مخاطرات خرد: پدیدارشناسی بحران عقل در فرهنگ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

| پیش از =

}}

==ساختار==

کتاب از سه بخش(کتاب) تشکیل شده است. کتاب اول به بحران منطق پرداخته، کتاب دوم به بحران عقل می‌پردازد، و کتاب سوم  به بحران تفکر پرداخته است.

بخش دوم به دشواری‌های عقل از زوایای گوناگون پرداخته است. نکتۀ کانونی در این بخش، تلاش برای ایجاد تصویر مناسب از موضوع و مسئله عقل در شکل تاریخی آن است. این تلاش با این فرض صورت گرفته که تنها از رهگذر آگاهی از سرشت تاریخی خرد می‌توان به سویه‌های تاریک آن پرتو افشاند. فصول بخش دوم نشان می‌دهد که مسئلۀ اصلی در تمدن اسلامی، استحالۀ اشکالی از خردگرایی به صورت‌های متعدد از نابخردی است. در متونی که از مآثر اسلامی در دست وجود دارد، هیچ‌یک «جدال عقل علیه عقل» را همانند دفتر فشرده اما مهم «رساله فی معانی العقل» اثر فارابی به گونۀ درخشان باز نمی‌کند و نشان نمی‌دهد. در فصلی از این بخش نویسنده کوشیده با بررسی همه‌جانبۀ این رساله، نه‌تنها بر وضعیت عقل در تاریخ اسلام پرتو افکند، بلکه در تصویر صورت مسئلۀ عقل نیز سهم بگیرد و نشان دهد که چالش اصلی در جهان اسلام، نه شرع و امر دینی، بلکه اشکال و صور گوناگونی از خردگرایی است. در بررسی کنونی این کتاب، این رساله هم یک سند تاریخی بوده و هم یک متن فلسفی که نویسنده نیز آن را از این دو حیث بررسی کرده است.

بخش سوم از منظر دیگری معضل خرد را به بحث می‌گذارد: از منظر نسبت فلسفه و ایدئولوژی. ایدئولوژی را از آنجا که حجاب عقل است، می‌توان نوعی شبه‌فلسفه یا فلسفۀ دروغین دانست. فلاسفه همواره داعیۀ تحری حقیقت داشته و به همین جهت هم عظمت داشته و مورد احترام بوده و علاوه بر زبان، روش و خواستگاه، به لحاظ غایت نیز خاص و یگانه بوده است. فارابی از فیلسوفانی است که خواست حقیقت در آنها به خواست قدرت و ثروت تبدیل شده، به عنوان فیلسوفان دروغ و دنبال حطام دنیوی یاد کرده و این را بایستی بدین معنا گرفت که ایدئولوژی گرچه از ویژگی‌های عصر جدید است؛ اما ریشه‌های آن به مثابه بئس‌البدل فلسفه کمابیش همزاد فلسفه بوده و همواره پابه‌پای آن حضور داشته است.

بنابراین در این کتاب، منطق، فلسفه و ایدئولوژی همگی در حکم میانجی‌هایی آشکارکننده و سوژه‌های تأمل فلسفی‌اند که از خاک و نیروی تربیتی فرهنگ تغذیه می‌کنند و بنابراین با هم پیوند خورده‌اند و اگر قرار باشد، موضوعی واحد مثلاً عقل را بازنمایی کنند، باید در پیوند با یکدیگر بررسی شوند. خرد، موضوع اصلی است؛ فرهنگ، سرشت و برد آن را معین می‌کند و ایدئولوژی موانع آن را نشان می‌دهد. آنجا که با معضل تاریخی خرد سروکار داریم، بررسی این مقتضیات و موانع می‌تواند موضوع کوششی اصیل و جدی باشد.<ref> [https://literaturelib.com/books/4912 ر.ک: پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات]</ref>

==پانويس ==

<references />