۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' الدين' به 'الدين') |
جز (جایگزینی متن - 'ابن عباس' به 'ابن عباس ') |
||
خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
|- | |- | ||
|موضوع | |موضوع | ||
|data-type='subject'|ابن عباس، عبدالله بن عباس، 3 - 68ق. - احادیث - نقد و تفسیر | |data-type='subject'|[[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] ، عبدالله بن عباس، 3 - 68ق. - احادیث - نقد و تفسیر | ||
مسح - احادیث - نقد و تفسیر | مسح - احادیث - نقد و تفسیر | ||
خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
«وضوء عبدالله بن عباس و دور السياسة في اختلاف النقل عنه»، اثر جناب مستطاب آقاى سيد على شهرستانى است كه در تحقيق اختلاف نظر ميان شيعه و سنى در مورد كيفيت وضو مىباشد و با تحقيق روايت وضوى پيامبر(ص) كه ابن عباس ناقل آن است توأم مىباشد. | «وضوء عبدالله بن عباس و دور السياسة في اختلاف النقل عنه»، اثر جناب مستطاب آقاى سيد على شهرستانى است كه در تحقيق اختلاف نظر ميان شيعه و سنى در مورد كيفيت وضو مىباشد و با تحقيق روايت وضوى پيامبر(ص) كه [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] ناقل آن است توأم مىباشد. | ||
اين كتاب به زبان عربى نوشته شده است. | اين كتاب به زبان عربى نوشته شده است. | ||
خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
مؤلف، مقدمهاى كوتاه بر كتاب دارد كه پس از آن روايات وضو را كه در آنها سخن از شستن پا به ميان آمده، به لحاظ سندى مورد بررسى قرار داده، سپس روايتهايى را كه دلالت بر مسح پا دارند بررسى كرده است. | مؤلف، مقدمهاى كوتاه بر كتاب دارد كه پس از آن روايات وضو را كه در آنها سخن از شستن پا به ميان آمده، به لحاظ سندى مورد بررسى قرار داده، سپس روايتهايى را كه دلالت بر مسح پا دارند بررسى كرده است. | ||
نسبت روايات به ابن عباس، بخش بعدى كتاب است كه با بررسى اختلافات موجود ميان نقلهاى صحابه همراه است. | نسبت روايات به [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] ، بخش بعدى كتاب است كه با بررسى اختلافات موجود ميان نقلهاى صحابه همراه است. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
مؤلف، در مقدمه، بخشهاى مختلف كتاب را نام برده و انگيزه خود از آوردن آنها را ذكر كرده است. | مؤلف، در مقدمه، بخشهاى مختلف كتاب را نام برده و انگيزه خود از آوردن آنها را ذكر كرده است. | ||
وى تأكيد مىكند كه سخن از مناقشهى سندى و دلالى در روايات، چه آنهايى كه وجوب مسح را مىرسانند و چه آنهايى كه وجوب شستن را اعلام مىكنند، كار غريبى نيست امّا اين كه چرا نسبت خبر به ابن عباس را مورد بررسى قرار دادهام، دلايلى دارد؛ از جمله اينكه با اين كار معلوم شود آيا امكان اينكه خبر مذكور از ابن عباس باشد وجود دارد يا خير و اينكه آيا اين خبر با ديگر اخبارى كه به مناسبتهاى مختلف از وى نقل شده، همخوانى دارد يا خير؟ | وى تأكيد مىكند كه سخن از مناقشهى سندى و دلالى در روايات، چه آنهايى كه وجوب مسح را مىرسانند و چه آنهايى كه وجوب شستن را اعلام مىكنند، كار غريبى نيست امّا اين كه چرا نسبت خبر به [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] را مورد بررسى قرار دادهام، دلايلى دارد؛ از جمله اينكه با اين كار معلوم شود آيا امكان اينكه خبر مذكور از [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] باشد وجود دارد يا خير و اينكه آيا اين خبر با ديگر اخبارى كه به مناسبتهاى مختلف از وى نقل شده، همخوانى دارد يا خير؟ | ||
