الثبات عند الممات: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

در مقدمه محقق، بعد از بررسی صحت انتساب کتاب به [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]]، به شرح زندگانی وی، پرداخته شده است. محقق معتقد است در انتساب این کتاب به [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزی]]، شکی وجود نداشته و تمامی کسانی که به شرح‎حال او پرداخته‎اند، از جمله بغدادی در «هداية العارفين»، [[ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد|ابن رجب حنبلی]] در «[[طبقات الحنابلة]]» و [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] در «[[سير أعلام النبلاء|سیر أعلام النبلاء]]»، این کتاب را جز آثار وی، برشمرده‎اند<ref>مقدمه محقق، ص7- 12</ref>.

در مقدمه مؤلف، به موضوع کتاب، اشاره شده است<ref>مقدمه مؤلف، ص19</ref>.

باب نخست، توضیح مختصری است در بیان فضیلت عقل و نقل و لزوم قبول آن‎ها. نویسنده بر این باور است که عقل، وسیله‎ای است که به‎واسطه آن، خداوند شناخته شده و با آن، تصدیق رسل و التزام به شرایع، حاصل می‎شود و آدمی به‎وسیله آن به طلب فضایل و دوری از رذایل برمی‎خیزد، پس مخالفت با آن، سزاوار و شایسته نیست. لزوم تبعیت از نقل نیز با عقل ثابت می‎گردد، بدین طریق که عقل پس از نظر در معجزات پیامبران(ع) و تصدیق آنان و علم به رسالت آن‎ها و تأیید اینکه آنچه آورده‎اند، از طرف خدای سبحان بوده و مصون از خطا و محفوظ از غلط است، به تبعیت از آن، فرمان می‎دهد، لذا فضیلت عقل و شرافت نقل، قبول آن‎ها را لازم کرده است<ref>متن کتاب، ص23- 24</ref>.

باب دوم، در بیان اتفاق عقل و نقل است بر اینکه دنیا دار ابتلا و آزمایش بوده و لذا وقوع بلا در آن قابل انکار نیست و لذت حقیقی، در آن وجود ندارد<ref>همان، ص25</ref>.

# طلب اجر از توسل به صبر و تأمل در فضایل صبر و ثواب صابران و سیره آن‎ها در صبر و شکیبایی در بلا و گرفتاری‎ها<ref>همان، ص29- 30</ref>.

در فصل نخست، به بیان فضایل صبر پرداخته شده و از آن جمله، به حدیث شریفی از پیامبر(ص)، بدین مضمون اشاره گردیده است که به هیچ‎کسی خیری وسیع‎تر و جامع‎تر از صبر، اعطا نشده است<ref>همان، ص31</ref>.

در فصل دوم، به روایاتی اشاره شده است که بیان‎کننده ثواب صابران بر فقدان و از دست دادن اولاد می‎باشد<ref>همان، ص33</ref> و در فصل سوم، که از دو خط تجاوز نمی‎کند، به این نکته اشاره شده است که هرچقدر نزدیکی محبوب ازدست‎داده شده به انسان بیشتر باشد، اجر فقدان وی نیز بیشتر است<ref>همان، ص35</ref> و در فصل چهارم، به ذکر سخنان حکمیانه از بزرگانی همچون ابودرداء، ابوعبدالله براثی و رابعه، پیرامون رضای به قضای الهی، پرداخته شده است<ref>همان</ref>.

در فصل پنجم و ششم، به ذکر حکایات و مثل‎هایی پرداخته شده است که به صبر و رضایت صابران در موقع ابتلا و مصیبت اشاره دارند و نیز برخورد غیرصابرین با مصیبت<ref>همان، ص36- 41</ref>.

در باب چهارم، در ضمن چند فصل کوتاه و موجز، به ذکر مصیبت‎های مختص به ذات انسان پرداخته شده و با اشاره به آیه مبارکه 29 و 30 سوره نجم: «فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّى عَنْ ذِکْرِنَا وَ لَمْ یرِدْ إِلاَّ الْحَیاةَ الدُّنْیا*ذٰلِکَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدَى،‎ پس از هر کس که از یاد ما روى برتافته و جز زندگى دنیا را خواستار نبوده است روى برتاب این منتهاى دانش آنان است پروردگار تو خود به [حال] کسى که از راه او منحرف شده داناتر، و او به کسى که راه یافته [نیز] آگاه‎تر است»، به بیان این نکته پرداخته است که بسیاری از مردم، زمانی که دچار مرض و حالات مرگ می‎شوند، یا به جزع و شکایت از اوضاع می‎پردازند و یا فقط به فکر درمان آن هستند؛ لذا از امور مهم دیگری همچون وصیت، انجام کارهای خیر، یادآوری مرگ، اندیشیدن به گناهان، توبه از معاصی، رد امانت و ادای دین، پرداخت دیون شرعی و... غافل هستند<ref>همان، ص43</ref>.

در آخرین باب، ابتدا به نقل و نقد اقوال مختلف از جمله فلاسفه، باطنیه، علمای سلف و... پیرامون مسئله مرگ پرداخته شده و سپس، به حالات بزرگان در هنگام مرگ، اشاره شده است. از جمله آن‎ها، می‎توان از افراد زیر نام برد: آدم(ع)، ادریس(ع)، ابراهیم(ع)، اسحاق(ع)، یوسف(ع)، داود(ع)، پیامبر اسلام(ص)، ارسطو، خلفای راشدین، امام حسن(ع)، عبدالله بن جحش بن ریاب، عمیر بن ابی‎وقاص، عامر بن فهریه، بلال بن رباح، عمار بن یاسر، زید بن خطاب، ابوعقیل عبدالرحمن بن عبدالله، سعد بن خثیمه بن حارث، سعد بن ربیع، عبدالله بن رواحه، عمیر بن حمام، معاذ بن جبل، جعفر بن ابی‎طالب، سلمان فارسی، حذیفه بن یمان، حبیب بن عدی، [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]]، [[غزالی، محمد بن محمد|ابوحامد غزالی]] و... <ref>همان، ص83- 182</ref>.

در پاورقی‎ها علاوه بر ذکر منابع و اشاره به اختلاف نسخ<ref>ر.ک: پاورقی، ص72</ref>، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص74</ref>.

[[رده:کتاب‌شناسی]]