۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
موسوعة الأسماء و الأعلام المبهمة في القرآن الكريم: تفاوت میان نسخه‌ها
موسوعة الأسماء و الأعلام المبهمة في القرآن الكريم (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۱ اوت ۲۰۱۹، ساعت ۲۱:۲۴
، ۲۱ اوت ۲۰۱۹جایگزینی متن - 'ها' به 'ها'
جز (جایگزینی متن - 'می‌د' به 'می‌د') |
جز (جایگزینی متن - 'ها' به 'ها') |
||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
'''موسوعة الأسماء و الأعلام المبهمة في القرآن الكريم، المسمی ترويح أولي الدماثة بمنتقی الكتب الثلاثة'''، اثر [[موذن، عبدالله بن عبدالله|عبدالله بن سلامه ادکاوی مصری]] (1184ق)، معروف به [[موذن، عبدالله بن عبدالله|مؤذن]] است که در موضوع رفع ابهام از برخی از اسما و اعلام مبهم قرآن نوشته شده است. | '''موسوعة الأسماء و الأعلام المبهمة في القرآن الكريم، المسمی ترويح أولي الدماثة بمنتقی الكتب الثلاثة'''، اثر [[موذن، عبدالله بن عبدالله|عبدالله بن سلامه ادکاوی مصری]] (1184ق)، معروف به [[موذن، عبدالله بن عبدالله|مؤذن]] است که در موضوع رفع ابهام از برخی از اسما و اعلام مبهم قرآن نوشته شده است. | ||
آقایان مروان عطیه، محسن خرابه و خالد محمد خنین مسئولیت تحقیق، شرح و مراجعه و بازبینی این اثر را برعهده | آقایان مروان عطیه، محسن خرابه و خالد محمد خنین مسئولیت تحقیق، شرح و مراجعه و بازبینی این اثر را برعهده داشته‌اند. | ||
مطالب این اثر، از سه کتاب «التعريف و الإعلام في ما أبهم في القرآن من الأسماء و الأعلام» [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]] و کتاب «التكميل و الإتمام لكتاب التعريف و الإعلام» [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر غسانی]] و کتاب «صلة الجمع و عائد التذييل لموصول کتابي الإعلام و التكميل» [[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]] گردآوری شده است. | مطالب این اثر، از سه کتاب «التعريف و الإعلام في ما أبهم في القرآن من الأسماء و الأعلام» [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]] و کتاب «التكميل و الإتمام لكتاب التعريف و الإعلام» [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر غسانی]] و کتاب «صلة الجمع و عائد التذييل لموصول کتابي الإعلام و التكميل» [[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]] گردآوری شده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
این اثر، دربرگیرنده | این اثر، دربرگیرنده مقدمه‌ای از محققان و شرح حال [[موذن، عبدالله بن عبدالله|ادکاوی]]، [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]]، [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] و [[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]] است. سپس مقدمههای [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]] و [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] ذکر شده و در ادامه، بحث از اسباب ابهام در قرآن و توضیح پیرامون نسخه خطی و تصاویری از این نسخه و سپس روش تحقیق و بررسی کتاب و مقدمه نویسنده آمده است. ترتیب تفسیر مبهمات قرآن در این کتاب، بر اساس ترتیب کتاب [[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]] است. جلد نخست شامل سورههای حمد تا اسراء و جلد دوم از سوره کهف تا ناس است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1704/173 ر.ک: شریفی معصومه؛ رفیعی، محسن، ص173]</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
# کتمان و پوشیده داشتن نام کسی به جهت برخی مصالح؛ مانند: '''وَ مِنَ الناسِ مَن يعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَياةِ الدنْيا وَيشْهِدُ اللهَ عَلَی مَا فِي قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَد الْخِصَامِ''' (بقره: 204). در این آیه، نام شخصی که سخن او پیامبر(ص) را به تعجب واداشته نیامده است تا شاید از این طریق، دل او به اسلام و وحی متمایل و مسلمان شود. گفته شده نام این شخص اَخنس بن شُرَیق بوده است. | # کتمان و پوشیده داشتن نام کسی به جهت برخی مصالح؛ مانند: '''وَ مِنَ الناسِ مَن يعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَياةِ الدنْيا وَيشْهِدُ اللهَ عَلَی مَا فِي قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَد الْخِصَامِ''' (بقره: 204). در این آیه، نام شخصی که سخن او پیامبر(ص) را به تعجب واداشته نیامده است تا شاید از این طریق، دل او به اسلام و وحی متمایل و مسلمان شود. گفته شده نام این شخص اَخنس بن شُرَیق بوده است. | ||
# عدم فایده در اظهار؛ مانند: '''أَوْ کَالذِي مَر عَلَی قَرْيةٍ وَ هِي خَاوِيةٌ عَلَی عُرُوشِهَا قَالَ أَنیَ يحْيي هَذِهِ اللهُ بَعْدَ مَوْتِهَا''' (بقر: 259). اگر خداوند به نام گوینده سخن فوق (عُزَیر)، تصریح میکرد، چندان تفاوتی نمیکرد و فایده خاصی بر آن مترتب نبود. | # عدم فایده در اظهار؛ مانند: '''أَوْ کَالذِي مَر عَلَی قَرْيةٍ وَ هِي خَاوِيةٌ عَلَی عُرُوشِهَا قَالَ أَنیَ يحْيي هَذِهِ اللهُ بَعْدَ مَوْتِهَا''' (بقر: 259). اگر خداوند به نام گوینده سخن فوق (عُزَیر)، تصریح میکرد، چندان تفاوتی نمیکرد و فایده خاصی بر آن مترتب نبود. | ||
# آگاهی دادن بر عمومیت مطلب و اینکه حکم آیه خاص نیست؛ | # آگاهی دادن بر عمومیت مطلب و اینکه حکم آیه خاص نیست؛ بهگونهای که اگر تعیین میشد، چنین معنایی افاده نمیکرد؛ مانند: '''وَ مَن يخْرُجْ مِن بَيتِهِ مُهَاجِرًا إِلَی اللهِ وَ رَسُولِهِ ثُم يدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلی اللهِ''' (نساء: 100). | ||
# تعظیم به وصف: بزرگداشت کسی یا گروهی با بیان وصف کامل، بیآنکه از شخص، نامی برده شود؛ آنچنانکه خداوند متعالی میفرماید: '''وَ الذِي جَاء بِالصدْقِ وَ صَدقَ بِهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الْمُتقُونَ''' (زمر: 33). | # تعظیم به وصف: بزرگداشت کسی یا گروهی با بیان وصف کامل، بیآنکه از شخص، نامی برده شود؛ آنچنانکه خداوند متعالی میفرماید: '''وَ الذِي جَاء بِالصدْقِ وَ صَدقَ بِهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الْمُتقُونَ''' (زمر: 33). | ||
# تحقیر به وصف: به سبب تحقیر شخصی، از او نامی نمیآید و تنها به اوصاف تحقیرآمیز او اشاره میشود؛ مانند: '''إِن شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ''' (کوثر: 3). مراد از ضمیر «هو» در آیه، عاص بن وائل است. | # تحقیر به وصف: به سبب تحقیر شخصی، از او نامی نمیآید و تنها به اوصاف تحقیرآمیز او اشاره میشود؛ مانند: '''إِن شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ''' (کوثر: 3). مراد از ضمیر «هو» در آیه، عاص بن وائل است. | ||
و نیز '''إِن جَاءكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَينُوا''' (حجرات: 6) که مراد، ولید بن عقبه است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39413/1/28 ر.ک: مقدمه، ج1، ص28-29]</ref>؛<ref>[http://lib.eshia.ir/26683/1/829 دفتر تبلیغات اسلامی، ج1، ص829]</ref>. | و نیز '''إِن جَاءكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَينُوا''' (حجرات: 6) که مراد، ولید بن عقبه است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39413/1/28 ر.ک: مقدمه، ج1، ص28-29]</ref>؛<ref>[http://lib.eshia.ir/26683/1/829 دفتر تبلیغات اسلامی، ج1، ص829]</ref>. | ||
[[موذن، عبدالله بن عبدالله|مؤذن]]، بعد از هر | [[موذن، عبدالله بن عبدالله|مؤذن]]، بعد از هر آیه‌ای که اسم یا علم مبهم در آن وجود دارد نظرات [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]]، [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] و بلنسی (در صورت وجود هرکدام) را بهصورت مجزا و تفکیکشده، آورده است. ایشان گاه نظرات این سه نفر را بهصورت مختصر آورده و چهبسیار از آنها را نیز حذف کرده است. برای نمونه، میتوان به سورههای بقره و آل عمران و نساء اشاره کرد که 58 آیه مبهم از بقره، 28 آیه مبهم از آل عمران و 27 آیه مبهم از سوره نساء در مقایسه با کتاب بلنسی، در کتاب [[موذن، عبدالله بن عبدالله|ادکاوی]] نیامده است. | ||
نگارنده در شروع مطرح کردن آیات مبهم، رویه یکسانی را اعمال نکرده است؛ مثلاً همه آیات را از ابتدای پاراگراف مینویسد، ولی در برخی از موارد، در ادامه تفسیر آیه قبل و در وسط سطر نوشته است. | نگارنده در شروع مطرح کردن آیات مبهم، رویه یکسانی را اعمال نکرده است؛ مثلاً همه آیات را از ابتدای پاراگراف مینویسد، ولی در برخی از موارد، در ادامه تفسیر آیه قبل و در وسط سطر نوشته است. | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
برای اطلاع بهتر از شیوه کار نویسنده، به نمونههایی از مطالب کتاب اشاره میشود: | برای اطلاع بهتر از شیوه کار نویسنده، به نمونههایی از مطالب کتاب اشاره میشود: | ||
# [[موذن، عبدالله بن عبدالله|عبدالله بن سلامه ادکاوی]]، در ابتدای سوره توبه نامهای دیگر این سوره را آورده و می‌گوید: | # [[موذن، عبدالله بن عبدالله|عبدالله بن سلامه ادکاوی]]، در ابتدای سوره توبه نامهای دیگر این سوره را آورده و می‌گوید: | ||
#:[[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] نامهای این سوره را «مبعثرة» و «بُحوث» ذکر نموده و بعضی نام آن را «بَحوث» | #:[[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] نامهای این سوره را «مبعثرة» و «بُحوث» ذکر نموده و بعضی نام آن را «بَحوث» آورده‌اند. | ||
#:[[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]] به نقل از زمخشری و برخی دیگر برای این سوره نامهای دیگری را از قبیل: «توبه»، «مقشقشة»، «فاضحة»، «مثیرة»، «حافرة»، «منکلة» و «عذاب» ذکر نموده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39413/1/215 ر.ک: متن کتاب، ج1، ص215]</ref>. | #:[[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]] به نقل از زمخشری و برخی دیگر برای این سوره نامهای دیگری را از قبیل: «توبه»، «مقشقشة»، «فاضحة»، «مثیرة»، «حافرة»، «منکلة» و «عذاب» ذکر نموده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39413/1/215 ر.ک: متن کتاب، ج1، ص215]</ref>. | ||
# نویسنده به نقل از [[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]]، منظور از '''إِلَى اَلَّذِينَ عٰاهَدْتُمْ مِنَ اَلْمُشْرِكينَ'''، در اولین آیه سوره توبه را مخمش بن خویلد از قبیله بنوضمره می‌داند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39413/1/215 ر.ک: همان]</ref>. | # نویسنده به نقل از [[بلنسی، محمد بن علی|بلنسی]]، منظور از '''إِلَى اَلَّذِينَ عٰاهَدْتُمْ مِنَ اَلْمُشْرِكينَ'''، در اولین آیه سوره توبه را مخمش بن خویلد از قبیله بنوضمره می‌داند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39413/1/215 ر.ک: همان]</ref>. | ||
# آیه دوازده سوره توبه، دومین | # آیه دوازده سوره توبه، دومین آیه‌ای است که نویسنده به آن اشاره میکند. ایشان به نقل از [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] می‌گوید: منظور از '''فَقٰاتِلُوا أَئِمَّةَ اَلْكفْرِ'''، در این آیه، کفار قریشند. طبری از ابن عباس نقل کرده که آنان، ابوجهل بن هشام، امیة بن خلف، عتبیة بن ربیعه، ابوسفیان بن حرب و سهیل بن عمرو هستند. آنان کسانی هستند که نسبت به اخراج پیامبر از مکه تلاش نمودند. [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] این مطلب را نپذیرفته و می‌گوید: چون این سوره بعد از غزوه تبوک در سال نهم هجری نازل شده و در آن زمان ابوجهل، امیه و عتبه هر سه در جنگ بدر کشته شده بودند و ابوسفیان و سهیل هر دو در فتح مکه مسلمان شده بودند، پس چطور ممکن است این مطلب صحیح باشد و مصداق این آیه شریفه این افراد باشند؛ پس بهتر است که این آیه حمل بر عموم در مورد رؤسای کفر شود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39413/1/216 ر.ک: همان، ص216]</ref>. | ||
# نویسنده بعد از ذکر آیه 15 سوره قصص '''فَوَجَدَ فِيهٰا رَجُلَينِ يقْتَتِلاٰنِ''' (پس دو مرد را در آنجا یافت که با هم [بهقصد نابودی یکدیگر] زدوخورد میکردند)، می‌گوید: [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]]، معتقد است که یکی از این دو، قبطی و دیگری اسرائیلی بود. [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] نیز می‌گوید: یحیی بن سلام حکایت نموده که اسرائیلی همان سامری و اسمش موسی بن ظفر بود و دلیل قتلش را اینچنین مطرح میکند: قبطی او را برای جابهجایی و حمل هیزم به آشپزخانه فرعون استخدام نموده بود، ولی او از این کار سرپیچی نمود...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39475/1/75 ر.ک: همان، ج2، ص75]</ref>. | # نویسنده بعد از ذکر آیه 15 سوره قصص '''فَوَجَدَ فِيهٰا رَجُلَينِ يقْتَتِلاٰنِ''' (پس دو مرد را در آنجا یافت که با هم [بهقصد نابودی یکدیگر] زدوخورد میکردند)، می‌گوید: [[سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله|سهیلی]]، معتقد است که یکی از این دو، قبطی و دیگری اسرائیلی بود. [[ابن عسکر، محمد بن علی|ابن عسکر]] نیز می‌گوید: یحیی بن سلام حکایت نموده که اسرائیلی همان سامری و اسمش موسی بن ظفر بود و دلیل قتلش را اینچنین مطرح میکند: قبطی او را برای جابهجایی و حمل هیزم به آشپزخانه فرعون استخدام نموده بود، ولی او از این کار سرپیچی نمود...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39475/1/75 ر.ک: همان، ج2، ص75]</ref>. | ||