مكونات العملية التعلمية في الفكر التربوي الإسلامي: دراسة وصفية تحليلية: تفاوت میان نسخه‌ها

آموزشکار: در ادبیات تربیتى ما به جاى آموزشکار/مدرس، بیشتر از واژه معلم استفاده شده است. نگارنده پس از اشاره به این نکته و علت آن و پیش از بررسى کوتاه شروط و شایستگى‌ها و اخلاق و صفات معلم، از زبان امام محمد غزالى به مراحل چهارگانه‌اى که فرد باید سپرى کند تا به مرحله گردن نهادن به آموزش برسد پرداخته است.

مؤلف در ادامه این بحث به دیدگاه شمارى از مربیان مسلمان دربارۀ گرفتن دستمزد معلمى اشاره کرده و نظر نووى، مالک [بن انس]، ابوالحسن قابسى، ابن‌مسعود، ابن‌حبیب، امام محمد غزالى، ابن‌سحنون را در این‌باره بازگفته است.

شاگرد: عنصر دوم دخیل در فرآیند آموزش است. نگارنده این عنصر را مهم‌ترین عنصر در فرآیند آموزش دانسته (ص 92) و براى بازشکافت این جایگاه به شرح آداب و وظایف شاگرد از زبان امام محمد غزالى پرداخته و مطالب را با استفاده از دیدگاه دیگر مربیان مسلمان بررسى و تحلیل و مقایسه کرده است. مطلب بعدى اشارتى است به اخلاق و آداب متعلم در مطالعه و درس و پس از آن از برخى از روش‌هاى یادگیرى و مهارت‌هاى آموزشى یاد شده و به بیان روابط میان معلم و متعلم پرداخته شده است.

برنامه آموزشى: سومین عنصر از عناصر یادشده در فرآیند آموزش است. نگارنده در واکاوى این عنصر، نخست از اهمیت و جایگاه برنامه آموزشى یاد کرده است، آنگاه افزوده است که برنامه آموزشى، نظامى است که داراى چند نظام فرعى است: هدف‌ها، مواد آموزشى، روش‌هاى آموزشى، ارزیابى و آزمون. پس از این به مواد درسى در برنامه آموزشى در اندیشه تربیتى در اسلام پرداخته و اشاره شده است که در مواد آموزشى باید دو شرط فراهم باشد: توجه به بعد اخلاقى، تأکید بر فعالیت‌هاى عقلى یعنى مشاهده و تفکر و منطق و تجربه و تحلیل. در ادامه بحث به شمارى از مواد درسى در فرهنگ اسلامى اشاره شده است و با تقسیم مواد آموزشى برنامه آموزشى دولت‌هاى اسلامى به این تقسیم‌بندى از نگاه ابن‌خلدون اشاره و مواد آموزشى دولت‌هایى که در تقسیم ابن‌خلدون قرار گرفته‌اند شرح و بررسى شده است.

آوردنى است که مباحث این کتاب، پرداخت تازه‌اى دارد و کمابیش خواندنى افتاده است اما از سویى معلوم نیست به چه دلیل از عنصر پنجم یعنى هدف‌ها هیچ حرفى به میان نیامده است و موجب ضعف ساختارى کتاب شده است؛ و از سویى دیگر غلطهاى چاپى و بى‌دقتى در ضبط برخى از اعلام از وزانت کار کاسته است مثلاً، احمد مدکور را احمد مذکور، محمد ناصر را مصطفى ناصر، محمد فوزى العنتیل را محمد فوزى العتیل، سید قطب را سید فطب، هى را فى (ص 25)، لو لا را لول (ص 21)، قدوه را قدره (ص 27) آورده‌اند.