مقامات القلوب
| مقامات القلوب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نوری، ابوالحسین (نويسنده) |
| ناشر | مکتبة إمام جمعة النجف الاشرف |
| مکان نشر | عراق - بغداد |
| سال نشر | 1969م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مقامات القلوب، از آثار زاهد و صوفی مشهور بغداد در قرن سوم هجری قمری، ابوالحسین احمد بن محمد نوری بغوی بغدادی خراسانی، معروف به ابن بغوی (۲۲۵-۲۹۵ق) یا منسوب به او است که ویژگی‌ها، حالات و درجات گوناگون قلب (دل) انسان را بیان می‌کند. پژوهشگر معاصر، قاسم سامرایی این اثر را تحقیق کرده و برای آن مقدمه نوشته است.
هدف و روش
- نویسنده بدون مقدمه، سخنش را با این مطلب آغاز می‌کند که مقامات قلوب، 4 تا است: صدر، قلب، فؤاد و لُبّ...[۱].
تردید در نسبت کتاب
قاسم سامرایی تأکید کرده است که شاید اسماعیل پاشا (1255-1339ق) در إيضاح المكنون في الذيل علی كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون، اولین کسی باشد که «مقامات القلوب» را از آثار ابوالحسین نوری دانسته و عمر رضا کحاله (1323-1408ق) در معجم المؤلفين تراجم مصنفي الكتب العربية همین مطلب را از او نقل کرده است[۲].
ساختار و محتوا
متن اصلی این اثر، رساله‌ای مختصر (10 صفحه) است و نظم و سامان‌دهی خاصی در آن مشاهده نمی‌شود. در پایان کتاب، اثر دیگری از نویسنده‌ای مجهول به نام «شرح كلام أبي‌الحسين النوري» ضمیمه شده است. آیا به‌راستی کتاب «شرح كلام أبي‌الحسین النوري» از آثار ابوالحسین نوری است و یا به او نسبت داده‌اند؟ قاسم سامرایی در پاسخ پرسش مذکور می‌گوید: هیچ‌یک از منابعی که شرح حال ابوالحسین نوری را نوشته‌اند و یا سخنانش را آورده‌اند - چه خطی، چه چاپی - حتی یک سخن مشابه مطالب این کتاب نیاورده‌اند؛ پس نمی‌توانیم به این پرسش پاسخ قطعی بدهیم، مگر آنکه دلیلی بیابیم[۳].
نمونه مباحث
- در قلب مؤمن، 3 نور وجود دارد: معرفت، عقل و علم. نور معرفت مانند خورشید، نور عقل همانند ماه و نور علم، مثل ستاره است[۴].
تصویرسازی عرفانی
بر اساس پژوهشی علمی، ابوالحسین نوری از فرایند تصویرگری و تمثیل‌سازی آگاهی کامل داشته و آن را خلاقانه در کتاب «مقامات القلوب» به‌کار گرفته است. او با تکیه بر کارکرد این‌گونه ترکیبات درون ساختار نحوی جملات، مطلب خود را ملموس، دقیق و تأثیرگذار بیان کرده است. یکی از رازهای زیبایی نثر مقامات القلوب این است که مؤلف از زبانِ تمثیلی و تشبیهی، چون ابزاری برای بیان دانسته‌های عرفانی و تجربیات روحی خود در راستای تبیین مفاهیم معقول و غیر محسوس بهره گرفته است. به همین جهت گاه کلام خود را به تصویرهایی زیبا همچون مشبهٌ‌به آتش در «آتشِ خوف»، «آتشِ شوق»، «آتشِ معرفت»، «آتشِ محبت» آراسته کرده است... نوری در تصویرسازی خود از عناصری ملموس و آشنا همچون مفاهیم و آیات قرآنی، نور، ظلمت، درخت، خانه، دل، نفس و نظایر آن بهره برده است[۵].