عنصرالمعالی، کیکاوس بن اسکندر

    از ویکی‌نور
    عنصرالمعالی، کیکاوس بن اسکندر
    نام عنصرالمعالی، کیکاوس بن اسکندر
    نام‌های دیگر امیر عنصرالمعالی

    امیر کیکاوس بن اسکندر

    کیکاوس بن اسکندر

    نام پدر اسکندر
    متولد قرن پنجم
    محل تولد
    رحلت در حدود سال 480ق
    اساتید
    برخی آثار قابوس‌نامه
    کد مؤلف AUTHORCODE03403AUTHORCODE

    کیکاوس بن اسکندر عنصر المعالى (در حدود سال 480ق)، ملقب به عنصر المعالى، از امرا و پادشاهان آل زیار بوده که چندى نیز بر قسمتى از کوهستان‌هاى فراخ مازندران (طبرستان و گرگان) حکمرانى مى‌کرده است.

    ولادت

    وى در اوایل قرن پنجم هجرى به دنیا آمده است.

    تحصیلات

    او نوه شمس المعالى قابوس بن وشمگیر، حاکم بزرگ آل زیار بود و در کودکى و نوجوانى علوم و فنون زمان خود را در دربار پدر و پدربزرگ فراگرفت و طبق رسوم آن روز، آداب حکومت و ملک‌دارى را نیز آموخت.

    کیکاوس ظاهرا اطلاعات عمیقى در ادبیات فارسى و عربى، منطق و حکمت، فلسفه و آئین حکومت و اخلاق داشته است و در دوران حکومت خود بر بخشى از متصرفات دولت آل زیار، رعایت عدل و انصاف را سرلوحه اعمال خود قرار داده بود.

    وى در جوانى، به سیر و سیاحت پرداخت و چندى نیز در دستگاه سلطنت دوره دوم غزنویان، سلطان مودود غزنوى بسربرد و با این سلطان، در جنگ‌هاى هند شرکت کرد.

    وى همچنین در جنگ‌هاى مسلمانان با رومیان نیز حضور یافت و به سفر حج رفت. این سفرها به همراه مطالعات عمیق علمى و ادبى و آشنایى با شیوه ملک‌دارى و حکومت، وى را بر آن داشت تا در اواخر عمر، کتاب بزرگى به نام «قابوس‌نامه» را در اخلاق، رفتار و طریق رفتار با دیگران و... به رشته تحریر درآورد که این کتاب از لحاظ سبک نگارش و تنوع موضوعات در نوع خود بى‌نظیر است.

    وى قابوس‌نامه را در پند و اندرز و خطاب به فرزندش گیلان شاه نوشت و نصایح گوناگونى را که حاصل یک عمر تجربه وى بود، در اختیار پسرش نهاد.

    وى در این کتاب، نکات اخلاقى مختلفى نظیر: رعایت حقوق و احترام پدر ومادر، نحوه خوردن و آشامیدن، اغذیه و اشربه گوناگون، عشق و محبت، شکار، ورزش (چوگان‌بازى) نحوه مدیریت، رعایت حق و حقوق مردم، لزوم فراگیرى دانش‌هاى روز و... اشاره کرده است.

    بیان جزئیات در مسائلى چون طب قدیم و جدید، نجوم و ستاره‌شناسى، بردگان، طبقات مختلف مردم، چگونگى تجارت و خرید و فروش و... حکایت از وسعت دید و دانش وى داشته و رنج او را در فراهم آوردن این اطلاعات نشان مى‌دهد.

    وى در پندنامه بزرگ خود، به صراحت از اشتباهات و خطاهاى خویش که در جوانى و بر اثر بى‌تجربگى انجام داده، اظهار ندامت کرده و خواهان پند گرفتن خوانندگان از این خطاها شده است.

    کتاب قابوس‌نامه که به سبب نصایح و اندرزهاى فراوان آن به نصیحت‌نامه و پندنامه نیز معروف گشته، همواره محبت را اصل اساسى در ارتباط با دیگران دانسته است و نویسنده در اکثر فرازهاى کتاب، خطاب به فرزند خود، مثال‌هایى از تاریخ گذشته ایران و درگذشتگان را ذکر کرده که هریک، جنبه عبرت‌آموزى داشته و به حق، حتى هم‌اکنون نیز خوانندگان خود را به تأملى عمیق واداشته و آنها را تحت تأثیر قرار مى‌دهد.

    متن روان و شیواى قابوس‌نامه، نشان‌دهنده پختگى قلم نویسنده و پیشرفت ادبى ایران در قرن پنجم هجرى است، به‌گونه‌اى که این کتاب از لحاظ محتوا و عمق بینش، با بسیارى از کتب ادبى فعلى قابل مقایسه بوده و حتى برتر شمرده مى‌شود.

    وفات

    تاریخ دقیق وفات وى، به‌درستى معلوم نیست. همین قدر مى‌دانیم که در اواخر قرن پنجم هجرى در حدود سال 480ق و ظاهرا چندى پس از تألیف کتاب بزرگ خود، درگذشته است. وى یکى از ستاره‌هاى بزرگ فرهنگ و هنر میهن کهنسال ما به شمار مى‌رود که برگ زرین دیگرى بر افتخارات ایران‌زمین اضافه نموده است.

    منابع مقاله

    1. پایگاه جامع تاریخ

    وابسته‌ها