۶۱٬۱۸۹
ویرایش
تاریخ مغول در ایران، سیاست، حکومت و فرهنگ دوره ایلخانان: تفاوت میان نسخهها
تاریخ مغول در ایران، سیاست، حکومت و فرهنگ دوره ایلخانان (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۶ نوامبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۸:۰۱
، ۶ نوامبر ۲۰۱۸جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده'
جز (جایگزینی متن - 'ايران' به 'ایران') |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
[[میرآفتاب، محمود]] (مترجم) | [[میرآفتاب، محمود]] (مترجم) | ||
[[اشپولر، برتولد]] ( | [[اشپولر، برتولد]] (نویسنده) | ||
| زبان =فارسی | | زبان =فارسی | ||
| کد کنگره =DSR 952 /الف5ت2 | | کد کنگره =DSR 952 /الف5ت2 | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
نویسنده گزارشهاى روان و چكيده خود را بر پايه موضوعهاى سياسى، اقتصادى، دينى، نظامى و اجتماعى، در چهارده فصل مىگنجاند. گزارشهاى وى در اين اثر جدا از زمينههاى تاريخى عرضه نمىشوند، بلكه افزون بر بازنمايى انگيزه نویسنده از آوردن آنها، نخست درآمد و تاريخچهاى كوتاه درباره زمينههاى آنها گزارش مىشود. | |||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
سخن | سخن نویسنده درباره موضوع كتاب از تاريخ سياسى سرزمينهاى شرقى در سده هفتم هجرى آغاز مىشود. آشفتگى سياسى در اين روزگار بر اين منطقهها حكمفرما بود؛ زيرا امپراطورى روم پس از مرگ صلاحالدين ايوبى (26 صفر 589) در هم شكست. جانشينان او از سويى با يكديگر مىجنگيدند و از سويى با پادشاهان سلجوقى آسياسى صغير كه سرزمينشان به نفاق و كشاكش دچار بود. اگرچه الناصرلدين الله، خليفه عباسى (622 - 575 ه.ق) توانست، دولت خلفا را آبرويى ببخشد، جانشينانش نتوانستند، مرزهاى قلمرو خود را در برابر فرمانروايان همسايه نگاه دارند. | ||
در اين روزگار (614 ه) درباره كسى به نام تموچين (چنگيزخان) در آسياسى مركزى، گزارشى به دربار خليفه رسيد. او توانسته بود سرزمينهاى گوناگونى را به فرمان خود درآورَد و با يكديگر متحد سازد و نيرويى سترگ فراهم كند و بنابر گزارش ميرخواند، خليفه ناگزير به او روى آورد تا از آسيب همسايگانش رهايى يابد. | در اين روزگار (614 ه) درباره كسى به نام تموچين (چنگيزخان) در آسياسى مركزى، گزارشى به دربار خليفه رسيد. او توانسته بود سرزمينهاى گوناگونى را به فرمان خود درآورَد و با يكديگر متحد سازد و نيرويى سترگ فراهم كند و بنابر گزارش ميرخواند، خليفه ناگزير به او روى آورد تا از آسيب همسايگانش رهايى يابد. | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
مذهب مردم در دوره ايلخانان، درونمايه گزارشهاى تاريخى بخش ديگر كتاب است. اگرچه چنگيزخان و اوكتاى تا پايان عمرشان شمنى ماندند، بدون اينكه علاقهاى به ديگر دينها داشته باشند، نشستهايى براى مباحثه پيروان آنان برگزار مىكردند. بازشناسى دين سران و بزرگان مغول و جايگاه ستارهشناسى (نجوم) در ميان آنان و شيوهها و آيينهاى نامگذارى فرزندانشان نيز، از ديگر گزارشهاى همين بخش است. | مذهب مردم در دوره ايلخانان، درونمايه گزارشهاى تاريخى بخش ديگر كتاب است. اگرچه چنگيزخان و اوكتاى تا پايان عمرشان شمنى ماندند، بدون اينكه علاقهاى به ديگر دينها داشته باشند، نشستهايى براى مباحثه پيروان آنان برگزار مىكردند. بازشناسى دين سران و بزرگان مغول و جايگاه ستارهشناسى (نجوم) در ميان آنان و شيوهها و آيينهاى نامگذارى فرزندانشان نيز، از ديگر گزارشهاى همين بخش است. | ||
نویسنده پس از اين به روىكرد ايلخانان و پيوندشان با ديگر دينها؛ مانند مسيحيت، يهوديت و اسلام مىپردازد، آنگاه وضع و ساختار دولت را در روزگار مغول برمىرسد. بر پايه گزارش وى، بازماندگان هلاكو تا 736 هجرى تنها خاندانى بودند كه بر ایران فرمان مىراندند؛ يعنى ایران و سرزمينهاى وابسته به آن؛ مانند اولوس ارگن يا نتغ، ميراث فرزندان هلاكو بود و از اينرو، احمد ايلخان به انگيزه نگاهبانى از اسلام در 681 بر اين شد كه همه شاهزادگان اين خاندان را بكشد و از فرمانروايى آنان كه بودايى يا مسيحى بودند، جلوگيرى كند؛ اما نتوانست اين نقشه را عملى كند. شيوه گزينش فرمانروا و مفهومشناسى انتخاب و بيعت نزد اين قوم، چگونى رابطه ايلخانان با قاآن و چند و چون مأموران دربار و اشراف اردوى او، در اين بخش از كتاب گزارش مىشود. | |||
گزارش درباره دستگاه كشورى ایران و سرزمينهاى وابسته به آن در دوران قاآنها و عصر ايلخانان نيز در بخشى جدا عرضه شده و افزون بر اين، | گزارش درباره دستگاه كشورى ایران و سرزمينهاى وابسته به آن در دوران قاآنها و عصر ايلخانان نيز در بخشى جدا عرضه شده و افزون بر اين، نویسنده فهرستى بلند از نام وزيران آن سرزمينها آورده و از آن پس، به بازشناسى دبيرخانه دولت و صاحب ديوان پرداخته است. | ||
وضع مالى و مخارج دولت در عصر مغولان، وضع پول و درآمد آنان و مالياتى كه از مردم مىستاندند و جايگاه مأموران مالياتى (نايبان)، در همين بخش و بخش بعدى كتاب گزارش شده است. در دوران فرمانروايى مغولان، وزير ممالك امور مالى را بر عهده داشت و صاحبمنصبان كار او را بسيار مهم مىشمردند؛ زيرا كارهايى مانند اداره دولت بهويژه امور مالى آن، افزايش موجودى خزانه، نظارت بر امور املاك سلطنتى، كوشش براى حفظ نظم و آرامش در كشور، ساماندهى كارهاى پُستى و نظارت بر كارهاى ساختمانى، ضرب سكه و ديگر كارهايى كه با خزانه كشور ارتباط داشت؛ مانند شكايتهايى كه درباره اجحافهاى مالياتى و زيانهاى پس از لشكركشى، به ديوان فرستاده مىشد. | وضع مالى و مخارج دولت در عصر مغولان، وضع پول و درآمد آنان و مالياتى كه از مردم مىستاندند و جايگاه مأموران مالياتى (نايبان)، در همين بخش و بخش بعدى كتاب گزارش شده است. در دوران فرمانروايى مغولان، وزير ممالك امور مالى را بر عهده داشت و صاحبمنصبان كار او را بسيار مهم مىشمردند؛ زيرا كارهايى مانند اداره دولت بهويژه امور مالى آن، افزايش موجودى خزانه، نظارت بر امور املاك سلطنتى، كوشش براى حفظ نظم و آرامش در كشور، ساماندهى كارهاى پُستى و نظارت بر كارهاى ساختمانى، ضرب سكه و ديگر كارهايى كه با خزانه كشور ارتباط داشت؛ مانند شكايتهايى كه درباره اجحافهاى مالياتى و زيانهاى پس از لشكركشى، به ديوان فرستاده مىشد. | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
==وضعيت كتاب== | ==وضعيت كتاب== | ||
نویسنده در نوشتن اين كتاب از سندهايى بهره برده كه به همت پولپلى يو در 1936 به دست آمده و افزون بر اينها، از سكههاى دوره ايلخانان كه رواج زبانهاى گوناگون را در دستگاه دولت و نقصان عيار مسكوكات (بحران اقتصادى) و رابطه دولت را با ديگر اديان نشان مىدهد، بسيار كمك گرفته است. او كتابهاى فارسی را در اينباره، نوشته كسانى مىداند كه در خدمت مغولان بودند يا دست كم با آنان پيوندى نيكو داشتند و از اينرو، آثار جوينى، رشيدالدين، وصاف، كاشانى، [[حافظ ابرو، عبدالله بن لطفالله|حافظ ابرو]] و حمدالله مستوفى نزد وى بىطرفانه و واقعگرا نيستند. او در گفتار بلندى به سنجش هر يك از آنها با يكديگر مىپردازد و نقطههاى اشتراك و افتراق آنها را نشان مىدهد. او همچنين از منابع سريانى و ارمنى سود جسته و با اشاره به نويسندگان مسيحى اين منابع، ويژگىهاى آثارشان را بر شمرده است. برخى از آثار عربى نيز از ديگر منابع نویسنده به شمار مىروند كه بيرون از قلمرو مغولان نوشته شدهاند. نویسنده، آثار غربیان را در اينباره ناسودمند مىداند، زيرا آنها به حمله مغولان به سيلزى، لهستان و مجارستان (1241 م) اشاره كرده و از دوران حمله آنان به ایران سخن نگفتهاند. او آثار روسى و سياحتنامههاى عبرى را براى نوشتن تاريخ مغول در ایران مهم نمىشمرَد. | |||
نشانى هر يك از اين منابع در پانوشتهاى كتاب آمده و فهرست الفبايى نام نويسندگانى كه در متن از آنها ياد شده و فهرست مآخذ و نمايه كسان و جاىها و اقوام و ملل و...، در پايان كتاب جاى گرفته و شجرهنامهاى از اعضاى اصلى خاندان ايلخانان و نقشهاى از ایران در دوران فرمانروايى مغولان نيز بر آن افزوده شده است. اگرچه هيچ مقدمهاى از مترجم درباره كتاب يا چگونگى ترجمه آن در آغاز اثر نيست، ترجمه آن را مىتوان نيكو و دقيق دانست. | نشانى هر يك از اين منابع در پانوشتهاى كتاب آمده و فهرست الفبايى نام نويسندگانى كه در متن از آنها ياد شده و فهرست مآخذ و نمايه كسان و جاىها و اقوام و ملل و...، در پايان كتاب جاى گرفته و شجرهنامهاى از اعضاى اصلى خاندان ايلخانان و نقشهاى از ایران در دوران فرمانروايى مغولان نيز بر آن افزوده شده است. اگرچه هيچ مقدمهاى از مترجم درباره كتاب يا چگونگى ترجمه آن در آغاز اثر نيست، ترجمه آن را مىتوان نيكو و دقيق دانست. | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
مقدمه | مقدمه نویسنده كتاب. | ||
متن كتاب. | متن كتاب. | ||