مقدمات المراشد إلی علم العقائد في دفع شبهات المطلين و الملحدين

‏مقدمات المراشد إلی علم العقائد في دفع شبهات المطلين و الملحدين
‏مقدمات المراشد إلی علم العقائد في دفع شبهات المطلين و الملحدين
پدیدآوران	ابن خمیر، علی بن احمد (نویسنده) وهبه، توفيق علي (محقق) سايح، احمد عبدالرحيم (محقق)
ناشر	مکتبة الثقافةالدينية
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	مجلد1: 1429ق ,
موضوع	اسلام - دفاعيه‌ها و رديه‌ها کلام اشعري - قرن 7ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‏BP‎‏ ‎‏205‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏م‎‏7
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

برای دیگر کاربردها، شبهات (ابهام زدایی) را ببینید.

مقدمات المراشد إلی علم العقائد في دفع شبهات المطلين و الملحدين، اثر ابن ‎خمیر سبتی (متوفی 614ق/1217م)، کتابی است کلامی در دفاع از عقاید اشاعره و پاسخ به شبهات مطرح‌شده پیرامون آن، که با تحقیق احمد عبدالرحیم سایح و توفیق علی وهبه به چاپ رسیده است.

ساختار

کتاب با دو مقدمه از محققان و نویسنده آغاز و مطالب در دوازده باب و خاتمه و هر باب در چندین فصل، تنظیم شده است.

نویسنده، اثر حاضر را بر اساس تفکرات اشاعره پی‌ریزی نموده و در آن به دفاع از عقاید آنها در مقابل شبهات مطرح‌شده و اباطیل معاندین، متشککین، ملحدین، منحرفین و مبتدعین پرداخه است^[۱].

گزارش محتوا

در مقدمه محقق، ضمن توضیح اصطلاح علم کلام و ارائه اطلاعاتی پیرامون مذهب اشاعره، به این موضوع اشاره شده است که نویسنده در برخی از مواضع کتاب، در بیان مباحث اعتقادی، از طرفی متعرض اعتقادات بعضی از فرق شیعه و تکفیر اهل سنت و اسائه به برخی از صحابه پیامبر(ص)، خصوصا خلیفه اول و دوم توسط آنها شده و از طرف دیگر، به تکفیر شیعه توسط بعضی فرق اهل سنت اشاره نموده است^[۲].

در مقدمه مؤلف، ضمن بیان فرق اثر حاضر با آثار پیشینیان، به لزوم پرداختن به علم کلام، اشاره شده است^[۳].

در باب نخست، منکرین علم کلام معرفی و به سه دسته زیر، تقسیم شده‌اند:

زنادقه، که به دلیل برملا شدن بطلان ادله‌شان به‌وسیله این علم، بالکل منکر آن بوده و آن را ناپسند می‌دانند.
مبتدعه، که بیشترشان، مخصوصاً معتزله و قدریه، اصل این علم را انکار نکرده، بلکه به آن تمسک جسته و از آن استفاده نیز می‌کنند، اما در برخی مسائل نظری، به انکار مخالفین خود از اهل سنت، پرداخته‌اند.
منتسبین به ظاهر که خود سه بخش می‌باشند:
1. عده‌ای که اصل آن را با استدلال به عدم وجود آن در زمان پیامبر(ص) و صحابه، انکار می‌کنند.
2. عده‌ای که که معتقدند کلام حق است و اصل علوم شریعت است، ولی کبر و حسد نمی‌گذارد به آن اعتراف نمایند...
3. گروهی ابله که از افراد پیش‎گفته تقلید می‌کنند^[۴].

نویسنده در فصل نخست این باب، به بیان قول حق پیرامون مباحث عقلی و اثبات الهیات به‌وسیله آن پرداخته^[۵] و در فصلی دیگر در این باب، به بررسی و نقد قول برخی از متکلمین اهل سنت، مبنی بر اینکه تقلید در اصول دین کفایت کرده و باعث تبری ذمه در آخرت می‌شود، پرداخته است^[۶].

حق در عقلیات، ادعای سد ذرایع، جدید بودن علم کلام، ذم ظن و تقلید و قول در ایمان عامه مسلمین، از دیگر موضوعات مطرح‌شده در این باب می‌باشد

در باب دوم که بسیار کوتاه و مختصر بوده، معنای عاقل و عقل و تکلیف و مکلف تشریح شده^[۷] و در باب سوم، به‎ تفصیل آنچه که علم به آن، برای مکلف واجب بوده و ترک آن بر وی حرام است و ذمه‌اش مگر به واسطه تحصیل آن، بری نمی‌گردد، پرداخته شده است^[۸].

باب چهارم، پیرامون مقدماتی است که به‌وسیله آنها، علم به خدای تعالی و صفات و اسماء حسنای او تحصیل شده و در آن، به این نکته اشاره گردیده است که علم به خداوند، به‌وسیله حواس ظاهری، الهام و تقلید، حاصل نمی‌گردد^[۹].

در باب پنجم، به موضوع اثبات علم به حدوث عالم از طرق مختلف و اثبات علم به صانع آن پرداخته شده^[۱۰] و در باب ششم، تشبیه بین خالق و مخلوق، نفی شده و به این نکته اشاره شده است که زمانی که ثابت گردید که عالم حادث بوده و بعد از عدم، به وجود آمده و نیاز به فاعل دارد، پس لازم است که فاعل صفاتی داشته باشد که به‌واسطه آنها وجود فاعل از وجود افعالش متمایز گردد و این صفات در حق خالق و مخلوق، بر دو قسم است: نفسیه و معنویه^[۱۱].

در باب هفتم، بر وحدانیت خداوند در ملک و منفرد بودنش در افعال و محال بودن وجود شریک برای او، استدلال شده^[۱۲] و در باب هشتم، به‌منظور اثبات صفات معنوی خداوند، ابتدا به اثبات علل زائد بر ذات پرداخته شده و سپس، صفات معنویه ثابت شده است. از دیگر مباحث این باب عبارتند از: شبهه نفی صفات؛ صفاتی که با نقل ثابت شده‌اند؛ صفات افعال؛ تسمیه خداوند در ازل به خالق و کلام خداوند^[۱۳].

در باب نهم، ابتدا به اثبات دیده شدن خداوند از لحاظ امکان و وقوع آن و شنیده شدن کلام او در آخرت پرداخته شده و سپس، موضوعات زیر، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است: خلق اعمال؛ رد اهل بدعت و لزوم مخالفت با آنها؛ کیفیت تعلق قدرت حادث؛ هدایت و ضلالت و ختم و طبع و اراده کائنات؛ رد نظریه معتزله پیرامون هدایت خداوند و..^[۱۴].

موضوعات و مطالبی که در سایر ابواب، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، عبارتند از: اثبات نبوات؛ سمعیاتی که ایمان به آنها واجب است و عذاب قبر و سؤال نکیر و منکر.