روايات غسليه: | روايات غسليه: | ||
مؤلف، ابتدا به روايات دال بر وجوب غسل يا شستن پا هنگام وضو پرداخته، مىگويد: آنچه در صحاح و سنن از ابن عباس نقل شده كه دلالت بر وجوب غسل پا دارند، مجموعاً از پنج طريق مىباشند كه عبارتند از: | مؤلف، ابتدا به روايات دال بر وجوب غسل يا شستن پا هنگام وضو پرداخته، مىگويد: آنچه در صحاح و سنن از [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] نقل شده كه دلالت بر وجوب غسل پا دارند، مجموعاً از پنج طريق مىباشند كه عبارتند از: | ||
1- طريق اول و اسانيد آن كه عطاء بن يسار از ابن عباس نقل كرده است و بخارى آن را به اين صورت ذكر نموده است: «حدثنا محمد بن عبدالرحيم قال: أخبرنا أبو سلمة الخزاعي منصور بن سلمة قال: أخبرنا ابن بلال؛ يعنى سليمان عن زيد بن أسلم عن عطاء بن يسار عن ابن عباس أنّه توضأ فغسل وجهه، أخذ غرفة من ماء فمضمض بها و استنشق ثم أخذ غرفة من ماء فجعل بها هكذا أضافها إلى يده الأخرى فغسل بهما وجهه، أخذ غرفة من ماء فغسل بها يده اليمنى ثم أخذ غرفة من ماء فغسل بها يده اليسرى ثم مسح برأسه ثم أخذ غرفة من ماء فرش على رجله اليمنى حتى غسلها ثم أخذ غرفة أخرى فغسل بها رجله؛ يعنى اليسرى ثم قال: هكذا رأيت رسول الله(ص) يتوضأ». ابن داود و نسائى نيز همين روايت را به گونههاى ديگرى نقل كردهاند. | 1- طريق اول و اسانيد آن كه عطاء بن يسار از [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] نقل كرده است و بخارى آن را به اين صورت ذكر نموده است: «حدثنا محمد بن عبدالرحيم قال: أخبرنا أبو سلمة الخزاعي منصور بن سلمة قال: أخبرنا ابن بلال؛ يعنى سليمان عن زيد بن أسلم عن عطاء بن يسار عن [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] أنّه توضأ فغسل وجهه، أخذ غرفة من ماء فمضمض بها و استنشق ثم أخذ غرفة من ماء فجعل بها هكذا أضافها إلى يده الأخرى فغسل بهما وجهه، أخذ غرفة من ماء فغسل بها يده اليمنى ثم أخذ غرفة من ماء فغسل بها يده اليسرى ثم مسح برأسه ثم أخذ غرفة من ماء فرش على رجله اليمنى حتى غسلها ثم أخذ غرفة أخرى فغسل بها رجله؛ يعنى اليسرى ثم قال: هكذا رأيت رسول الله(ص) يتوضأ». ابن داود و نسائى نيز همين روايت را به گونههاى ديگرى نقل كردهاند. | ||
2- طريق دوم كه سعيد بن جبير از ابن عباس نقل كرده است و ابن داود آن را ذكر نموده است، امّا مناقشاتى كه در سند روايت وجود دارد يكى سليمان بن بلال است كه [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانى]] او را جزو مطعونين آورده است. | 2- طريق دوم كه سعيد بن جبير از [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] نقل كرده است و ابن داود آن را ذكر نموده است، امّا مناقشاتى كه در سند روايت وجود دارد يكى سليمان بن بلال است كه [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانى]] او را جزو مطعونين آورده است. | ||
زيد بن اسلم هم فرد مشكلدارى است كه بدان نيز اشاره شده است. راجع به زيد بن اسلم ايرادات ديگرى نيز وارد شده كه در ادامه ذكر شده است. | زيد بن اسلم هم فرد مشكلدارى است كه بدان نيز اشاره شده است. راجع به زيد بن اسلم ايرادات ديگرى نيز وارد شده كه در ادامه ذكر شده است. | ||
خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
ما در اينجا فقط به رواياتى كه عبدالرزاق از اشخاص گوناگون نقل كرده، اشاره مىكنيم: | ما در اينجا فقط به رواياتى كه عبدالرزاق از اشخاص گوناگون نقل كرده، اشاره مىكنيم: | ||
