امالی شيخ صدوق
| أمالی شیخ صدوق | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن بابویه، محمد بن علی (نویسنده) کمرهای، محمدباقر (مترجم) |
| ناشر | کتابچی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1376 ش |
| چاپ | 6 |
| موضوع | احادیث شیعه - قرن 4ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
امالى شيخ صدوق، اثر ابوجعفر محمد بن على بن حسین بن موسى بن بابويه قمى، معروف به شيخ صدوق، از جمله كتبى است كه حاوى روايات و مباحث شيوا و شيرين در عرصه‌هاى مختلف اخلاقى، نقل فضايل اهل‌بيت(ع)، مسائل تاريخى، اجتماعى و... مى‌باشد كه به زبان عربى و در سال 368ق، نوشته شده است. روايات کتاب، توسط محمدباقر كمره‌اى، به فارسی، ترجمه شده است.
ساختار
کتاب با مقدمه آيت‌الله محمدباقر كمره‌اى به زبان فارسی آغاز شده و مطالب، شامل 97 مجلس مى‌باشد كه هركدام از مجالس، موضوعات مختلفى در زمينه‌هاى گوناگون از جمله آداب، سنن و... را در بر داشته و در واقع، گنجينه‌اى از معارف دينى، اصول اعتقادى، دستورات اخلاقى و مباحث شيرين و متنوع مذهبى است.
نویسنده، اخبار کتاب را از روات فريقين (شيعه و اهل سنت) نقل نموده است. در كنار هركدام از مجالس، روز املاى آن نيز ذكر شده است؛ مثلاًمجلس اول، در روز جمعه 18 ماه رجب سال 367 املا شده است كه اين امر نشان از دقت در ضبط و نگارش مباحث و توجه شيخ صدوق به مناسبت‌ها دارد.
بخشى از کتاب در مشهدالرضا و بخشى ديگر در رى نگاشته شده است و در مجموع شامل مباحثى است كه از 18 ماه رجب 367ق، تا پنج‌شنبه، 11 روز مانده از شعبان 368ق، (احتمالا 19 شعبان) بيان شده است.
گزارش محتوا
قبل از مقدمه، زندگى‌نامه آيت‌الله محمدباقر كمره‌اى آمده است.
مترجم در مقدمه، به توضيح «مقامه‌نويسى» و «امالى» پرداخته است. «مقامه‌نويسى»، يكى از فنون ادبى مهم اسلامى است كه از قرن سوم اسلامى، مورد نظر اديبان و نويسندگان بوده و آنچه در اين زمينه به‌جا مانده، «مقامات بديع‌الزمان همدانى» و «مقامات حريرى» است. پس از شيوع فن مقامات، در محافل ادبى، از اواخر قرن سوم اسلامى، شيوه ديگرى ميان دانشمندان اسلامى ظهور كرد كه فن «امالى‌نويسى» ناميده شد. امالى، جمع املاء است و بدين‌گونه بود كه استاد در مجلسى سخن مى‌گفت و شاگردان، سخنان او را نوشته و جمع‌آورى كرده و به‌صورت کتاب، درمى‌آوردند.[۱]
اخبارى كه شيخ صدوق در اين اثر آورده است، از اساتيد روات فريقين (شيعه و سنى) اخذ شده و موضوعات مختلفى در اين کتاب مورد بحث است كه اكثر آن‌ها، جنبه اخلاقى، تاريخى و نقل فضايل اهل‌بيت(ع) را دارد و چون اخبار اخلاقى از ملاحظه متن آن به حكم عقل سليم تأييد مى‌شود و اخبار فضايل خاندان پيامبر(ص) از زبان مخالفان، مقرون به قرينه قطعيه است، لذا نویسنده به عدالت روات آن‌ها نظرى نداشته و در اين موضوع، اخبار بسيارى از راويان مخالف مذهب، نقل كرده است.[۲]
اما بايد توجه داشت كه در ضمن اخبار اين کتاب، مضامين به‌ظاهر ضعيف و مورد اعتراضى وجود دارد كه نقطه ضعف آن‌ها از ملاحظات زير، منظور مى‌شود:
- اخبارى راجع به ثواب‌هاى دور از فكر معمولى نسبت به اعمال مستحب و عبادات، مانند اخبار فضيلت روزه هر روز از ماه شعبان يا رجب كه به نظر بعيد و اغراق‌آميز مى‌آيد.[۳]؛
- اخبارى راجع به اوضاع محشر، قيامت، معراج و عذاب دوزخيان كه گنجايش تصور بشر معمولى را ندارد؛ مانند تعبير به اينكه دندان كافر در قيامت، همچون كوه احد است.[۴]؛
- اخبارى كه راجع به تطبيق آيات بعضى از سوره‌هاى قرآن به موارد معين و اعتبار شأن نزول‌هاى مخصوصى است كه با تاريخ نزول آيات، تطبيق نمى‌كند؛ مثل تطبيق آيات «و النجم» بر نجمى كه در دوران بيمارى وفات پيامبر(ص)، براى تعيين حضرت على(ع) به خلافت، در خانه آن حضرت فرود آمده، درحالى‌كه اين سوره، از نظر نزول، مكى ضبط شده است.[۵]
در جواب اين اعتراضات، از دو منظر بايد نگريست:
- در اخبار معصومين(ع)، هم اخبار محكم هست و هم اخبار متشابه و اين‌گونه اخبار، به‌طور كلى متشابه بوده و درك مقاصد تفصيلى آن‌ها منظور است.[۶]
- از نظر دقت در ضبط حديث و اثبات نسبت به مصنف.[۷]
يكى از برجسته‌ترين بخش‌هاى کتاب، مجالس مربوط به محرم‌الحرام و بيان حالات و اخبار شهادت سيدالشهدا(ع) است.
در مجلس سى‌ام و سى و يكم كه اوج مباحث مربوط به ماه محرم است و شامل روزهاى نهم و دهم ماه محرم مى‌باشد، مرحوم شيخ صدوق به مقتل‌خوانى و بيان مصائب و حوادث اين دو روز پرداخته است.[۸]
مجلس شصت و ششم، شامل بخشى از امالى الرسول(ص) مى‌باشد؛ يعنى نخستين و معتبرترين امالى كه پيامبر(ص) املاء كرده و اميرالمؤمنين على(ع) با خط خود نوشته كه شامل بسيارى از آداب و سنن و احكام حلال و حرام مى‌باشد. شيخ صدوق در اسناد اين احاديث، آن را به امام ششم(ع) مى‌رساند.[۹]
مجلس نود و سوم، شرح جامعى از مذهب تشيع، عقايد و جهان‌بينى آن، احكام و برنامه‌هاى عملى آن مانند مسائل زكات، خمس، حج و مناسك آن، وصيت، ارث، ازدواج، دستورات اخلاقى و معاشرتى، مسائل حكومتى و سياسى تشيع و خلاصه‌اى از همه ابعاد مذهب تشيع است.[۱۰]
وضعيت کتاب
فهرست مطالب، در ابتداى کتاب آمده است.
ترجمه روايات در پاورقى آمده است.
مترجم سعى نموده است ضمن رعايت اصل امانت در ترجمه (كه اين، گاه منجر به ترجمه تحت‌اللفظى شده است)، متنى سليس، روان و ادبى، ارائه نمايد و در بيشتر مواقع هم موفق بوده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.
جوامع روایی شیعه | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| جوامع حدیثی |
|  | ||||
| محدثین | شیخ کلینی · شیخ صدوق · شیخ طوسی · علامه مجلسی · شیخ طبرسی · مقدس اردبیلی · شیخ حر عاملی · علامه امینی | |||||