عشق مجازی در آینه شریعت، حکمت و معرفت
عشق مجازی در آئینه شریعت، حکمت و معرفت، اثر حمزه فکری (معاصر) متخصص در الهیات، حکمت، عرفان، فقه و علوم اسلامی، تحریری است از دروس محمدحسن وکیلی (متولد 1359ش)، دانشآموخته حوزه علمیه مشهد، متبحر در ادبیات عرب و عرفان، مدرس حوزه، به بررسی، تحلیل و دفاع از مفهوم «عشق مجازی» در مکتب حکمت و عرفان اسلامی میپردازد و به شبهات فقهی و کلامی تفکر تفکیکی بر آرای صدرالمتألهین در این باره پاسخ میدهد.
| عشق مجازی در آینه شریعت، حکمت و معرفت | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فکری، حمزه (نويسنده) وکیلی، محمدحسن (نویسنده) |
| عنوانهای دیگر | رسالهای در حکم نظر به اجنبیه |
| ناشر | مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام |
| مکان نشر | ایران - مشهد مقدس |
| سال نشر | 1402ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 978-600-6462-00-4 |
| موضوع | صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، 979 - 1050ق. -- عشق - عشق - جنبههای مذهبی - اسلام - عشق (عرفان) |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 5ع8ف 286/9 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب در چهار بخش اصلی تنظیم شده است: بخش اول به تقریر و شرح کلام صدرالمتألهین، بخش دوم به نظر و عشق نفسانی از منظر شرع مقدس، بخش سوم به نقد عبارات منتقدین صدرالمتألهین و بخش چهارم به عشق مجازی در اشعار عارفان اختصاص دارد و در انتها نیز ضمایم و رسالهای فقهی گنجانده شده است.
سبک نگارش
شیوه نگارش بر تحلیل دقیق مسائل حکمی و عرفانی و پاسخگویی به شبهات منتقدین باتکیهبر استدلال عقلی و نقلی استوار است و نویسنده در تبیین مطالب و دفاع از مواضع، به طور ویژه بر آیات، روایات، و عبارات متون متقن فقهی و حکمی (مانند اسفار صدرالمتألهین) تکیه میکند[۱].
گزارش محتوا
بخش اول (تقریر و شرح کلام مرحوم صدرالمتألهین): این بخش که مهمترین قسمت کتاب محسوب میشود، بهتفصیل به تبیین دیدگاههای مرحوم صدرالمتألهین در کتاب اسفار پیرامون عشق میپردازد. ابتدا پیشینه بحث عشق مجازی و انواع آن در متون اسلامی، از جمله رساله ابن سینا، مرور میشود. سپس اقسام عشق مجازی شامل عشق نفسانی و عشق شهوانی تعریف شده و ویژگیهای هرکدام در کلام صدرالمتألهین شرح داده میشود. بخش عمدهای از بحث نیز به توضیح «قاعده المجاز قنطرة الحقیقة» (مجاز پل حقیقت است) و بررسی فواید عشق نفسانی از منظر حکمای بزرگی چون خواجه طوسی اختصاص دارد. در این بخش بهوضوح بیان شده که عشق نفسانی تنها در جهت حصول کمال و تعالی روح مؤثر است و باید از شائبههای شهوانی و دوری از محبوب غیر خدا خالی باشد[۲].
بخش دوم (نظر و عشق نفسانی از منظر شرع مقدس): این بخش به بررسی احکام شرعی و فقهی مرتبط با نظر (نگاهکردن) و عشق نفسانی میپردازد. فصل اول آن باتکیهبر روایات اهلبیت(ع) و احادیث، به تبیین و تأکید بر محبت و عشق عفیف، بهویژه نسبت به جمال الهی در مخلوقات و نیز محبت و عشق به اطفال، محبت به زنان و برادران دینی و ریشه عشق نفسانی میپردازد.
فصل دوم به طور خاص حکم فقهی نظر به اجنبیه (زن نامحرم) و احکام عشق نفسانی را بررسی میکند و لذت ناشی از نظر به زن اجنبیه را در صورت قصد تلذذ شهوانی حرام میداند. همچنین به تقسیمبندی انواع نظر (تلذذ شهوانی و نفسانی) پرداخته و مصادیق مختلف عشق نفسانی نظیر عشق به فرزندان، استاد، و دیگر مؤمنان را اموری ممدوح و مستحب میشمارد[۳].
بخش سوم (نقد عبارات منتقدین صدرالمتألهین): این بخش کاملاً به نقد و بررسی اشکالات وارده از سوی منتقدین بر سخنان صدرالمتألهین در بحث عشق مجازی اختصاص دارد (اشکالات کتاب «عارف و صوفی چه میگویند؟» تألیف میرزا جواد تهرانی (1283-1368ش) و کتاب «یافتههای وحیانی در تضاد با بافتههـای یونانی» اثر سید جعفر سیدان (متولد 1313ش). هدف اصلی، تبرئه و دفاع از موضع حکیم شیرازی است؛ با این توضیح که اگرچه اشکالاتی در عبارات او وجود داشته، اما منتقدین نیز در حمل برخی عبارات عرفانی به برداشتهای نادرست دچار اشتباه شدهاند[۴].
بخش چهارم (عشق مجازی در اشعار عارفان): این بخش با هدف نشاندادن جایگاه عشق مجازی در ساحت ادبیات و عرفان، به بررسی شواهدی از اشعار عارفانی چون خواجه حافظ، شیخ محمود شبستری و محیالدین عربی میپردازد. ابتدا به گستره استفاده از اصطلاحات عشق عرفانی در اشعار پرداخته شده و سپس به دفاع از خواجه حافظ و تبرئه او از اتهام عشق شهوانی میپردازد. نویسنده معتقد است که منظور از معشوق و عشق در اشعار این بزرگان، معنایی متعالی دارد که فراتر از شهوات حیوانی است. این بخش تصریح میکند که هرچند عشق مجازی در عالم طبیعت پدید میآید، اما وسیلهای است برای تلطیف نفس و تقرب به حق، و این طریق موردتأیید بسیاری از عرفا و اولیای الهی بوده است[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.