1- قال عبدالرزاق عن ابن جريح قال أخبرنى عمرو بن دينار أنه سمع عكرمة يقول: قال ابن عباس: الوضوء غسلتان و مسحتان. | 1- قال عبدالرزاق عن ابن جريح قال أخبرنى عمرو بن دينار أنه سمع عكرمة يقول: قال [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] : الوضوء غسلتان و مسحتان. | ||
2- قال عبدالرزاق عن معمر عن جابر بن يزيد أو عكرمة عن ابن عباس قال افترض الله غسلتين و مسحتين أ لا ترى أنّه ذكر التيمم فجعل مكان الغسلتين مسحتين و ترك المسحتين و قال رجل لمطر الوراق من كان يقول المسح على الرجلين؟ فقال: فقهاء كثير. | 2- قال عبدالرزاق عن معمر عن جابر بن يزيد أو عكرمة عن [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] قال افترض الله غسلتين و مسحتين أ لا ترى أنّه ذكر التيمم فجعل مكان الغسلتين مسحتين و ترك المسحتين و قال رجل لمطر الوراق من كان يقول المسح على الرجلين؟ فقال: فقهاء كثير. | ||
3- روى عبدالرزاق عن معمر عن عبدالله بن محمد بن عقيل عن الرُّبَيِّع أن رسول الله(ص) غسل قدميه ثلاثاً قالت لنا إن ابن عباس قد دخل على فسألنى عن هذا فأخبرته فقال يأبى الناس إلا الغسل و نجد فى كتاب الله المسح؛ يعنى القدمين. مؤلف اسناد ديگرى را هم آورده كه ما از پرداختن به آنها صرف نظر مىكنيم، امّا تصريحاتى كه از قول علما ذكر كرده، يكى بيان [[طبری آملی، محمد بن جریر|طبرى]] است كه گفته: حدثنا أبو كريب قال حدثنا محمد بن قيس الخراسانى عن ابن جريح عن عمرو بن دينار عن عكرمة عن ابن عباس قال: الوضوء غسلتان و مسحتان. | 3- روى عبدالرزاق عن معمر عن عبدالله بن محمد بن عقيل عن الرُّبَيِّع أن رسول الله(ص) غسل قدميه ثلاثاً قالت لنا إن [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] قد دخل على فسألنى عن هذا فأخبرته فقال يأبى الناس إلا الغسل و نجد فى كتاب الله المسح؛ يعنى القدمين. مؤلف اسناد ديگرى را هم آورده كه ما از پرداختن به آنها صرف نظر مىكنيم، امّا تصريحاتى كه از قول علما ذكر كرده، يكى بيان [[طبری آملی، محمد بن جریر|طبرى]] است كه گفته: حدثنا أبو كريب قال حدثنا محمد بن قيس الخراسانى عن ابن جريح عن عمرو بن دينار عن عكرمة عن [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] قال: الوضوء غسلتان و مسحتان. | ||
[[سيوطى]] هم گفته: و أخرج عبدالرزاق و عبدبن حميد عن ابن عباس قال: افترض الله غسلتين و مسحتين أ لا ترى أنه ذكر التيمم فجعل مكان الغسلتين مسحتين و ترك المسحتين و أخرج ابن جرير و ابن المنذر عن قتادة مثله. | [[سيوطى]] هم گفته: و أخرج عبدالرزاق و عبدبن حميد عن [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] قال: افترض الله غسلتين و مسحتين أ لا ترى أنه ذكر التيمم فجعل مكان الغسلتين مسحتين و ترك المسحتين و أخرج ابن جرير و ابن المنذر عن قتادة مثله. | ||
كلماتى از [[ابن ابیحاتم، عبدالرحمن بن محمد|ابن ابى حاتم]]، ابن حجر، موفقالدين بن قدامة و ابوزرعة و ديگران نيز آمده است كه تأكيد همگى روى نكتهى مذكور مىباشد. | كلماتى از [[ابن ابیحاتم، عبدالرحمن بن محمد|ابن ابى حاتم]]، ابن حجر، موفقالدين بن قدامة و ابوزرعة و ديگران نيز آمده است كه تأكيد همگى روى نكتهى مذكور مىباشد. | ||
خط ۱۰۱: | خط ۱۰۱: | ||
1- اتفاق نصوص مسح در صراحت مسح بر خلاف نصوص غسل؛ چرا كه روايات مسحيه همگى به حقيقت واحدهاى اشاره دارند و آن اين است كه الوضوء ما هو الا غسلتان و مسحتان. | 1- اتفاق نصوص مسح در صراحت مسح بر خلاف نصوص غسل؛ چرا كه روايات مسحيه همگى به حقيقت واحدهاى اشاره دارند و آن اين است كه الوضوء ما هو الا غسلتان و مسحتان. | ||
2- كثرت راويانى كه از ابن عباس، مسح را روايت كردهاند؛ چرا كه ربيع بنت معوذ، عكرمة، جابر و يوسف بن مهران از راويان آن مىباشند كه غالباً از شاگردان ابن عباس بودهاند بر عكس راويان غسل و شستن كه هم به لحاظ عددى كمترند و هم انتساب خاصى به ابن عباس ندارند. | 2- كثرت راويانى كه از [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] ، مسح را روايت كردهاند؛ چرا كه ربيع بنت معوذ، عكرمة، جابر و يوسف بن مهران از راويان آن مىباشند كه غالباً از شاگردان [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] بودهاند بر عكس راويان غسل و شستن كه هم به لحاظ عددى كمترند و هم انتساب خاصى به [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] ندارند. | ||
نسبت خبر به ابن عباس: | نسبت خبر به [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] : | ||
يكى از مهمترين بخشهاى كتاب بحث از نسبت خبر به ابن عباس است. | يكى از مهمترين بخشهاى كتاب بحث از نسبت خبر به [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] است. | ||
ريشهى اين اختلاف در وضو بنا بر عقيده بسيارى، يكى از خلفاى ثلاثه مىباشد، امّا مؤلف مىگويد: در اين ميان ممكن است عايشة ام المؤمنين و ابى هريرة نيز بىتأثير نباشند. | ريشهى اين اختلاف در وضو بنا بر عقيده بسيارى، يكى از خلفاى ثلاثه مىباشد، امّا مؤلف مىگويد: در اين ميان ممكن است عايشة ام المؤمنين و ابى هريرة نيز بىتأثير نباشند. | ||
خط ۱۱۱: | خط ۱۱۱: | ||
با بررسى دقيق ريشهى مسئله و پيدا كردن اين نقطهى ابهام كه اولين راوى از پيامبر(ص) چه كسى است، قدم بزرگى در طريق حل مشكل برداشته مىشود. ايشان ابتدا نمونههايى از مسائل اختلافى را ذكر كرده كه عبارتند از: | با بررسى دقيق ريشهى مسئله و پيدا كردن اين نقطهى ابهام كه اولين راوى از پيامبر(ص) چه كسى است، قدم بزرگى در طريق حل مشكل برداشته مىشود. ايشان ابتدا نمونههايى از مسائل اختلافى را ذكر كرده كه عبارتند از: | ||
1- متعه كه ابن عباس، ابن عمر، سعد بن ابى وقاص، على بن ابى طالب(ع)، ابوموسى اشعرى و غير آنها تأكيد بر مشروعيت اين فعل شرعى دارند كه پيامبر(ص) بدان رهنمون گرديدهاند. | 1- متعه كه [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] ، ابن عمر، سعد بن ابى وقاص، على بن ابى طالب(ع)، ابوموسى اشعرى و غير آنها تأكيد بر مشروعيت اين فعل شرعى دارند كه پيامبر(ص) بدان رهنمون گرديدهاند. | ||
در مقابل آنها عمر بن خطاب، عثمان بن عفان، معاوية بن ابى سفيان و... از آن نهى كردهاند؛ علتش هم اين كلام عمر است كه گفته: «متعتان كانتا على عهد رسول الله حلالاً أنا أحرمهما و أعاقب عليهما». | در مقابل آنها عمر بن خطاب، عثمان بن عفان، معاوية بن ابى سفيان و... از آن نهى كردهاند؛ علتش هم اين كلام عمر است كه گفته: «متعتان كانتا على عهد رسول الله حلالاً أنا أحرمهما و أعاقب عليهما». | ||
خط ۱۲۱: | خط ۱۲۱: | ||
5- تعداد تكبيرات نماز ميت. | 5- تعداد تكبيرات نماز ميت. | ||
بعد از بيان موارد فوق، مؤلف به پارهاى از اختلافهاى فقهى ميان ابن عباس و عثمان اشاره كرده است كه نماز در منى، تقديم خطبهها بر نماز در نماز عيدين و... از آن جمله مىباشند. | بعد از بيان موارد فوق، مؤلف به پارهاى از اختلافهاى فقهى ميان [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] و عثمان اشاره كرده است كه نماز در منى، تقديم خطبهها بر نماز در نماز عيدين و... از آن جمله مىباشند. | ||
ویرایش