول
در تاريخ وهابيت كه در چهار فصل بيان مى‌شود.
فصل اول: مؤسس وهابيت، در مورد خلاصه‌اى از زندگى‌نامۀ محمد بن عبدالوهاب و اولاد او، پشتيبان سياسى و دولتى او، آغاز فعاليت فكرى و تبليغ او، مذهب فقهى و منشأ تفكر او بحث شده است.
فصل دوم: در مورد جنگ‌هاى شريف غالب امير مكه با وهابيون، استيلاى وهابيين بر حجاز، جنگ وهابيين با عراق، هجوم وهابيين به طائف و جده، تخريب قبور و قبه‌هاى موجود در مكه، اجبار مردم بر پذيرش افكار وهابيين، تعطيل حج از طريق مصر، شام و عراق، ربودن ذخائر حجرۀ شريف نبوى و تخريب قبۀ حضرت و ديگر اماكن مدينۀ منوره و هجوم وهابيين به سوريه بحث مى‌شود.
فصل سوم: در جنگ محمد على باشا والى مصر با وهابيين، كه از طرف دولت عثمانى دستور تهيۀ لشكر و جنگ با آنها صادر شد.
فصل چهارم: در مورد اعمال و رفتار وهابيين در حجاز، عراق، شام، هجوم وهابيون به حجاز و قتل عام طايفه‌اى از اعراب قبيلۀ حرب، فضايح وهابيون در طائف در سال 1343 هجرى قمرى، هجوم وهابيون به شرق اردن در سال 1343، و تسلط وهابيون بر مكۀ مكرمه در سال 1343 هجرى قمرى، هجوم آنها به عراق در سال 46 - 1345، و تلاش آنها در جهت ابطال حج و شيوع فتنه بين مسلمانان.[۲]
مقدمۀ دوم
در مقدماتى كه رد شبهات وهابيت بر آنها مبتنى است، كه 18 مورد را ايشان بحث مى‌كنند.
- تقسيم‌بندى احكام شرع اسلام به ضرورى و نظرى و بحث تكفير و حكم به شرك در اجتهاد.
- بحثى راجع به قرآن (دلالت، محكم، متشابه، مجمل، مبين، نص و تأويل).
- بيانى راجع به سنت و شرط حجيت آن.
- اخبار متعارضه از پيامبر(ص) و علاج آنها.
- بحثى راجع به مرتكب معاصى و نسبت كفر.
- بحثى راجع به اجماع.
- بحثى در اصل اباحه.
- بحثى در بدعت.
- بحثى در اختلاف افعال مكلفين به تناسب اختلاف در قصد و نيت انجام فعل.
- تعارض عنوان واجب و حرام و تقدم اهم.
- بحثى در تكفير مسلمان.
- صحت و فساد در افعال مسلمين.
- معناى عبادت.
- تفاوت انسان‌ها در مراتب فضل.
- تعظيم مخلوقات مساوى با شرك نيست.
- اثبات اين كه پيامبر(ص) بعد از ممات نيز صدا و سلام احيا را مى‌شنود و جواب مى‌دهد.
- بحثى در مورد حديث «الأنبياء أحياء في قبورهم».
- بحثى در حديث «ما من أحد يمر بقبر أخيه المؤمن كان يعرفه فيسلم عليه إلاّ عرفه و رد عليه‌السلام.»[۳]
مقدمۀ سوم
در تشبيه وهابيون به خوارج كه ايشان 13 مورد از موارد مشابهت را بيان و بحث مى‌نمايند.
باب اوّل
بيان معتقدات وهابيون و انتساب فقهى آنها به مذهب احمد بن حنبل، بحث‌هايى راجع به اعتقاد آنها و اجتهاد، اعتقاد وهابيون و ابن تيميه در مورد خدا و صفات خداوند، اعتقاد آنها در مورد مسلمانان.
باب دوم
در بيان آن بخش از اعتقادات وهابيت كه به سبب آن ديگر مسلمانان را نسبت كفر و شرك مى‌دهند، ادلۀ آنها و رد بر آنها بطور عموم.
باب سوم
در تفصيل اعتقاداتى از وهابيت كه به سبب آن نسبت كفر و شرك به ديگر مسلمانان مى‌دهند، ادلۀ تفصيلى آنها و پاسخ تفصيلى به آنها كه در 17 فصل ارائه مى‌شود.
فصل اول: بحثى در شفاعت، شامل نقل معتقدات وهابيون از كتب ابن تيميه و محمد بن عبدالوهاب و رد تفصيلى آنها.
فصل دوم: در استغاثه و استعانت و خواندن غير خداوند كه در اعتقادات ابن تيميه كفر و شرك است. بيان ادلۀ تفصيلى محمد بن عبدالوهاب (از كتاب كشف الشبهات) و ابن تيميه (از كتاب زيارة القبور) و پاسخ تفصيلى آن از كتاب و احاديث و سيرۀ پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌و‌سلم و كتب ائمۀ مذاهب اهل سنت.
فصل سوم: در توسل به خداوند بواسطۀ انبيا و صلحا، اعتقاد وهابيت و استدلال آنها و رد بر آنها.
فصل چهارم: در قسم دادن خداوند به غير خداوند كه در اعتقاد وهابيت حرام و كفر و شرك است.
