پارسا، محمد بن محمد
| نام | پارسا، محمد بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | پارسا، ابوالفتح محمد
پ‍ارس‍ای ب‍خ‍ارای‍ی، محمد بن محمد ح‍اف‍ظی ب‍خ‍اری، محمد بن محمد خواجه پارسا |
| نام پدر | محمد |
| متولد | در حدود 756ق |
| محل تولد | بخارا |
| رحلت | 24 ذيحجۀ 822ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | شرح فصوص الحکم ابن عربی (پارسا) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03767AUTHORCODE |
ابوالفتح محمد بن محمد بن محمود حافظى بخارى (در حدود 756 - 822ق)، ملقب به «پارسا»، از مشایخ طریقه نقشبندیه، آغاز كنندۀ شيوۀ علمى و تحقيقى در طريقت نقشبندیّه در قرن هشتم هجری
ولادت
او در حدود 756ق، در خاندانى كه از ائمه و بزرگان بخارا بودند، به دنيا آمد. نسبش را به عبداللّه بن جعفر طيّار، برادرزادۀ امام على(ع)، رسانده‌اند.
وى از آغاز جوانى، مانند پدر و عمويش، به طريقت نقشبندیّه درآمد و در اين طريقت، دومين جانشين بهاءالدينِ نقشبند شد و شاخۀ پارسائيه در طريقت نقشبندیّه به او منسوب است. به روايتى، لقب «پارسا» را بهاءالدين به وى داده است. همچنين دربارۀ عظمت مقام معنوى وى، از بهاءالدين سخنانى نقل شده است. نورالدين عبدالرحمان جامى نيز كه در پنج سالگى به همراه پدرش با او ملاقات كرده بود، او را بسيار ستوده و خود را مرهون توجهات وى دانسته است. ظاهراً عنوان «خواجه» به سبب انتساب پارسا به سلسلۀ خواجگان به وى داده شده است.
دربارۀ مقام علمى و روحانى او و نيز نفوذ كلام وى در امراى زمان، سخنان بسيارى نقل شده است، از جمله گفته‌اند كه نفوذ كلام سلسلۀ نقشبندیّه در حكومت‌هاى وقت، از وى آغاز شده است. عبدالرزاق کرمانى در تذكره در مناقب شاه نعمت‌الله ولى از او در زمرۀ «كُمَّلِ» زمان نام برده است.
وى مريدانى داشت كه برخى از آن‌ها عبارتند از: ابونصر محمد پارسا فرزند و جانشين وى؛ ابوالقاسم بخارى صاحب رسالۀ بهائيه در مقامات نقشبندیّه؛ احمد بن محمود معروف به معين الفقراء، مؤلف تاريخ ملازاده و علاءالدين غُجدوانى.
او آغاز كنندۀ شيوۀ علمى و تحقيقى در طريقت نقشبندیّه بود.
وى دوبار به حج رفت، بار نخست همراه مرشد خود، بهاءالدين نقشبند و بار دوم، پس از انجام مراسم حج بيمار شد
وفات
او در 24 ذيحجۀ 822ق، در مدينه درگذشت. شمس‌الدين محمد فَنارى (متوفى 834) و اهل مدينه بر وى نماز گزاردند و او را در جوار قبر عباس، عموى پيامبر(ص)، در بقيع دفن كردند. زين‌الدين خوافى (متوفى 838) نيز سنگ قبر او را از مصر آورد.
آثار
- فصل الخطاب لِوَصل الاحباب الفارق بين الخطاء و الصواب، به فارسى.
- قدسيه، مجموعه‌اى است فارسى از سخنان بهاءالدين نقشبند كه پارسا آن را به تشويق داماد و جانشين بهاءالدين نقشبند، علاءالدين محمد عطار، همراه با شرحى بر آن، نوشته است.
- شرح فصوص الحكم ابن عربى به فارسى.
- تحقيقات، كتابى در عرفان، اخلاق و آداب سلوك به فارسى كه خواجه محمد زاهد كابلى آن را به باب‌هايى تقسيم كرده است.
- انيس الطالبين و عُدَّة السالكين، منظومه‌اى است فارسى در شرح مقامات بهاءالدين نقشبند.
- عقايد، كه در برخى منابع نام آن عقايد فرق اسلامى آمده است.
آثار منسوب
آداب السالكين؛ الارَبَعون حديثاً؛ جامع الكَلِم؛ رساله در ذكر 72 فرقۀ اسلام؛ رسالة فى طريق ذكر الخفى؛ رساله در باب قصيدۀ ابن فارض؛ رمز الاَقطاب؛ رساله در تحقيق زمان و مكان كه گزيده‌اى است از فصل الخطاب؛ سخن راست، رباعيات خواجه محمد پارسا، كه جامى بر آن شرح نوشته است؛ الفصول الستّة در حديث؛ كشفيه؛ رساله محبوبيه در مناقب بهاءالدين نقشبند؛ مسألۀ خلق الافعال؛ مسلك العارفين در مناقب بهاءالدين نقشبند و طريقت او؛ مناسك حج؛ و منطق الطير.
منابع مقاله
- دانشنامه جهان اسلام، ج1، ص 2588
- پارسا، مقدمۀ طاهرى عراقى، ص 65-66؛ بغدادى، ج 2.
- فخرالدين صفى، ج 1، ص 106-109؛ احرار.
- عبيدالله بن محمود احرار، «سخنان عبيدالله احرار»، در مجموعۀ رسائل نقشبندیه، نسخۀ خطى كتابخانۀ دانشگاه تهران،ش 8632.