۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن دهم هجری: تفاوت میان نسخه‌ها
تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن دهم هجری (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۶ دسامبر ۲۰۱۷، ساعت ۱۷:۳۹
، ۲۶ دسامبر ۲۰۱۷جایگزینی متن - 'هها' به 'هها'
جز (جایگزینی متن - 'مىتوان' به 'مىتوان') |
جز (جایگزینی متن - 'هها' به 'هها') |
||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
نویسنده، محبوبیت علویان در میان مردم را یکى از دلایل اصلى نفوذ تشیع در سرزمینهاى مختلف شمرده است. به اعتقاد وی، این دوستى در درجه نخست برگرفته از اعتناى قرآن به «ذوي‌القربى» و «آیه تطهیر» بود که مىتوانست وجههاى استثنایى براى اهل‌بیت(ع) در میان مردم پدید آورد. علاوه بر قرآن، روایات فراوانى هم در فضائل اهل‌بیت(ع)، به‌خصوص [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] توسط صحابه و تابعین در نقاط مختلف جهان اسلام، به‌خصوص عراق نقل مىشد و زمینه را براى دوستى بیشتر آنان نسبت به اهل‌بیت(ع) فراهم مىکرد. به نظر وی، مسئله محبوبیت علویان در مورد عراق، افزون بر آنکه ناشى از دوستى اهل‌بیت(ع) بود، جنبه سیاسى نیز داشت. اهالى کوفه، علویان را با پیشینهاى که از حکومت على(ع) داشتند، لایق رهبرى مىدیدند. براى بسیارى از نقاط دیگر و در ادوار بعد، طبیعى چنان بود که وقتى مردم، پیامبر(ص) را ندیده اما مىشنیدند که کسى از اهل‌بیت(ع) او به‌سوى آنان مىآید، نسبت به وى علاقه نشان دهند. این نکته جالب است که محبوبیت علویان در طول تاریخ اسلام، حتى ذرهاى کاهش نیافت و هر زمان که یک علوى در نقطهاى قیام مىکرد و زمینه مساعد بود، مردم گرد او فراهم مىآمدند. کسان دیگرى نیز که اندیشه قیام بر ضد حکومت را در سر داشتند (مانند ابوالسرایا) از وجود آنان بهره مىگرفتند.<ref>ر.ک: همان، ص89</ref> | نویسنده، محبوبیت علویان در میان مردم را یکى از دلایل اصلى نفوذ تشیع در سرزمینهاى مختلف شمرده است. به اعتقاد وی، این دوستى در درجه نخست برگرفته از اعتناى قرآن به «ذوي‌القربى» و «آیه تطهیر» بود که مىتوانست وجههاى استثنایى براى اهل‌بیت(ع) در میان مردم پدید آورد. علاوه بر قرآن، روایات فراوانى هم در فضائل اهل‌بیت(ع)، به‌خصوص [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] توسط صحابه و تابعین در نقاط مختلف جهان اسلام، به‌خصوص عراق نقل مىشد و زمینه را براى دوستى بیشتر آنان نسبت به اهل‌بیت(ع) فراهم مىکرد. به نظر وی، مسئله محبوبیت علویان در مورد عراق، افزون بر آنکه ناشى از دوستى اهل‌بیت(ع) بود، جنبه سیاسى نیز داشت. اهالى کوفه، علویان را با پیشینهاى که از حکومت على(ع) داشتند، لایق رهبرى مىدیدند. براى بسیارى از نقاط دیگر و در ادوار بعد، طبیعى چنان بود که وقتى مردم، پیامبر(ص) را ندیده اما مىشنیدند که کسى از اهل‌بیت(ع) او به‌سوى آنان مىآید، نسبت به وى علاقه نشان دهند. این نکته جالب است که محبوبیت علویان در طول تاریخ اسلام، حتى ذرهاى کاهش نیافت و هر زمان که یک علوى در نقطهاى قیام مىکرد و زمینه مساعد بود، مردم گرد او فراهم مىآمدند. کسان دیگرى نیز که اندیشه قیام بر ضد حکومت را در سر داشتند (مانند ابوالسرایا) از وجود آنان بهره مىگرفتند.<ref>ر.ک: همان، ص89</ref> | ||