فصل پنجم: در قسم بغير خداوند كه وهابيت آن را ممنوع و حرام و شرك مى‌دانند و برخى از آنها شرك اصغر مى‌دانند.
فصل ششم: در تعبير از غير خداوند به سيد و مولا، كه در ديدگاه وهابيون شرك است.
فصل هفتم: در نحر و ذبح است كه وهابيون آن را مانند قربانى كردن براى بتان در جاهليت مى‌دانند كه حرام است، و به اين سبب مسلمانان غير خود را مشرك مى‌دانند.
فصل هشتم: در بحث نذر براى غير خداوند كه ابن تيميه عدم جواز آن را فتوى داده است.
فصل نهم: در بناى قبور و بارگاه ساختن، كه وهابيون آن را حرام دانسته، شرك و كفر تلقى مى‌كنند و هدم قبور را واجب كرده‌اند. به اين مناسبت مصنف محترم بحثى در تاريخچۀ بناى حجرۀ مبارک نبوى صلى‌الله‌عليه‌وآله‌و‌سلم از ابتدا تا زمان خود را بيان مى‌نمايد.
فصل دهم: نوشتن بر قبور كه وهابيون آن را ممنوع و حرام مى‌دانند.
فصل يازدهم: در مسجد ساختن بر قبور و مسجد قرار دادن آنها، اين نيز در نظر وهابيون حرام و منهى است. به همين جهت مسجدى كه نزد قبر حمزة بن عبدالمطلب عموى پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌و‌سلم قرار داشت تخريب كردند.
فصل دوازدهم: در چراغانى كردن و روشن كردن چراغ بر قبور كه در ديدگاه آنها حرام و ممنوع است.
فصل سيزدهم: در دعا و نماز نزد قبور و توجه به آنها هنگام دعا.
فصل چهاردهم: در تعظيم قبور و تبرک به آنها.
فصل پانزدهم: در گماردن خدمه براى قبور انبيا و اوليا.
فصل شانزدهم: در تزيين مشاهد مشرفه با طلا و نقره. كه اين نيز در منظر آنان حرام و ممنوع است بهمين جهت ذخائر حجرۀ نبوى صلى‌الله‌عليه‌وآله‌و‌سلم و جواهر آن را در سال 1221 ربودند.
فصل هفدهم: در زيارت قبور، كه بطور كلى آن را حرام دانسته حتى شدّ الرحال بطرف قبور را حرام و ممنوع مى‌دانند. در اين فصل مصنف در جواب ابن تيميه در دو موضوع بحث مى‌كنند.
مبحث اول در اصل مشروعيت زيارت قبور كه در مقام اول راجع به قبر پيامبر اكرم صلى‌اللّه‌عليه‌وآله‌و‌سلم، و مقام دوم در زيارت ساير قبور بحث مى‌كنند. در مبحث دوم راجع به شد رحال براى زيارت قبور بحث مى‌كنند.
بعد از اتمام سه مقدمه و ابواب سه‌گانه، استداركى دارند و آن مواردى است كه بعد از چاپ كتاب اضافه كرده‌اند و به ترتيب فهرست مطالب اوليۀ كتاب تنظيم شده است.[۴]
خاتمه
خاتمۀ كتاب در بعضى فتاوى و معتقدات ديگر وهابيون است كه در متن كتاب ذكر نشده است مانند، توقف آنها در حكم تلگراف، فتوى به جلوگيرى از اظهار شعائر شیعیان حجاز و عراق، لزوم اجبار آنها به تغيير اعتقاد و شيوه، لزوم از بين بردن بعضى كتب از جمله كتب منطق.
در پايان كتاب نيز در رد ادعاى صاحب المنار بر ريشۀ تاريخى و اصالت داشتن وهابيت دو شهادت از كتب تاريخى نقل مى‌كند.
نسخۀ حاضر
اين نسخه از كتاب به همت فرزند مؤلف آقاى حسن الأمين همراه با پاورقى و ضميمه كردن رد ديگر مصنف بر وهابيت به نام «العقود الدرية» كه شامل 400 بيت است، عرضه مى‌شود. و از طرف انتشارات دار الكتاب الإسلامى در 429 صفحه به قطع وزيرى با جلد گالينگور، در شهر مقدس قم در اختيار علاقمندان قرار داده شده است.
البته بايد اذعان داشت كه دارا نبودن فهرست مطالب مفصل و نداشتن فهرست‌هاى متفاوت مانند فهرست اعلام، فهرست مأخذ و مراجع و... از ضعف‌هاى اين نسخه به شمار مى‌رود.
جلالت ايشان و تلاش و جهاد مستمر و فراوان در راه اعتلاى كلمۀ حق و وجود تأليفات فراوان، مانع معرفى او در چند جمله مى‌گردد. به همين جهت اين مهم به بخش مستقل مؤلف شناسى واگذار مى‌گردد.[۵]،[۶]
پانویس
- ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، شیخ آقا بزرگ تهرانی، ج۱۸، ص۹
- ↑ متن کتاب، ص۷
- ↑ همان، ص۶۹
- ↑ همان، ص96
- ↑ اعیان الشیعة، سید محسن امین حسینی عاملی، ج۱۰، ص۳۷۲
- ↑ اعیان الشیعة، سید محسن امین حسینی عاملی، ج۱۱، ص۲۸
منابع مقاله
- متن کتاب
- أعيان الشيعة
- الذريعة إلى تصانيف الشيعة