شجر الدر في تداخل الکلام بالمعاني المختلفة
| شجر الدر في تداخل الکلام بالمعاني المختلفة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابو الطیب لغوی، عبد الواحد بن علی (نويسنده) عبدالجواد، محمد محمد (محقق) |
| ناشر | دار المعارف |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 3 |
| شابک | - |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف2ش3 6620 PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شجر الدر في تداخل الكلام بالمعاني المختلفة، از آثار ادیب و لغت‌شناس قرن چهارم هجری قمری، عبدالواحد بن علی عسکری حلبی، مشهور به ابوطیب لغوی (کشته‌شده در ۳۵۱ق)، فرهنگ‌نامه‌ای است که به واژه‌شناسی کلمات مشترک و پیوند آن با سایر واژگان زبان عربی می‌پردازد. نویسنده می‌کوشد با استفاده از ارتباط زنجیره‌وار کلمات، معانی هر واژه‌ای را روشن سازد. پژوهشگر معاصر و استاد پیشین فقه اللغه در دارالعلوم (مصر) محمد عبدالجواد، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و مقدمه و تعلیقاتی ارزشمند بر آن افزوده و شخصیت و آثار ابوطیب لغوی و به‌خصوص ویژگی‌ها و روش اثر حاضر را شناسانده است.
هدف و روش
- ابوطیب لغوی، این کتاب را مداخله کلام با معانی مختلف دانسته و افزوده است: آن را شجر الدرّ نامیدیم؛ زیرا هر باب درختی است و شاخه‌هایی دارد و هر درخت، صد کلمه است و اصل آن بیش از یک کلمه نیست که ده بیت شاهد دارد و هر شاخه‌ای ده کلمه است.... به‌جز شجره‌ای که با آن کتاب را پایان دادیم[۱].
- محمد عبدالجواد، با تأکید بر آنکه اندیشوران اسلامی برای گردآوری و تنظیم واژگان عربی و بیان معانی آن، روش‌هایی ابتکاری پدید آوردند، افزوده است: یکی از روش‌های جدید که باعث ملالت نمی‌شود، همین شیوه است که «مُداخَل» یا «مُتداخل» یا «مُسَلسَل» نامیدند و به این صورت است که نویسنده خوانندگان را از معنای یک واژه به معنای واژه دوم و از آن به سوم و به همین ترتیب به سایر واژگان منتقل می‌کند و... و با معنایی مشترک، رشته پیوند هر مجموعه‌ای از کلمات، برقرار می‌شود.... و گاهی نگارنده به بیتی یا کمتر و بیشتر استشهاد می‌کند.... و ممکن است که جوینده، با تأمّل در همین روش، بدون خستگی، خزانه لغات خودش را غنی کند و به تمرین و ریاضت لغوی بپردازد. در این روش، اشتراک لفظی، علاقه مخاطبان را به ادامه سخن و حفظ لغات برمی‌انگیزد[۲].
ساختار و محتوا
- در این اثر که بر اساس شیوه تداخل معنایی تألیف شده، نظم الفبایی یا موضوعی مشاهده نمی‌شود و ترتیب مطالب مشخص نیست یا نیازمند پژوهشی جداگانه است.
نمونه مباحث
- «عین»، ذهب است و «ذهب»، زوال عقل و «عقل»، محکم‌سازی...[۳].
- توضیح: یکی‌از‌معانی «عین»، طلا است. طلا را «ذهب» گفته‌اند؛ زیرا انسانی که طلا را ببیند، عقل از سرش می‌رود و...
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.