سالارنامه؛ سرودۀ میرزاآقاخان کرمانی و احمد بن ملاحافظ کرمانی: تفاوت میان نسخه‌ها

شاعر بدون اندیشه دقیق در مورد حماسه و بدون اندیشه در مورد توصیه فردوسی نسبت به مرزهای داستانی، او را در ترازوی نقد قرار داده است. ظاهراً سنجیدن داستان‌های حماسی که قالبی آرمانی دارند در میزان خردگرا و روشن‌گرای عهد مشروطه، سراینده را به اشتباه وا داشته و نقدی نه چندان منصفانه از [[شاهنامه فردوسی (نشر قطره)|شاهنامۀ فردوسی]] ارائه داده و شاید هم هدف شاعر، برجسته کردن یافته‌های باستان‌شناسان و روشن‌گری تاریخ بوده است. در آخر کتاب چند حسب حال و مفاخره و نقد به حاکمیت قاجار و ناصرالدین ‌شاه وارد کرده است. یاد از آباد بوم ایران و تأسف از اینکه ایران گرد سم ستوران قاجار شده و مردم دچار فقر، بدبختی، آوارگی و دربه‌دری شده‌اند. آشکارترین انتقادهای آقاخان علیه [[ناصرالدین ‌شاه قاجار|ناصرالدین شاه]] است. گاهی انتقادی از ناصرالدین شاه علنی شده است. شاعر خود را دوستدار نبی و ولی می‌داند که طرح اتحاد اسلامی را دنبال می‌کند. به هر صورت هدف از سرودن باستان‌نامه را می‌توان، احیای هویت ملی، وطن‌دوستی و جلب توجه مردم به جغرافیایی ملی و دینی دانست و شاعر می‌دانسته که جانش را در این راه از دست خواهد داد.

سالارنامه منظومه‌ای است در بحر متقارب، مشتمل بر حدود شش هزار و خرده‌ای بیت، و در سه بخش است: بخش نخست سروده‌های [[میرزاآقاخان کرمانی، عبدالحسین|میرزاآقاخان کرمانی]] که تا زمان حملۀ اعراب و شکست یزدگرد سوم را در برمی‌گیرد که شرح آن گذشت. بخش دوم و سوم را ادیب کرمانی به شعر درآورده که به ترتیب، تاریخ ایران اسلامی تا دورۀ زندیه و تاریخ قاجار تا دورۀ مظفرالدین‌شاه را شامل می‌شود دلیل نام‌گذاری آن به سالارنامه، این است که منظومۀ نامبرده، به نام سالار لشکر عبدالحسین میرزا ـ که از شاهزاده‌های عصر قاجاریه و فرمانفرمای کرمان و سیستان بوده ـ سروده شده است. این کتاب با وصف منش‌های پیامبران و پادشاهان واقعی، مطالب جالبی را اظهار نموده و بقیه اثر خود را تا پایان با این عناوین مرتب ساخته، که جنبۀ تاریخ دارد: «استیلای عرب و انقراض عجم تا ابتدای ریاست آل طاهر در خراسان، حکومت‌های صفاریان، سامانیان، غزنویان، آل بویه، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، اسماعیلیان، سلطنت چنگیزخان و استیلای مغولان، آمدن هلاکو به ایران و سلطنت او و فرزندانش، امیر تیمور گورکان و فرزندان وی، پادشاهان صفویه، بیان استیلای محمود افغان، گزارشی از عملکرد دیگر امیران افغانی در ایران، نادرشاه افشار و جنگ‌هایش و اعقابش، امرای زندیه: کریم‌خان زند، لطفعلی‌خان زند و کشته‌شدن او به دست آقا محمد خان قاجار... از اینجا فصل خاصی که با توحیدیه‌ای آغاز می‌گردد، به دورۀ قاجاریه اختصاص دارد و بحث‌هایی است در بزرگداشت، جنگ‌ها و عملکرد پادشاهان این سلسله از آقا محمدخان تا مظفرالدین شاه و بالاخره سرایندۀ سخن با حمد و سپاس الهی است.