پرش به محتوا

عقائد الشيخية: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۲۲ اوت ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'ه‎ا' به 'ه‌ا'
جز (جایگزینی متن - 'ی‎ش' به 'ی‌ش')
جز (جایگزینی متن - 'ه‎ا' به 'ه‌ا')
خط ۲۹: خط ۲۹:
بنیان فرقه شیخیه توسط [[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد احسائی]] (1166-1241ق) نهاده شد. پس از مرگ [[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد احسائی]]، پیروان او، پیرامون سید کاظم رشتی (1212-1259ق) گرد آمدند و با مرگ سید کاظم رشتی، بر سر جانشینی او اختلاف شد و این فرقه به گروه‎هایی مانند کریم‎خانیه و باقریه تقسیم شد<ref>ر.ک: باقری، علی‎اکبر، ص36</ref>.
بنیان فرقه شیخیه توسط [[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد احسائی]] (1166-1241ق) نهاده شد. پس از مرگ [[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد احسائی]]، پیروان او، پیرامون سید کاظم رشتی (1212-1259ق) گرد آمدند و با مرگ سید کاظم رشتی، بر سر جانشینی او اختلاف شد و این فرقه به گروه‎هایی مانند کریم‎خانیه و باقریه تقسیم شد<ref>ر.ک: باقری، علی‎اکبر، ص36</ref>.


طرف‎داران شیخیه،درعین‎حالی که همواره کوشیده‎اند خود را شیعه امامی معرفی کنند، عقایدی دارند که مشکل بتوان آنها را با عقاید شیعه امامی یکی دانست. شیخیه در عقاید خویش در مواردی چند دچار انحرافاتی شده‎اند. از آن جمله می‎توان به‎ بحث معاد جسمانی و غلو در مورد جایگاه پیامبر(ص) و امامان(ع)، رکن رابع، حیات‎ جسمانی امام عصر(عج) اشاره کرد<ref>ر.ک: همان، ص35</ref>.
طرف‎داران شیخیه،درعین‎حالی که همواره کوشیده‌اند خود را شیعه امامی معرفی کنند، عقایدی دارند که مشکل بتوان آنها را با عقاید شیعه امامی یکی دانست. شیخیه در عقاید خویش در مواردی چند دچار انحرافاتی شده‌اند. از آن جمله می‎توان به‎ بحث معاد جسمانی و غلو در مورد جایگاه پیامبر(ص) و امامان(ع)، رکن رابع، حیات‎ جسمانی امام عصر(عج) اشاره کرد<ref>ر.ک: همان، ص35</ref>.


نویسنده درباره انگیزه نوشتن کتابش می‎گوید: برخی از برادران ایمانی در شهر خراسان درخواست کردند که کتابی درباره عقاید غالیان و عملکرد ائمه نسبت به آنان را برایشان بنویسم؛ لذا دعوت آنان را اجابت نموده و دست‎ به ‎قلم شدم<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص7</ref>.
نویسنده درباره انگیزه نوشتن کتابش می‎گوید: برخی از برادران ایمانی در شهر خراسان درخواست کردند که کتابی درباره عقاید غالیان و عملکرد ائمه نسبت به آنان را برایشان بنویسم؛ لذا دعوت آنان را اجابت نموده و دست‎ به ‎قلم شدم<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص7</ref>.


==ساختار==
==ساختار==
کتاب با مقدمه‎ای مختصر از مؤلف آغاز شده و به دنبال آن محتویات کتاب در شانزده مسئله مطرح شده است.
کتاب با مقدمه‌ای مختصر از مؤلف آغاز شده و به دنبال آن محتویات کتاب در شانزده مسئله مطرح شده است.