در فصل دوم، تشیع و ایرانیان ساکن عراق در قرن نخست هجری مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده عراق را پایگاه تشیع دانسته و معتقد است سرزمین عراق از آغاز خلافت على(ع) به‌عنوان مرکز رشد و نمو تشیع مطرح بوده است. این منطقه در مدت بیش از چهار سال، شاهد حکومت عدل امام على(ع) بوده و عموم مردم به‌طور مستمر در پرتو رهنمودهاى على(ع) از زاویه نگرش اعتقادى و سیاسى پرورش یافتند. این شرایط، اساس و پایه فکر شیعى را در عراق پى افکند و پس از شهادت امام، زمینه را براى رشد تشیع در جامعه عراق فراهم مىکرد. اضافه بر این، زندگى اسلامى و نمونه امام على(ع)، محبوبیت او را بیشتر کرده و شخصیت او را به‌عنوان سمبل اصول‌گرایى دینى به تصویر کشیده بود؛ بهعلاوه، تجربه عینى مردم در فاصله جنگ با ناکثین و قاسطین و بعدها با خوارج به‌طور طبیعى، مرزبندى اعتقادى را بهگونهاى معین مىکرد که تشیع در مقابل | در فصل دوم، تشیع و ایرانیان ساکن عراق در قرن نخست هجری مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده عراق را پایگاه تشیع دانسته و معتقد است سرزمین عراق از آغاز خلافت على(ع) به‌عنوان مرکز رشد و نمو تشیع مطرح بوده است. این منطقه در مدت بیش از چهار سال، شاهد حکومت عدل امام على(ع) بوده و عموم مردم به‌طور مستمر در پرتو رهنمودهاى على(ع) از زاویه نگرش اعتقادى و سیاسى پرورش یافتند. این شرایط، اساس و پایه فکر شیعى را در عراق پى افکند و پس از شهادت امام، زمینه را براى رشد تشیع در جامعه عراق فراهم مىکرد. اضافه بر این، زندگى اسلامى و نمونه امام على(ع)، محبوبیت او را بیشتر کرده و شخصیت او را به‌عنوان سمبل اصول‌گرایى دینى به تصویر کشیده بود؛ بهعلاوه، تجربه عینى مردم در فاصله جنگ با ناکثین و قاسطین و بعدها با خوارج به‌طور طبیعى، مرزبندى اعتقادى را بهگونهاى معین مىکرد که تشیع در مقابل اندیشهها و مواضع عثمانى و خارجى قرار گرفت. بنابراین، از جهت کلى، حامیان امام على(ع) کسانى شدند که در مقابل عقائد و اندیشه عثمانى و خارجى جبههگیرى مىکردند. نویسنده این عوامل را زمینه رشد تشیع عراقى دانسته که به عبارتى مىتوان از آن با عنوان تشیع سیاسى نیز یاد کرد؛ این تشیعى بود که گرچه منتقد دو خلیفه نخست بود، اما آنها را مىپذیرفت، درحالىکه عثمان را قبول نداشت. افزون بر این، توضیحات گسترده امام در مورد اهل‌بیت(ع) که نهج البلاغة، مشحون از آنهاست و طرح اهل‌بیت(ع) به‌عنوان محور و اساس جامعه اسلامى و نیز خردهگیرىهاى آن حضرت از شکل اداره جامعه به‌نحوى صریح و آشکار، پایه امامت شیعى را در عراق تقویت کرد؛ از این دید بود که تشیع اعتقادى - امامتى در عراق رشد کرد.<ref>همان</ref> | ||
در فصل سوم، تشیع در ایران در قرن دوم و سوم مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده، شهر قم را نخستین شهر شیعى در حوزهاى دانسته که به نام ایران شناخته مىشود؛ چراکه معتقد است پیشینه تشیع آن به ربع آخر قرن اول هجرى، بازمىگردد و بر این باور است که درحالىکه ایران، هنوز گرفتار کشمکش بین پذیرش اسلام و باقى ماندن بر دین آبا و اجدادى خود بود، قم با سکونت اعراب اشعرى در آن، مشى مذهبى خود را هم برگزید.<ref>ر.ک: همان، ص173</ref> | در فصل سوم، تشیع در ایران در قرن دوم و سوم مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده، شهر قم را نخستین شهر شیعى در حوزهاى دانسته که به نام ایران شناخته مىشود؛ چراکه معتقد است پیشینه تشیع آن به ربع آخر قرن اول هجرى، بازمىگردد و بر این باور است که درحالىکه ایران، هنوز گرفتار کشمکش بین پذیرش اسلام و باقى ماندن بر دین آبا و اجدادى خود بود، قم با سکونت اعراب اشعرى در آن، مشى مذهبى خود را هم برگزید.<ref>ر.ک: همان، ص173</ref> | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
