پرش به محتوا

لوامع الحقائق في أصول العقائد: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۲۱ اوت ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'ی‎گ' به 'ی‌گ'
جز (جایگزینی متن - 'می‎پردازد' به 'می‌پردازد')
جز (جایگزینی متن - 'ی‎گ' به 'ی‌گ')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۴۲: خط ۴۲:
راه دوم که مؤلف آن را راه «آیات آفاقی» می‎شمارد، جهان‎شناسی و تفکر در انتظام موجود بین اجزای عالم و آثار متغایر و درعین‎حال هماهنگ آن‎ها است.
راه دوم که مؤلف آن را راه «آیات آفاقی» می‎شمارد، جهان‎شناسی و تفکر در انتظام موجود بین اجزای عالم و آثار متغایر و درعین‎حال هماهنگ آن‎ها است.


مؤلف در ادامه، راه سومی در پیش می‎گیرد که کاملاً فلسفی است. او در ابتدا این حقیقت را مسلم گرفته که هر موجود ممکنی یک زوج ترکیبی است؛ یعنی دارای یک ‎جهت «ما به الامتياز» و شخصی است که ماهیت اوست و یک‎ جهت «ما به الاشتراك» و نوعی است که وجود اوست. از طرفی هیچ‎کدام از ماهیت و وجود امکانی نمی‎تواند علت و موجد خود یا دیگری باشد. لب دلیلی که علیت هرکدام از وجود و ماهیت نسبت به خودشان را نفی می‎کند، آن است که لازمه این امر، تقدم شیء بر خود است که به بداهت عقلی محال است. لُب دلیلی که علیت آن دو نسبت به یکدیگر را نفی می‎کند آن است که علیت، فرع سنخیت و تناسب است؛ درحالی‎که بین «وجود یک شیء» و «ماهیت خالی از وجود» هیچ‎گونه سنخیت و تناسبی نیست. او درنهایت نتیجه می‎گیرد که علت و موجد ماهیات و وجودات امکانی این عالم، تنها می‎تواند «وجودی مجرد از ماهیت» باشد که صفت امکان در او راه نداشته باشد و این وجودات ممکنه، از شئون افعال او باشند؛ یعنی خداوند متعال<ref>همان، ص123</ref>.
مؤلف در ادامه، راه سومی در پیش می‌گیرد که کاملاً فلسفی است. او در ابتدا این حقیقت را مسلم گرفته که هر موجود ممکنی یک زوج ترکیبی است؛ یعنی دارای یک ‎جهت «ما به الامتياز» و شخصی است که ماهیت اوست و یک‎ جهت «ما به الاشتراك» و نوعی است که وجود اوست. از طرفی هیچ‎کدام از ماهیت و وجود امکانی نمی‎تواند علت و موجد خود یا دیگری باشد. لب دلیلی که علیت هرکدام از وجود و ماهیت نسبت به خودشان را نفی می‎کند، آن است که لازمه این امر، تقدم شیء بر خود است که به بداهت عقلی محال است. لُب دلیلی که علیت آن دو نسبت به یکدیگر را نفی می‎کند آن است که علیت، فرع سنخیت و تناسب است؛ درحالی‎که بین «وجود یک شیء» و «ماهیت خالی از وجود» هیچ‎گونه سنخیت و تناسبی نیست. او درنهایت نتیجه می‌گیرد که علت و موجد ماهیات و وجودات امکانی این عالم، تنها می‎تواند «وجودی مجرد از ماهیت» باشد که صفت امکان در او راه نداشته باشد و این وجودات ممکنه، از شئون افعال او باشند؛ یعنی خداوند متعال<ref>همان، ص123</ref>.