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
خط ۴۱: خط ۴۱:
غلات کسانی هستند که پیامبر(ص) و ائمه(ع) را به مقام خدایی می‎رسانند. اینان کسانی هستند که امیرالمؤمنین علی(ع)، حکم قتل برایشان صادر نمود و ائمه آنان را مسلمان نمی‎دانند<ref>ر.ک: همان</ref>.
غلات کسانی هستند که پیامبر(ص) و ائمه(ع) را به مقام خدایی می‎رسانند. اینان کسانی هستند که امیرالمؤمنین علی(ع)، حکم قتل برایشان صادر نمود و ائمه آنان را مسلمان نمی‎دانند<ref>ر.ک: همان</ref>.


تفویض دارای معانی متعددی است که یکی از آن‎ها به معنای غلو است؛ به این معنا که خداوند برخی از امور اداره جهان را به‎صورت کلی یا بخشی از آن را به پیامبر(ص) و ائمه(ع) واگذار نموده است؛ به‎گونه‎ای که آن بزرگواران عهده‎دار آفرینش موجودات، روزی دادن و مرگ‎ومیر آنان به‎صورت مستقل یا با همکاری و شراکت خدای متعال هستند<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>.
تفویض دارای معانی متعددی است که یکی از آن‎ها به معنای غلو است؛ به این معنا که خداوند برخی از امور اداره جهان را به‎صورت کلی یا بخشی از آن را به پیامبر(ص) و ائمه(ع) واگذار نموده است؛ به‎گونه‌ای که آن بزرگواران عهده‎دار آفرینش موجودات، روزی دادن و مرگ‎ومیر آنان به‎صورت مستقل یا با همکاری و شراکت خدای متعال هستند<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>.


شیخیه و تابعین [[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد احسائی]] کسانی هستند که به غلو مبتلا شدند و آل‎محمد(ص) را به مقام خدایی رساندند؛ بدین منظور میرزا موسی احقاقی اسکوئی که یکی از شاگردان سید رشتی و از شیوخ شیخیه است، می‎گوید: «من وقتی به‎دقت به اخبار و روایات نگاه می‎کنم، بی‎تردید درمی‎یابم که خداوند بسیاری از امور خود را به آن‎ها تفویض نموده است؛ اموری چون خالقیت، رازقیت، مرگ‎ومیر. وقتی به مردم می‎گویی: میکائیل مسئول ارزاق، عزرائیل مسئول مرگ و جبرئیل عهده‎دار خلق است به‎راحتی این مسئله را می‎پذیرند؛ درصورتی‎که این‎ها همگی خدمت‎گزار و نوکران ائمه(ع) هستند و زمانی که گفته می‌شود: [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]]، ولی خداوند است؛ اوست که عهده‎دار اموری چون آفرینش، زنده کردن و میراندن موجودات به اذن خداوند است، به آسمان می‎پرند و پا به زمین می‎کوبند؛ به‎گونه‎ای که فکر می‎کنی عقلشان پریشان و زایل شده است...»<ref>ر.ک: همان، ص15-16</ref>.
شیخیه و تابعین [[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد احسائی]] کسانی هستند که به غلو مبتلا شدند و آل‎محمد(ص) را به مقام خدایی رساندند؛ بدین منظور میرزا موسی احقاقی اسکوئی که یکی از شاگردان سید رشتی و از شیوخ شیخیه است، می‎گوید: «من وقتی به‎دقت به اخبار و روایات نگاه می‎کنم، بی‎تردید درمی‎یابم که خداوند بسیاری از امور خود را به آن‎ها تفویض نموده است؛ اموری چون خالقیت، رازقیت، مرگ‎ومیر. وقتی به مردم می‎گویی: میکائیل مسئول ارزاق، عزرائیل مسئول مرگ و جبرئیل عهده‎دار خلق است به‎راحتی این مسئله را می‎پذیرند؛ درصورتی‎که این‎ها همگی خدمت‎گزار و نوکران ائمه(ع) هستند و زمانی که گفته می‌شود: [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]]، ولی خداوند است؛ اوست که عهده‎دار اموری چون آفرینش، زنده کردن و میراندن موجودات به اذن خداوند است، به آسمان می‎پرند و پا به زمین می‎کوبند؛ به‎گونه‌ای که فکر می‎کنی عقلشان پریشان و زایل شده است...»<ref>ر.ک: همان، ص15-16</ref>.


نویسنده می‎نویسد: وقتی به میرزا گفته می‌شود: چگونه جبرئیل، میکائیل و عزرائیل عهده‎دار چنین مسئولیت‎هایی هستند؟ درحالی‎که خداوند خود در آیه چهلم از سوره روم می‎فرماید: '''اَللّٰهُ اَلَّذِي خَلَقَكمْ ثُمَّ رَزَقَكمْ ثُمَّ يمِيتُكمْ ثُمَّ يحْييكمْ هَلْ مِنْ شُرَكٰائِكمْ مَنْ يفْعَلُ مِنْ ذٰلِكمْ مِنْ شَيءٍ سُبْحٰانَهُ وَ تَعٰالىٰ عَمّٰا يشْرِكونَ''' (خداست که شما را آفرید، آنگاه به شما روزی داد، سپس شما را می‎میراند و پس‎ از آن شما را زنده می‎کند؛ آیا از معبودان شما کسی هست که چیزی از این [کارها] را انجام دهد؟ او منزّه و برتر است از اینکه به او شرک ورزند) و امثال این آیه که خلق و رزق و احیاء و اماته را منحصر به خدا می‎دانند، وی از این آیات روی برمی‎تابد و متمسک به روایات ضعیفی که غالیان در کتب خود نقل کرده‎اند، می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص28</ref>.
نویسنده می‎نویسد: وقتی به میرزا گفته می‌شود: چگونه جبرئیل، میکائیل و عزرائیل عهده‎دار چنین مسئولیت‎هایی هستند؟ درحالی‎که خداوند خود در آیه چهلم از سوره روم می‎فرماید: '''اَللّٰهُ اَلَّذِي خَلَقَكمْ ثُمَّ رَزَقَكمْ ثُمَّ يمِيتُكمْ ثُمَّ يحْييكمْ هَلْ مِنْ شُرَكٰائِكمْ مَنْ يفْعَلُ مِنْ ذٰلِكمْ مِنْ شَيءٍ سُبْحٰانَهُ وَ تَعٰالىٰ عَمّٰا يشْرِكونَ''' (خداست که شما را آفرید، آنگاه به شما روزی داد، سپس شما را می‎میراند و پس‎ از آن شما را زنده می‎کند؛ آیا از معبودان شما کسی هست که چیزی از این [کارها] را انجام دهد؟ او منزّه و برتر است از اینکه به او شرک ورزند) و امثال این آیه که خلق و رزق و احیاء و اماته را منحصر به خدا می‎دانند، وی از این آیات روی برمی‎تابد و متمسک به روایات ضعیفی که غالیان در کتب خود نقل کرده‌اند، می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص28</ref>.


سید کاظم رشتی که دومین شخصیت بعد از احسائی در فرقه شیخیه است، می‎گوید: [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] خود فرموده: «... أنا ولي الله في أرضه و المفوض إليه أمره و الحاكم في عباده... أنا أحيي و أميت و أنا أخلق و أرزق...» (من ولی و جانشین خداوند در زمینش هستم. من آن‎کسی هستم که خداوند امرش را به من تفویض نموده است. من حاکم در میان بندگانش هستم... من زندگانی می‎بخشم و می‎میرانم. من می‎آفرینم و روزی می‎دهم...»<ref>ر.ک: همان، ص17</ref>. او می‎گوید: این عباراتی که از زبان [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] صادر شده، صریح در این است که این افعال بر وجه حقیقت به آن حضرت منسوب است، نه بر وجه مجاز، آن‎چنان‎که برخی تصور نموده‎اند<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>  
سید کاظم رشتی که دومین شخصیت بعد از احسائی در فرقه شیخیه است، می‎گوید: [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] خود فرموده: «... أنا ولي الله في أرضه و المفوض إليه أمره و الحاكم في عباده... أنا أحيي و أميت و أنا أخلق و أرزق...» (من ولی و جانشین خداوند در زمینش هستم. من آن‎کسی هستم که خداوند امرش را به من تفویض نموده است. من حاکم در میان بندگانش هستم... من زندگانی می‎بخشم و می‎میرانم. من می‎آفرینم و روزی می‎دهم...»<ref>ر.ک: همان، ص17</ref>. او می‎گوید: این عباراتی که از زبان [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] صادر شده، صریح در این است که این افعال بر وجه حقیقت به آن حضرت منسوب است، نه بر وجه مجاز، آن‎چنان‎که برخی تصور نموده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>  


نویسنده بعد از این نظریه شیخیه، به نظر شیعه در این‎باره اشاره نموده است.
نویسنده بعد از این نظریه شیخیه، به نظر شیعه در این‎باره اشاره نموده است.


بسیاری از ائمه دیگر نسبت به غلات و مفوضه علمکرد بسیار سخت‎گیرانه داشته؛ به‎گونه‎ای که آنان را در سلک کفار و مشرکین جای داده‎اند. [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] در این‎باره می‎فرماید: ما بنده خدا هستیم. او ما را خلق کرد و برگزید. سوگند به خدا ما هیچ حجتی بر خدا نداریم و هیچ برائتی از ناحیه خدا با ما نیست. ما مى‏میریم و در مقابل خدا برپای داشته شده و مورد سؤال واقع می‌‏شویم. کسی که غلات را دوست بدارد، دشمن ماست و کسى که غلات را دشمن بدارد دوست ماست. غلات کافرند و مفوضه مشرکند. لعنت خداوند بر غلات باد<ref>ر.ک: همان، ص36</ref>.
بسیاری از ائمه دیگر نسبت به غلات و مفوضه علمکرد بسیار سخت‎گیرانه داشته؛ به‎گونه‌ای که آنان را در سلک کفار و مشرکین جای داده‌اند. [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] در این‎باره می‎فرماید: ما بنده خدا هستیم. او ما را خلق کرد و برگزید. سوگند به خدا ما هیچ حجتی بر خدا نداریم و هیچ برائتی از ناحیه خدا با ما نیست. ما مى‏میریم و در مقابل خدا برپای داشته شده و مورد سؤال واقع می‌‏شویم. کسی که غلات را دوست بدارد، دشمن ماست و کسى که غلات را دشمن بدارد دوست ماست. غلات کافرند و مفوضه مشرکند. لعنت خداوند بر غلات باد<ref>ر.ک: همان، ص36</ref>.


شیخیه، در‎ حق‎ رسول‎ خدا و ائمّه اطهار(ع)، بسیار غلو کرده و ایشان را علل اربعه‎ برای‎‎ مخلوقات‎ دانسته‎اند. [[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد احسائی]] در این‎باره می‎نویسد: علت فاعلیه و مادیه ایشانند... علت‎ صوری نیز ایشانن... و علت غایی هم ایشانند؛ زیرا که همه اشیای عالم به‎خاطر‎ ایشان خلق شده است<ref>ر.ک: همان، ص39؛ باقری، علی‎اکبر، ص47</ref>.
شیخیه، در‎ حق‎ رسول‎ خدا و ائمّه اطهار(ع)، بسیار غلو کرده و ایشان را علل اربعه‎ برای‎‎ مخلوقات‎ دانسته‌اند. [[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد احسائی]] در این‎باره می‎نویسد: علت فاعلیه و مادیه ایشانند... علت‎ صوری نیز ایشانن... و علت غایی هم ایشانند؛ زیرا که همه اشیای عالم به‎خاطر‎ ایشان خلق شده است<ref>ر.ک: همان، ص39؛ باقری، علی‎اکبر، ص47</ref>.


نویسنده در جواب از مطالب فوق می‎گوید: با مراجعه به قرآن عظیم یقین حاصل می‌شود که فاعل این عالم و خالق و مدبر آن فقط خداوند است. روایات نیز این را تأیید می‎کنند. علاوه بر آن [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] و دیگر ائمه فرموده‎اند: هرکس بگوید که ائمه به امر خداوند می‎آفرینند، یقیناً کافر شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص45</ref>.
نویسنده در جواب از مطالب فوق می‎گوید: با مراجعه به قرآن عظیم یقین حاصل می‌شود که فاعل این عالم و خالق و مدبر آن فقط خداوند است. روایات نیز این را تأیید می‎کنند. علاوه بر آن [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] و دیگر ائمه فرموده‌اند: هرکس بگوید که ائمه به امر خداوند می‎آفرینند، یقیناً کافر شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص45</ref>.


[[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد احسائی]] معتقد است آل‎محمد(ص) معانی صفات الهی و وجه‎اللهی هستند که اولیای الهی‎ به آن متوجه می‌شوند؛ بنابراین معنای تسبیح، تحمید، تکبیر و تهلیل، اهل‎بیت(ع) هستند<ref>ر.ک: همان، ص51</ref>. شاگرد او سید رشتی می‎گوید: «الله» به پیامبر و «رحمان» به وصی او اختصاص یافته است. او معتقد است وقتی «یا الله» گفته می‌شود در واقع «یا محمد» گفته شده است و وقتی «یا محمد» گفته می‌شود به معنای «یا الله» است..<ref>ر.ک: همان، ص52</ref>. به‎طور خلاصه آنان معتقدند که جایز نیست برای خداوند لفظ و صفتی باشد؛ بنابراین ضمیر «هاء» در تمام مواضع قرآنی، به پیامبر و ائمه بازمی‎گردد؛ زیرا شأن خداوند بزرگ‎تر از این است که با عبارت یا اشاره‎ای از او تعبیر و به او اشاره شود<ref>ر.ک: همان، ص57</ref>.
[[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد احسائی]] معتقد است آل‎محمد(ص) معانی صفات الهی و وجه‌اللهی هستند که اولیای الهی‎ به آن متوجه می‌شوند؛ بنابراین معنای تسبیح، تحمید، تکبیر و تهلیل، اهل‎بیت(ع) هستند<ref>ر.ک: همان، ص51</ref>. شاگرد او سید رشتی می‎گوید: «الله» به پیامبر و «رحمان» به وصی او اختصاص یافته است. او معتقد است وقتی «یا الله» گفته می‌شود در واقع «یا محمد» گفته شده است و وقتی «یا محمد» گفته می‌شود به معنای «یا الله» است..<ref>ر.ک: همان، ص52</ref>. به‎طور خلاصه آنان معتقدند که جایز نیست برای خداوند لفظ و صفتی باشد؛ بنابراین ضمیر «هاء» در تمام مواضع قرآنی، به پیامبر و ائمه بازمی‎گردد؛ زیرا شأن خداوند بزرگ‎تر از این است که با عبارت یا اشاره‌ای از او تعبیر و به او اشاره شود<ref>ر.ک: همان، ص57</ref>.


آنان می‎گویند: ملائکه و پیامبران علم خود را از [[امام على(ع)|امام علی(ع)]] آموخته‎اند. این اعتقاد نه‎تنها مخالف ضروریات دین است، بلکه در روایات فریقین نیز آمده که ملائکه علم خود را از خداوند و وصی علمش را از نبی(ص) می‎گیرد<ref>ر.ک: همان، ص58</ref>. خداوند در این‎باره می‎فرماید: '''وَ عَلَّمَ آدَمَ اَلْأَسْمٰاءَ كلَّهٰا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى اَلْمَلاٰئِكةِ فَقٰالَ أَنْبِئُونِي بِأَسْمٰاءِ هٰؤُلاٰءِ إِنْ كنْتُمْ صٰادِقِينَ قٰالُوا سُبْحٰانَك لاٰ عِلْمَ لَنٰا إِلاّٰ مٰا عَلَّمْتَنٰا إِنَّك أَنْتَ اَلْعَلِيمُ اَلْحَكيمُ''' (بقره: 31-32) (و خدا همه نام‎ها [یِ موجودات] را به آدم آموخت؛ سپس [هویت و حقایق ذات موجودات را] به فرشتگان ارائه کرد و گفت: مرا از نام‎های ایشان خبر دهید، اگر [در ادعای سزاوار بودنتان به جانشینی] راستگویید. گفتند: تو از هر عیب و نقصی منزّهی، ما را دانشی جز آنچه خودت به ما آموخته‎ای نیست، یقیناً تویی که بسیار دانا و حکیمی)<ref>ر.ک: همان، ص61</ref>.
آنان می‎گویند: ملائکه و پیامبران علم خود را از [[امام على(ع)|امام علی(ع)]] آموخته‌اند. این اعتقاد نه‎تنها مخالف ضروریات دین است، بلکه در روایات فریقین نیز آمده که ملائکه علم خود را از خداوند و وصی علمش را از نبی(ص) می‎گیرد<ref>ر.ک: همان، ص58</ref>. خداوند در این‎باره می‎فرماید: '''وَ عَلَّمَ آدَمَ اَلْأَسْمٰاءَ كلَّهٰا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى اَلْمَلاٰئِكةِ فَقٰالَ أَنْبِئُونِي بِأَسْمٰاءِ هٰؤُلاٰءِ إِنْ كنْتُمْ صٰادِقِينَ قٰالُوا سُبْحٰانَك لاٰ عِلْمَ لَنٰا إِلاّٰ مٰا عَلَّمْتَنٰا إِنَّك أَنْتَ اَلْعَلِيمُ اَلْحَكيمُ''' (بقره: 31-32) (و خدا همه نام‎ها [یِ موجودات] را به آدم آموخت؛ سپس [هویت و حقایق ذات موجودات را] به فرشتگان ارائه کرد و گفت: مرا از نام‎های ایشان خبر دهید، اگر [در ادعای سزاوار بودنتان به جانشینی] راستگویید. گفتند: تو از هر عیب و نقصی منزّهی، ما را دانشی جز آنچه خودت به ما آموخته‌ای نیست، یقیناً تویی که بسیار دانا و حکیمی)<ref>ر.ک: همان، ص61</ref>.


یکی دیگر از عقاید فرقه غالی شیخیه این است که آن‎ها می‎گویند: نزول وحی بر پیامبر(ص) با اذن و امر [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] بوده است. سید رشتی در این‎باره می‎گوید: هیچ‎وقت جبرئیل بر پیامبر(ص) وارد نشد، مگر اینکه از [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] اجازه گرفت و همواره او به اذن [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] بر پیامبر وارد می‌شد<ref>همان، ص66</ref>. نویسنده، این عقیده غالیان و عقاید دیگر آنان را درباره پیامبر(ص) و ائمه(ع)، مفصلا نقد می‎کند.
یکی دیگر از عقاید فرقه غالی شیخیه این است که آن‎ها می‎گویند: نزول وحی بر پیامبر(ص) با اذن و امر [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] بوده است. سید رشتی در این‎باره می‎گوید: هیچ‎وقت جبرئیل بر پیامبر(ص) وارد نشد، مگر اینکه از [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] اجازه گرفت و همواره او به اذن [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] بر پیامبر وارد می‌شد<ref>همان، ص66</ref>. نویسنده، این عقیده غالیان و عقاید دیگر آنان را درباره پیامبر(ص) و ائمه(ع)، مفصلا نقد می‎کند.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش