شایگان، داریوش
داریوش شایگان (۱۳۱۳ - ۱۳۹۷ش)، فیلسوف، نویسنده و پژوهشگر نامدار ایرانی و دارنده دکترای هندشناسی از دانشگاه سوربن بود. او که به واسطه پژوهشهای تطبیقی در حوزه ادیان، عرفان و فلسفه شرق و غرب شناخته میشود، آثاری چون «آسیا در برابر غرب» و «هویت چهل تکه و تفکر سیار» را تألیف کرد و در سالهای پایانی عمر به بررسی و معرفی ادبیات و شاعران فارسی به جهانیان پرداخت.
| داریوش شایگان | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | داریوش شایگان |
| ولادت | ۴ بهمن ۱۳۱۳ |
| محل تولد | تهران، ایران |
| محل زندگی | تهران، پاریس، ژنو |
| رحلت | ۲ فروردین ۱۳۹۷ |
| طول عمر | ۸۳ سال |
| پیشه | فیلسوف، نویسنده، پژوهشگر، هندشناس |
| منصب | مدیرعامل پیشین بنیاد فرح پهلوی، عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | دکترای هندشناسی |
| دانشگاه | دانشگاه سوربن پاریس |
| علایق پژوهشی | فلسفه تطبیقی، عرفان، ادیان هندی، ادبیات، گفتگوی تمدنها |
| برخی آثار | |
ولادت
داریوش شایگان در ۴ بهمنماه سال ۱۳۱۳ شمسی در خانوادهای آذربایجانی در تهران به دنیا آمد. پدرش شیعه بازرگان آذربایجانی و اهل تبریز بود و مادرش بانویی سنیمذهب و گرجی و اهل تفلیس بود. این ترکیب فرهنگی و مذهبی از همان آغاز، تأثیر عمیقی بر شکلگیری شخصیت چندوجهی او گذاشت.[۱]
تحصیلات
شایگان در یک محیط چندفرهنگی و چندزبانه رشد کرد. او زبان فرانسه را مستقیماً از مادرش آموخت، زیرا مادرش با او به این زبان صحبت میکرد. • دوران تحصیلات ابتدایی او در مدرسهای به نام سرلویی در سوئیس گذشت. • دوره دبیرستان را در لبنان سپری کرد. • در پانزده سالگی، شایگان سفری به انگلستان داشت و در آنجا به دلیل نارساییهایی که در آموزشهای رسمی کشورش (ایران) وجود داشت، با تلاش شخصی بر زبان انگلیسی تسلط پیدا کرد.[۲]
تحصیلات عالی و دکتری:
• شایگان برای تحصیلات عالی و دانشگاهی به خارج از کشور رفت. منابع تحصیلی او شامل کشورهایی چون آمریکا، فرانسه، سوئیس و لبنان بود. • پس از مهاجرت به فرانسه، ابتدا به پاریس رفت تا در شاخه مطالعات شیعه دوازده امامیه مشغول به تحقیق شود. • شایگان مدرک دکتری خود را از دانشگاه سوربن پاریس دریافت کرد.
رساله دکتری: • رساله دکتری شایگان بر روی تحقیقات تطبیقی متون کهن معنوی متمرکز بود. این تحقیق شامل موضوعات فلسفههای هندی، عرفان، و تصوف میشد. • عنوان رساله دکتری او (که بعدها به صورت کتابی مستقل منتشر شد)، Hindouisme et soufisme: Une lecture du "Confluent des deux océans" (هندوئیسم و تصوف: خوانش مجمعالبحرین) بود.
فعالیتها
دکتر شایگان پس از اخذ مدرک دکتری خود از دانشگاه سوربن پاریس، فعالیتهای متنوعی را در عرصههای دانشگاهی، فرهنگی و ادبی دنبال کرد که به شرح زیر است:
فعالیتهای آکادمیک و فرهنگی در ایران (تا ۱۳۵۷) • تدریس دانشگاهی: او در سال ۱۳۵۵ به ایران بازگشت و به عنوان عضو هیئت علمی در گروه فلسفه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران شروع به تدریس کرد. او در این دوره در گروههای زبانهای باستانی و فلسفه دانشگاه تهران به تدریس پرداخت. • تأسیس مرکز مطالعات فرهنگی: شایگان در سال ۱۳۵۵ برای تأسیس و مدیریت مرکز ایرانی مطالعات فرهنگی انتخاب شد و در آنجا به فعالیت پرداخت. این مرکز میزبان همایشها و گفتوگوهای بینالمللی درباره آینده فرهنگها بود.[۳]
مهاجرت و تمرکز بر نگارش (پس از انقلاب) • خروج از ایران: شایگان در ۱۵ آبان ۱۳۵۷ (آوریل ۱۹۷۹ میلادی)، همزمان با انقلاب اسلامی، ایران را ترک کرد. او پس از مهاجرت به فرانسه، در پاریس در شاخهی مطالعات شیعه دوازده امامیه به تحقیق مشغول شد. • نگارش به زبان فرانسه: شایگان در خارج از کشور موفق شد خود را به عنوان یک نویسنده فرانسوی مطرح کند و به دلیل تواناییهایش در این زبان، جوایز و نشانهایی دریافت کرد. • جوایز بینالمللی: او در دهه ۱۹۹۰ مدال افتخار "فرلیون دور" (Lauriers Foundation) را دریافت کرد و در سال ۲۰۰۰ جایزه "گفتوگوی فرهنگها" را از یونسکو به خود اختصاص داد.[۴]
وفات
داریوش شایگان که از پنجم بهمنماه ۱۳۹۶ به دلیل سکته مغزی در بیمارستان فیروزگر تهران بستری بود، سرانجام در بامداد دوم فروردینماه سال ۱۳۹۷ در سن ۸۳ سالگی در تهران درگذشت.[۵] [۶]آرامگاه او در قطعه هنرمندان بهشت زهرای تهران است.[۷]
آثار
داریوش شایگان نویسندهای پرکار بود که آثارش به زبانهای فارسی و فرانسه منتشر شدهاند.
- آیین هندو و عرفان اسلامی (تصوف و هندوئیسم)
- هویت چهل تکه و تفکر سیار (افسون زدگی جدید)
- زير آسمانهای جهان، مترجم نازی عظيما، تهران، نشر و پژوهش فرزان، 1374ش؛ (Sous les ciels du monde)
- آسيا در برابر غرب، تهران، اميرکبير، 1356ش؛
- آينده ايران و گذشته فرهنگی، تهران، وزارت فرهنگ و هنر، 1354ش؛
- واحۀ زمردين، سهراب سپهری، ترجمه اشعار فرانسه از دکتر شايگان، هرمس؛ مرکز بينالمللي گفتگوي تمدنها، 1381ش؛
- آيين هندو و عرفان اسلامی، نشر و پژوهش فرزان روز، 1382ش؛
- اديان و مکتبهای فلسفی هند، تهران، دانشگاه تهران، 1346ش؛
- افسون زندگی جديد، هويت چهل تکه و تفکر سيار، نشر و پژوهش فرزان روز، 1380ش؛ (Ex Occidente lux)
- بتهای ذهنی و خاطرۀ ازلی، تهران، اميرکبير؛ با همکاري مرکز ايراني مطالعه فرهنگها، 1355ش؛
- ماالثورةالدينية؟ الحضارات التقليدية في مواجهة الحداثة، الموسسة العربية للتحديث الفکری، 2004؛
- هانري کربن: آفاق تفکر معنوي در اسلام ايراني، تهران، نشر آگاه، 1371ش؛ (Henry Corbin, la topographie spirituelle de l'Islam Iranien)
- Hindouisme et Soufisme, une lecture du «Confluent des Deux Océans», Éditions de la Différence, Paris 1979, 2nd edition, Albin Michel, Paris;[۸]
- انقلاب دینی چیست؟
- پنج اقلیم حضور
- در جستجوی فضاهای گمشده
- فانوس جادویی زمان
- ترجمهها و مقالات متعدد در حوزه فلسفه، عرفان و ادبیات
پانويس
- ↑ ر.ک: هاشمی، محمدمنصور، ج۲۶، ص۵۵۹
- ↑ ر.ک: هاشمی، محمدمنصور، ج۲۶، ص۵۵۹
- ↑ ر.ک: هاشمی، محمدمنصور، ج۲۶، ص۵۵۹
- ↑ ر.ک: هاشمی، محمدمنصور، ج۲۶، ص۵۶۰
- ↑ ر.ک: تشییع پیکر داریوش شایگان، خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)
- ↑ ر.ک: داریوش شایگان درگذشت، خبرگزاری مهر ۲ فروردین ۱۳۹۷
- ↑ ر.ک: هاشمی، محمدمنصور، ج۲۶، ص۵۶۰
- ↑ ر.ک: داریوش شایگان، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
منابع مقاله
- هاشمی، محمدمنصور، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج۲۶، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1378.
- مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
- خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)
- خبرگزاری مهر
وابستهها
پنج اقلیم حضور (فردوسی، خیام، مولوی، سعدی، حافظ) بحثی درباره شاعرانگی ایرانیان
جهان شایگان؛ پنج دیدار و گفتگو با داریوش شایگان
شایگان به روایت شایگان و یادگارنوشتههای داریوش شایگان
آثار و مقالاتی از داریوش شایگان
آمیزش افقها: منتخباتی از آثار داریوش شایگان
الأصنام الذهنية و الذاکرة الأزلیة
افسون زدگی جدید: هویت چهل تکه و تفکر سیار
ما الثورة الدينية: الحضارات التقلیدیة فی مواجهه الحداثة