مؤلف پس از ذکر رئوس صفات ثبوتیه، یعنی علم، قدرت و حی بودن، تذکر می‎دهد که این صفات، عین ذات مقدس او هستند. سپس بعضی از صفات سلبیه، مانند تنزه از جسمیت و جسمانیت و از صفات و عوارض اجسام، مثل حد، زمان، مکان، بُعد و قرب مکانی را ذکر کرده و پس ‎از آن به‎طور خاص در مورد وحدانیت و علم خالق توضیح می‎دهد<ref>همان، ص125</ref>.
مؤلف پس از ذکر رئوس صفات ثبوتیه، یعنی علم، قدرت و حی بودن، تذکر می‎دهد که این صفات، عین ذات مقدس او هستند. سپس بعضی از صفات سلبیه، مانند تنزه از جسمیت و جسمانیت و از صفات و عوارض اجسام، مثل حد، زمان، مکان، بُعد و قرب مکانی را ذکر کرده و پس ‎از آن به‎طور خاص در مورد وحدانیت و علم خالق توضیح می‎دهد<ref>همان، ص125</ref>.
خط ۵۶: خط ۵۶:
# معجزاتی که به امر و اذن الهی برای اثبات نبوتش ارائه می‎کند<ref>همان</ref>.
# معجزاتی که به امر و اذن الهی برای اثبات نبوتش ارائه می‎کند<ref>همان</ref>.


نویسنده پس ‎از آن وارد مفصل‎ترین بخش کتاب، یعنی بحث «نبوت خاصه» و تعیین شخص نبی شده و می‎گوید: «پیامبر زمان ما که آخرین پیامبر خداست، حضرت محمد(ص) است و خداوند او را در زمانی که غالب افراد در فساد و تباهی بوده‌اند، از جزیرة العرب بر همه انسان‎ها مبعوث فرموده است». او در ادامه به‌اجمال به برگ‎هایی از تاریخ دعوت آن حضرت از قبیل هجرت مسلمین به حبشه، حصر در شعب ابی‎طالب، هجرت به مدینه و نهایتاً فتح مکه اشاره می‎کند. در ادامه برای اثبات نبوت آن حضرت، همان دو راه پیش‎گفته را پی می‎گیرد<ref>همان</ref>.
نویسنده پس ‎از آن وارد مفصل‎ترین بخش کتاب، یعنی بحث «نبوت خاصه» و تعیین شخص نبی شده و می‌گوید: «پیامبر زمان ما که آخرین پیامبر خداست، حضرت محمد(ص) است و خداوند او را در زمانی که غالب افراد در فساد و تباهی بوده‌اند، از جزیرة العرب بر همه انسان‎ها مبعوث فرموده است». او در ادامه به‌اجمال به برگ‎هایی از تاریخ دعوت آن حضرت از قبیل هجرت مسلمین به حبشه، حصر در شعب ابی‎طالب، هجرت به مدینه و نهایتاً فتح مکه اشاره می‎کند. در ادامه برای اثبات نبوت آن حضرت، همان دو راه پیش‎گفته را پی می‌گیرد<ref>همان</ref>.


ایشان در بحث معجزه، به قرآن اشاره می‎کند و آن را در دو بخش پی می‎گیرد: بخش اول درباره این است که قرآن به‎عنوان یک معجزه بر نبوت حضرت محمد(ص) دلالت دارد. قرآن کریم در آیات مختلفی تحدی نموده و همه منکرانش را به مبارزه طلبیده که هرکس می‎تواند لااقل سوره‎‎ای مانند سور قرآن بیاورد<ref>همان، ص128</ref>.
ایشان در بحث معجزه، به قرآن اشاره می‎کند و آن را در دو بخش پی می‌گیرد: بخش اول درباره این است که قرآن به‎عنوان یک معجزه بر نبوت حضرت محمد(ص) دلالت دارد. قرآن کریم در آیات مختلفی تحدی نموده و همه منکرانش را به مبارزه طلبیده که هرکس می‎تواند لااقل سوره‎‎ای مانند سور قرآن بیاورد<ref>همان، ص128</ref>.


بخش دوم در وجوه اعجاز قرآن است که حداقل از شش‎ جهت قابل بررسی است:
بخش دوم در وجوه اعجاز قرآن است که حداقل از شش‎ جهت قابل بررسی است:
خط ۶۸: خط ۶۸:
# معارف مافوق بشری<ref>همان، ص128-129</ref>.
# معارف مافوق بشری<ref>همان، ص128-129</ref>.


