موسوعة الأسماء و الأعلام المبهمة في القرآن الكريم: تفاوت میان نسخه‌ها

'''موسوعة الأسماء و الأعلام المبهمة في القرآن الكريم، المسمی ترويح أولي الدماثة بمنتقی الكتب الثلاثة'''، اثر عبدالله بن سلامه ادکاوی مصری (1184ق)، معروف به مؤذن است که در موضوع رفع ابهام از برخی از اسما و اعلام مبهم قرآن نوشته شده است.

مطالب این اثر، از سه کتاب «التعريف و الإعلام في ما أبهم في القرآن من الأسماء و الأعلام» سهیلی و کتاب «التكميل و الإتمام لكتاب التعريف و الإعلام» ابن عسکر غسانی و کتاب «صلة الجمع و عائد التذييل لموصول کتابي الإعلام و التكميل» بلنسی گردآوری شده است.

این اثر، دربرگیرنده مقدمه‎ای از محققان و شرح ‎حال ادکاوی، سهیلی، ابن عسکر و بلنسی است. سپس مقدمه‎های سهیلی و ابن عسکر ذکر شده و در ادامه، بحث از اسباب ابهام در قرآن و توضیح پیرامون نسخه خطی و تصاویری از این نسخه و سپس روش تحقیق و بررسی کتاب و مقدمه نویسنده آمده است. ترتیب تفسیر مبهمات قرآن در این کتاب، بر اساس ترتیب کتاب بلنسی است. جلد نخست شامل سوره‎های حمد تا اسراء و جلد دوم از سوره کهف تا ناس است<ref>ر.ک: شریفی معصومه؛ رفیعی، محسن، ص173</ref>.

مؤذن، بعد از هر آیه‎ای که اسم یا علم مبهم در آن وجود دارد نظرات سهیلی، ابن عسکر و بلنسی (در صورت وجود هرکدام) را به‎صورت مجزا و تفکیک‎شده، آورده است. ایشان گاه نظرات این سه نفر را به‎صورت مختصر آورده و چه‎بسیار از آن‎ها را نیز حذف کرده است. برای نمونه، می‎توان به سوره‎های بقره و آل ‎عمران و نساء اشاره کرد که 58 آیه مبهم از بقره، 28 آیه مبهم از آل ‎عمران و 27 آیه مبهم از سوره نساء در مقایسه با کتاب بلنسی، در کتاب ادکاوی نیامده است.

# عبدالله بن سلامه ادکاوی، در ابتدای سوره توبه نام‎های دیگر این سوره را آورده و می‎گوید:

#:ابن عسکر نام‎های این سوره را «مبعثرة» و «بُحوث» ذکر نموده و بعضی نام آن را «بَحوث» آورده‎اند.

#:بلنسی به نقل از زمخشری و برخی دیگر برای این سوره نام‎های دیگری را از قبیل: «توبه»، «مقشقشة»، «فاضحة»، «مثیرة»، «حافرة»، «منکلة» و «عذاب» ذکر نموده ‎است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص215</ref>.

# نویسنده به نقل از بلنسی، منظور از '''إِلَى اَلَّذِينَ عٰاهَدْتُمْ مِنَ اَلْمُشْرِكينَ'''، در اولین آیه سوره توبه را مخمش بن خویلد از قبیله بنوضمره می‎داند<ref>ر.ک: همان</ref>.

# آیه دوازده سوره توبه، دومین آیه‎ای است که نویسنده به آن اشاره می‎کند. ایشان به نقل از ابن عسکر می‎گوید: منظور از '''فَقٰاتِلُوا أَئِمَّةَ اَلْكفْرِ'''، در این آیه، کفار قریشند. طبری از ابن عباس نقل کرده که آنان، ابوجهل بن هشام، امیة بن خلف، عتبیة بن ربیعه، ابوسفیان بن حرب و سهیل بن عمرو هستند. آنان کسانی هستند که نسبت به اخراج پیامبر از مکه تلاش نمودند. ابن عسکر این مطلب را نپذیرفته و می‎گوید: چون این سوره بعد از غزوه تبوک در سال نهم هجری نازل شده و در آن زمان ابوجهل، امیه و عتبه هر سه در جنگ بدر کشته شده بودند و ابوسفیان و سهیل هر دو در فتح مکه مسلمان شده بودند، پس چطور ممکن است این مطلب صحیح باشد و مصداق این آیه شریفه این افراد باشند؛ پس بهتر است که این آیه حمل بر عموم در مورد رؤسای کفر شود<ref>ر.ک: همان، ص216</ref>.

# نویسنده بعد از ذکر آیه 15 سوره قصص '''فَوَجَدَ فِيهٰا رَجُلَينِ يقْتَتِلاٰنِ''' (پس دو مرد را در آنجا یافت که با هم [به‎قصد نابودی یکدیگر] زدوخورد می‎کردند)، می‎گوید: سهیلی، معتقد است که یکی از این دو، قبطی و دیگری اسرائیلی بود. ابن عسکر نیز می‎گوید: یحیی بن سلام حکایت نموده که اسرائیلی همان سامری و اسمش موسی بن ظفر بود و دلیل قتلش را این‎چنین مطرح می‎کند: قبطی او را برای جابه‎جایی و حمل هیزم به آشپزخانه فرعون استخدام نموده بود، ولی او از این کار سرپیچی نمود...<ref>ر.ک: همان، ج2، ص75</ref>.