قمی، علی بن ابراهیم
| نام | قمی، علی بن ابراهیم |
|---|---|
| نام‌های دیگر | قمی، ابوالحسن علی بن ابراهیم |
| نام پدر | ابراهیم |
| متولد | قرن سوم |
| محل تولد | |
| رحلت | زنده تا سال 307ق |
| اساتید | پدر بزرگوارش ابراهيم بن هاشم
برادرش اسحاق بن ابراهيم بن هاشم محمد بن عيسى ايوب بن نوح |
| برخی آثار | تفسير القمي |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02330AUTHORCODE |
ابوالحسن، على بن ابراهيم بن هاشم قمى (زنده تا سال 307ق)، فقیه، مفسر، از راويان بزرگ و موثق شيعه در قرن سوم هجرى، که عصر امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) را درک کرده و از ياران امام حسن عسكری عليه‌السلام و از مشايخ معتبر ثقةالاسلام كلينى به شمار مى‌آيد. اثر بسیار معروف و ارزشمند او - تفسیر علی بن ابراهیم - موجب شده است تا وی را «مفسر قمی» بنامند.
دوران كودكى
على در آغوش گرم خانواده‌اى مؤمن و علاقه‌مند به خاندان عصمت و طهارت به دنيا آمد. پدر او از راويان بزرگ شيعه است.
وى از همان دوران كودكى در محضر پدر شروع به فراگيرى معارف محمد و آل محمد صلوات‌الله‌عليهم كرد و از بسيارى از روات و مشايخ شيعه روايت شنيد و خود نيز يكى از روات معتبر و سرشناس شهر قم شد.
پدر
شيخ عباس قمى در كتاب الكنى و الالقاب درباره مقام و منزلت ابراهيم بن هاشم پدر على بن ابراهيم مى‌فرمايد: «وى از برجسته‌ترين و بزرگ‌ترين شخصيت‌هاى روايى شهر قم مى‌باشد. او اولين كسى بود كه روايات اهل كوفه را در شهر قم رواج داد و در حقيقت او شيخ قم و چهره سرشناس آنان مى‌باشد».
شخصيت
على ابن ابراهيم قمى يكى از برجسته‌ترين و معتبرترين روات شيعه به شمار مى‌آيد. حدود 7140 روايت در مجموعه‌هاى روايى بزرگ شيعه از او نقل شده كه 6214 روايت آن را از پدر خود ابراهيم بن هاشم روايت كرده است.
وى از احترام خاصى نزد علما و فقهاى شيعه برخوردار است و مرحوم كلينى در كتاب كافى بسيارى از روايات خود را به او مستند مى‌سازد.
او جزء اولين راويان بزرگ حديث در شهر قم مى‌باشد و فقهاى شيعه او را استاد مشايخ قم و از بزرگ‌ترين چهره‌هاى آن شهر مى‌دانند.
سخن نجاشى
نجاشى درباره او مى‌فرمايد: «على بن ابراهيم شخصيتى مورد اطمينان در نقل روايات و داراى ايمانى ثابت و استوار است و مورد اعتماد و داراى عقيده و مذهبى صحيح مى‌باشد. او روايات فراوانى را از مشايخ شيعه شنيده و نقل كرده است.»
بيان صاحب إعلام الورى
مرحوم طبرسى مى‌فرمايد: «على بن ابراهيم از بزرگ‌ترين راويان شيعه است كه در عصر امام حسن عسكری عليه‌السلام زندگى مى‌كرده و محمد بن يعقوب كلينى در كتاب كافى بسيار از او روايت نقل مى‌كند.»
اساتيد
على بن ابراهيم از محضر بسيارى از روات معتبر شيعه بهره برده از جمله:
- پدر بزرگوارش ابراهيم بن هاشم
- برادرش اسحاق بن ابراهيم بن هاشم
- محمد بن عيسى
- احمد بن محمد بن خالد برقى
- ايوب بن نوح
- احمد بن اسحاق بن سعد
- احمد بن محمد
- اسماعيل بن محمد ملكى
- حسن بن محمد
- حسن بن موسى الخشاب
شاگردان
شخصيت‌هاى فراوانى نيز از محضر درس او بهره برده‌اند مانند:
- ثقة الإسلام محمد بن يعقوب كلينى
- قاسم بن محمد
- احمد بن زياد بن جعفر همدانى
- حسن بن حمزه علوى
- محمد بن موسى بن متوكل
وفات
از تاریخ وفات علی بن ابراهیم قمی اطلاع دقیقی یافت نشده است اما پژوهشگران بر اساس روایتی که شیخ صدوق در باره وی در کتاب «عیون اخبار الرضا» نقل کرده است، چنین استفاده کرده‌اند که علی بن ابراهیم تا سال 307 قمری زنده بوده است و وفاتش پس از این تاریخ واقع شده است و در شهر قم به خاک سپرده شد.
مقبره آن فقیه بزرگ و مفسر اندیشمند، در پارک ملی شهر، روبروی مدرسه آیت‌الله العظمی گلپایگانی، واقع در خیابان ارم (آیت‌الله نجفی مرعشی)، قرار دارد.
آثار
على بن ابراهيم داراى تأليفات فراوانى است از جمله:
- نوادر القرآن
- ناسخ و منسوخ
- قرب الإسناد
- الشرايع
- الحيض
- التوحيد و الشرك
- فضائل أمير المؤمنين عليه‌السلام
- المغازي
- الأنبياء
- المشذر
- المناقب
- اختيار القرآن