میرزا احمد پس‎ از آنکه امامت را به‎عنوان «ریاست عام الهی در امور دین و دنیا به جانشینی پیامبر‎(ص)» تعریف می‎کند، مباحث اصلی این بخش را طی چهار مطلب پی می‎گیرد که عبارتند از: لزوم امام، صفات امام، طریق تعیین امام و امامت خاصه<ref>همان، ص130</ref>.
میرزا احمد پس‎ از آنکه امامت را به‎عنوان «ریاست عام الهی در امور دین و دنیا به جانشینی پیامبر‎(ص)» تعریف می‎کند، مباحث اصلی این بخش را طی چهار مطلب پی می‌گیرد که عبارتند از: لزوم امام، صفات امام، طریق تعیین امام و امامت خاصه<ref>همان، ص130</ref>.


مؤلف در بحث امامت خاصه می‎گوید: بنا بر مذهب حق اثناعشری، امام و جانشین برحق رسول خدا‎(ص)، [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین علی بن ابی‎طالب(ع)]] و یازده امام پس از او از نسل او هستند و آخرین آن‎ها مهدی منتظر(عج) است که غائب بوده و روزی با ظهورش زمین را پر از عدل و داد خواهد نمود. امامیه برای اعتقاد خود علاوه بر دو دلیل فوق، یعنی تصریح رسول خدا(ع) به امامت ایشان که در روایات متعددی است و ظهور معجزات از طرف ائمه اهل‎بیت که بسیار نقل شده است، دلیل سومی دارند و آن مختص بودن دو صفت لازم برای امامت، یعنی عصمت و افضلیت، به [[امام على(ع)|علی بن ابی‎طالب(ع)]] و فرزندان اوست که امامت ایشان را اثبات و خلافت دیگران را نفی می‎کند. نازل شدن آیه تطهیر در حق اهل‎بیت رسول خدا(ص)، یعنی [[امام على(ع)|علی(ع)]] و فاطمه(س) و فرزندانشان، بهترین دلیل بر طهارت باطنی و عصمت ایشان است. از طرف دیگر مسلمین اتفاق‎ نظر دارند که خلفای سه‎گانه دارای صفت عصمت نبوده‌اند. بهترین دلیل بر این مطلب آن است که به شهادت تاریخ آن‎ها قبل از مسلمان شدن کافر و بت‎پرست بوده‌اند<ref>همان، ص132</ref>.
مؤلف در بحث امامت خاصه می‌گوید: بنا بر مذهب حق اثناعشری، امام و جانشین برحق رسول خدا‎(ص)، [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین علی بن ابی‎طالب(ع)]] و یازده امام پس از او از نسل او هستند و آخرین آن‎ها مهدی منتظر(عج) است که غائب بوده و روزی با ظهورش زمین را پر از عدل و داد خواهد نمود. امامیه برای اعتقاد خود علاوه بر دو دلیل فوق، یعنی تصریح رسول خدا(ع) به امامت ایشان که در روایات متعددی است و ظهور معجزات از طرف ائمه اهل‎بیت که بسیار نقل شده است، دلیل سومی دارند و آن مختص بودن دو صفت لازم برای امامت، یعنی عصمت و افضلیت، به [[امام على(ع)|علی بن ابی‎طالب(ع)]] و فرزندان اوست که امامت ایشان را اثبات و خلافت دیگران را نفی می‎کند. نازل شدن آیه تطهیر در حق اهل‎بیت رسول خدا(ص)، یعنی [[امام على(ع)|علی(ع)]] و فاطمه(س) و فرزندانشان، بهترین دلیل بر طهارت باطنی و عصمت ایشان است. از طرف دیگر مسلمین اتفاق‎ نظر دارند که خلفای سه‎گانه دارای صفت عصمت نبوده‌اند. بهترین دلیل بر این مطلب آن است که به شهادت تاریخ آن‎ها قبل از مسلمان شدن کافر و بت‎پرست بوده‌اند<ref>همان، ص132</ref>.