در فصل چهارم، ابتدا تشیع در شهرهای ایران در قرن چهارم، از جمله فارس، اصفهان، خراسان و سیستان، جبال، کرمان، خوزستان، طبرستان، مورد بحث قرار گرفته و سپس، اسماعیلیان، دولت علویان و آل بویه، بررسی شده است.<ref>ر.ک: همان، ص368-317</ref> | در فصل چهارم، ابتدا تشیع در شهرهای ایران در قرن چهارم، از جمله فارس، اصفهان، خراسان و سیستان، جبال، کرمان، خوزستان، طبرستان، مورد بحث قرار گرفته و سپس، اسماعیلیان، دولت علویان و آل بویه، بررسی شده است.<ref>ر.ک: همان، ص368-317</ref> | ||
به باور نویسنده، بر اساس اطلاعاتى که منابع جغرافى این دوره به دست دادهاند، تقریبا به‌راحتى مىتوان جغرافیاى دینى شهرهاى مختلف ایران را به دست آورد. وی معتقد است تفصیلىترین آگاهىها توسط مقدسى به دست داده شده است، اما پیش از نقل آنچه مقدسى و دیگر جغرافی‌دانان این قرن درباره وضعیت شیعه و سایر مذاهب در بلاد مختلف آوردهاند، عبارت ابوبکر خوارزمى، ادیب برجسته شیعى این قرن را که | به باور نویسنده، بر اساس اطلاعاتى که منابع جغرافى این دوره به دست دادهاند، تقریبا به‌راحتى مىتوان جغرافیاى دینى شهرهاى مختلف ایران را به دست آورد. وی معتقد است تفصیلىترین آگاهىها توسط مقدسى به دست داده شده است، اما پیش از نقل آنچه مقدسى و دیگر جغرافی‌دانان این قرن درباره وضعیت شیعه و سایر مذاهب در بلاد مختلف آوردهاند، عبارت ابوبکر خوارزمى، ادیب برجسته شیعى این قرن را که جنبههاى برجسته مذهبى شهرهاى دنیاى اسلام و نیز نوع افراط در هر مذهبى را آورده، نقل کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص329</ref> | ||
تشیع ایران در قرن پنجم، در فصل پنجم مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده، معتقد است هر مقدار که تشیع با روى کار آمدن آل‌بویه در مرکز ایران و نیز عراق توسعه یافت، پیروزى غزنوىها در شرق، بر تسنن کهن این دیار افزود. ظهور سلطان محمود غزنوى، همراه با سختگیرى القادر بالله (خلافت تا 422ق) و احیاى اصول حنبلىگرى توسط وى در بغداد، سدى استوار در برابر رشد تشیع بود. انشعاب غزنوی‌ها از این دولت در شرایطى بود که گرایش‌های اسماعیلى در میان دولت‌مردان سامانى پدید آمد و سبب شد تا غزنوی‌ها درست برعکس آن موضع‌گیرى کنند. آنها با تشیع، در هر شکل و صورتى به مبارزه برخاستند.<ref>ر.ک: همان، ص385</ref> | تشیع ایران در قرن پنجم، در فصل پنجم مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده، معتقد است هر مقدار که تشیع با روى کار آمدن آل‌بویه در مرکز ایران و نیز عراق توسعه یافت، پیروزى غزنوىها در شرق، بر تسنن کهن این دیار افزود. ظهور سلطان محمود غزنوى، همراه با سختگیرى القادر بالله (خلافت تا 422ق) و احیاى اصول حنبلىگرى توسط وى در بغداد، سدى استوار در برابر رشد تشیع بود. انشعاب غزنوی‌ها از این دولت در شرایطى بود که گرایش‌های اسماعیلى در میان دولت‌مردان سامانى پدید آمد و سبب شد تا غزنوی‌ها درست برعکس آن موضع‌گیرى کنند. آنها با تشیع، در هر شکل و صورتى به مبارزه برخاستند.<ref>ر.ک: همان، ص385</ref> | ||