اخلاق اسلامی (دیلمی و آذربایجانی): تفاوت میان نسخه‌ها

# در بخش سوم با استفاده از دستاوردهای علوم روان‎شناسی و تربیتی و در چارچوب تعالیم اسلامی، سعی بر این بوده که روش‎ها و شیوه‎های تربیت اخلاقی به‎طور دقیق و جزئی، با رعایت اختصار ترسیم و تبیین گردد<ref>ر.ک: مقدمه، ص14-13</ref>‎.  

ازآنجاکه علم اخلاق نیز مانند هر علم دیگری با پاره‌ای از دانش‎های موجود، مناسبات نزدیک دارد، نویسنده در ادامه این بخش برای تبیین قلمرو علم اخلاق و تکمیل شناسایی آن، مناسبات علم اخلاق را با بعضی از علوم نزدیک به آن، از قبیل علم فقه، حقوق، عرفان عملی و علوم تربیتی مورد مطالعه قرار می‎دهد<ref>ر.ک: همان، ص20</ref>‎.  

نویسنده با رد نسبیت‎گرایی اخلاقی، معتقد است که نسبیت‎گرایی اخلاقی به‎طور کلی و با هر دلیل و مبنایی که ادعا شود، دارای پیامدهای ویرانگر و غیر قابل قبولی است، که هریک به‎تنهایی برای ابطال آن کافی است. سلب مسئولیت، بی‎ثمری احکام اخلاقی، نفی کمال و جاودانگی دین، شکاکیت اخلاقی و برابری خدمتکاران و خیانت‎پیشگان از جمله پیامدهای ناگوار نسبیت اخلاقی است<ref>ر.ک: همان، ص31-30</ref>‎.  

در ساختار اخلاق اسلامی، ایمان به‎عنوان عالی‎ترین صفت نفسانی هدایتگر مورد تأکید فراوان واقع شده و به همین دلیل تحصیل مبادی و مقدمات آن همانند علم و یقین نیز به‎شدت مورد ترغیب و تشویق قرار گرفته است و ابزارها و راه‎هایی که می‎تواند آدمی را به این صفات نفسانی ارزشمند برساند، همانند تفکر و خواطر و الهامات پسندیده، جایگاه ویژه‌ای در نظام اخلاقی اسلام دارند. در مقابل، صفات نفسانی معارض و مانع پیدایش ایمان در آدمی، از قبیل «جهل» اعم از بسیط و مرکب، «شک و حیرت»، «جربزه» و «خاطرات نفسانی نکوهیده» و «وسوسه‎های شیطانی» همواره مورد مذمت و نهی واقع شده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص71</ref>‎.

در بخش سوم کتاب، روش‎های تربیت اخلاقی در اسلام مطرح شده است. در این بخش روش‎های تربیت اخلاقی که با رفتا و مبادی آن سروکار دارد، در سه حوزه شناختی، عاطفی (انگیزشی) و رفتاری مورد بررسی قرار گرفته است. در بیان روش‎ها یک ترتیب منطقی وجود دارد که از روش‎های دیگر تربیتی سهل‎تر شروع می‎شود و به روش‎های خودتربیتی و مشکل‎تر ختم می‎گردد. این ترتیب منطقی، هم با رشد روانی – اخلاقی انسان انطباق دارد و هم با آموزه‎های تربیتی اسلام هماهنگ‎تر است. هر روش با تعریف و توضیح آن شروع می‎شود؛ در مرحله بعد با استفاده از آیات و روایات، استناد آن به اسلام ثابت می‎شود؛ سپس با بهره‎گیری از مطالعات علمی روان‎شناختی به تبیین و تکمیل روش پرداخته می‎شود؛ یعنی بر اساس چه دسته از مبانی نظری در روان‎شناسی می‎توان از این روش دفاع کرد و تأثیر آن را در تربیت اخلاقی ثابت کرد<ref>ر.ک: همان، ص170-169</ref>‎.

دعا و نیایش نیز یکی از شیوه‎های پرورش ایمان است. دعا اظهار نیاز است، بلکه دعا آن است که شخص یک‎پارچه نیاز شود. دعا ابراز اشتیاق است، بلکه همه نیاز فرد همین شوق و اشتیاق است. دعا عامل تربیتی و سازنده‌ای است که نه‎تنها هشیاری انسان نسبت به کمبودهایش است، بلکه تمام مساعی و نیروهای او را جهت تحقق مطلوبش به‎کار می‎اندازد. آنگاه که بیماری از درد و سوز به خود می‎پیچد و از پزشک مدد می‎طلبد، خود اقدامات اولیه را به انجام می‎رساند تا مسیر درمان هموار گردد. پس از آن دعا و طلب معنای حقیقی خود را می‎یابد و در نتیجه اجابت را در پی دارد<ref>ر.ک: همان، ص254</ref>‎.