دلایل متنوع و متعددی نیز بر افضلیت [[امام على(ع)|علی بن ابی‎طالب(ع)]] بر دیگر مردم، پس از پیامبر(ص) وجود دارد. از روشن‎ترین آیات قرآنی که گواه بر این مطلب است، آیه مباهله است که به ‎اتفاق مفسرین منظور از «أنفسنا» در آن [[امام على(ع)|علی بن ابی‎طالب(ع)]] است. بدیهی است اینکه خداوند او را به‎منزله نفس پیامبر (خود پیامبر) قرار داده، بالاترین مقام برای او پس از پیامبر(ص) است<ref>همان، ص132</ref>.
دلایل متنوع و متعددی نیز بر افضلیت [[امام على(ع)|علی بن ابی‎طالب(ع)]] بر دیگر مردم، پس از پیامبر(ص) وجود دارد. از روشن‎ترین آیات قرآنی که گواه بر این مطلب است، آیه مباهله است که به ‎اتفاق مفسرین منظور از «أنفسنا» در آن [[امام على(ع)|علی بن ابی‎طالب(ع)]] است. بدیهی است اینکه خداوند او را به‎منزله نفس پیامبر (خود پیامبر) قرار داده، بالاترین مقام برای او پس از پیامبر(ص) است<ref>همان، ص132</ref>.
خط ۸۸: خط ۸۸:
مؤلف، مبحث امامت را با عباراتی از رساله نور الهداية محقق مستبصر، علامه جلال‎الدین دوانی در مورد حقانیت مذهب امامیه و ابطال مذهب غیر امامیه پایان می‎دهد<ref>همان</ref>.
مؤلف، مبحث امامت را با عباراتی از رساله نور الهداية محقق مستبصر، علامه جلال‎الدین دوانی در مورد حقانیت مذهب امامیه و ابطال مذهب غیر امامیه پایان می‎دهد<ref>همان</ref>.


[[آشتیانی، احمد|میرزا احمد]] در ابتدای مبحث معاد، معنای قیامت کبری و قیامت صغری را روشن می‎کند و می‎گوید: اولی که همان معاد است، عبارت است از «عود روح به جسم مادی خود برای رسیدن به جزای اعمالش» و دومی که همان عالم برزخ است، به معنای «تعلق روح به یک قالب مثالی است در عالم برزخ؛ یعنی عالم مابین دنیا و آخرت». او سپس به نقل و شرح بعضی از آیات و روایات مربوط به قیامت صغری و عالم برزخ می‌پردازد و مطالب این مبحث را در چهار بخشِ تجرد روح، لزوم معاد، معاد جسمانی و شبهات معاد پی می‎گیرد<ref>ر.ک: همان، ص134</ref>.
[[آشتیانی، احمد|میرزا احمد]] در ابتدای مبحث معاد، معنای قیامت کبری و قیامت صغری را روشن می‎کند و می‌گوید: اولی که همان معاد است، عبارت است از «عود روح به جسم مادی خود برای رسیدن به جزای اعمالش» و دومی که همان عالم برزخ است، به معنای «تعلق روح به یک قالب مثالی است در عالم برزخ؛ یعنی عالم مابین دنیا و آخرت». او سپس به نقل و شرح بعضی از آیات و روایات مربوط به قیامت صغری و عالم برزخ می‌پردازد و مطالب این مبحث را در چهار بخشِ تجرد روح، لزوم معاد، معاد جسمانی و شبهات معاد پی می‌گیرد<ref>ر.ک: همان، ص134</ref>.


[[آشتیانی، احمد|میرزا احمد]] در پایان به طرح و رد «دو شبهه» از شبهاتی که منکران معاد مطرح کرده‌اند، می‌پردازد. ایشان ابتدا به شبهه آکل و مأکول، سپس به شبهه اجتماع دو روح می‌پردازد.
[[آشتیانی، احمد|میرزا احمد]] در پایان به طرح و رد «دو شبهه» از شبهاتی که منکران معاد مطرح کرده‌اند، می‌پردازد. ایشان ابتدا به شبهه آکل و مأکول، سپس به شبهه اجتماع دو روح می‌پردازد.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش