المعجم في أسامي شيوخ أبي بكر الإسماعيلي: تفاوت میان نسخه‌ها

نویسنده در مقدمه پس از حمد و ثنای الهی می‎نویسد: و بعد: خدای تبارک‎وتعالی با قولش «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ» ﴿ حجر ٩﴾ متکفل حفظ کتاب عزیزش شده است. پیامبر اسلام(ص) اخذ از قرآن و تبلیغ آن را سنت شمارده و احادیث آن حضرت، دراین‎باره مدار شریعت و فهم کتاب الهی بوده است. ازاین‎رو بوده که علمای این امت به حدیث نبوی علاقه بسیار زیادی داشته و دارند در حدی که به هیچ‎چیز دیگری به این اندازه اهمیت نداده‌اند؛ آنان تصانیف زیادی دراین‎ارتباط دارند و علوم حدیث مختلفی در میان این کتاب‎ها نشئت گرفته است؛ آن‎ها در مصطلح الحدیث و علل الحدیث و غریب الحدیث و ناسخ و منسوخ و... آن کتاب نوشته‌اند. همچنین در جرح و تعدیل راویان کتاب‎ها دارند که از این علم، علم رجال نشئت گرفته که خود دارای مصنفات خاصی است که از احوال راویان حدیث صحبت می‎نماید و از اخبارشان حکایت می‎کند. به‎هرحال تألیفات در این علم بسیار شده و روش‎ها در عرضه ماده آن متنوع است مثلاً برخی از این کتاب‎ها بر اساس نوعیت راویان یعنی ثقه و ضعف و تدلیس و کنایه‎های آنان و... مرتب شده‌اند یا برخی دیگر بر اساس طبقات یا شهرها یا معاجم و... مرتب گشته‌اند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39849/1/7 ر.ک: مقدمه محقق کتاب، ص7]</ref>

معجم حاضر، معجمی است از میان معاجم شیوخ که دارای معلومات متنوعی هستند؛ برخی از این اطلاعات به مؤلف و اساتیدش و طرق دریافتش از آنان مربوط می‌شود؛ اطلاعاتی که از طبیعت سیر حیات فرهنگی اجتماعی آن دوران، پرده برمی‌دارد و معلومات متعددی را که متعلق به عالم اسلامی در امور دینی و اجتماعی و سیاسی و تاریخی و اقتصادی و جغرافیایی و علمی و... است به ما نشان می‌دهد. وجه امتیاز «معجم شيوخ أبي بكر الإسماعيلي» به غنای پاک آن از معلوماتی است که نویسنده از طریق این معلومات، حال برخی از شیوخ و اساتید خودش را بیان کرده است؛ یعنی از حیث جرح و تعدیل آنان. وی متعرض نقد برخی از احادیث وارده در این کتاب می‌شود. همچنین در این اثر درباره موقعیت‎های جغرافیایی نیز اطلاعاتی به دست می‎آوریم که مؤلف در اثنای سفرهایش در طلب علم ذکر کرده، و به ذکر تقسیمات مرزی آن شهرها که داخلشان شده و در مساجد و بازارها و خانه‎ها و باغ‎ها و... با اساتیدش ملاقات و از آن‎ها استماع کرده است. علاوه بر این امور، این کتاب سرشار از اخباری از زندگی علمی مؤلف است و ازاین‎جهت، سند خوبی است برای شناخت شیوخ مؤلف و برخی از جوانب زندگی وی به وجه خاص. این کتاب، مشتمل بر مواد خوب متنوعی در علم حدیث و نقد آن و علم جرح و تعدیل است. کلام نویسنده، در این کتاب، نزد ائمه این علم، اعتبار خاصی داشته و میانشان رواج داشته است. این اثری است که طی قرون گذشته در میان محدثان، مشهور بوده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39849/1/7 ر.ک: همان، ص7-8]</ref>