شاعران در جستجوی جایگاه: نگاهی دیگر به تحول شعر فارسی
| شاعران در جستجوی جایگاه: نگاهی دیگر به تحول شعر فارسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جعفری جزی، مسعود (نویسنده) |
| ناشر | نیلوفر |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1402 |
| شابک | 2ـ23ـ8089ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
شاعران در جستجوی جایگاه: نگاهی دیگر به تحول شعر فارسی تألیف مسعود جعفری جزی، سخن اصلی این کتاب آن است که اصولاً شاعران در تاریخ ادبیات جایگاه ثابتی ندارند و منزلت ادبی آنها تحت تأثیر عوامل مختلف تغییر می‌کند. این ویژگی به شاعران معاصر اختصاص ندارد و در همۀ دوره‌های تاریخ ادبیات شاهد چنین تغییری هستیم.
ساختار
کتاب در شانزده فصل نگاشته شده است.
گزاش کتاب
شاعران معمولاً با هیاهو و به گونه‌ای مبالغه‌آمیز حضور خود را در فضای ادبی اعلام می‌کنند و هواداران و مخالفانشان نیز به همین‌سان دربارۀ شاعر موردنظر خود سخن می‌گویند. تنها پس‌‌از گذر زمان و به‌تدریج، درباب هنر و جایگاه هر شاعر، در قیاس با شاعران دیگر، نوعی اجماع حاصل می‌شود. همین اجماع نیز دستخوش تحولات و دگرگونی‌های بسیار می‌شود و همواره ثابت نمی‌ماند.
سخن اصلی این کتاب آن است که اصولاً شاعران در تاریخ ادبیات جایگاه ثابتی ندارند و منزلت ادبی آنها تحت تأثیر عوامل مختلف تغییر می‌کند. این ویژگی به شاعران معاصر اختصاص ندارد و در همۀ دوره‌های تاریخ ادبیات شاهد چنین تغییری هستیم؛ چنان‌که شاعران بزرگ و نام‌آشنای ادبیات کهن نیز از این تغییر جایگاه برکنار نمانده‌اند. افزون بر این موضوع، دو نکتۀ بحث‌انگیز دیگر هم در کانون توجه نویسنده قرار گرفته است؛ نخست: مفاخره و ازخودگفتن شاعران و اظهارات آنان دربارۀ شاعران پیشین و معاصر؛ دوم: دیدگاه‌های ضد و نقیض ادیبان و منتقدان دربارۀ شاعران معاصر خود.
مؤلف با پیش چشم‌داشتن برایند مجموعه‌ای از نظریه‌های ادبی مانند نظریۀ فروید دربارۀ آفرینش هنری به منزلۀ تعصید و والایش و اعتقادش مبنی بر اینکه جدال درونی هنرمند بر اثر خودشیفتگی و من بزرگ اوست، همچنین دیدگاه تی.اس.الیوت دربارۀ رویارویی دیالکتیک استعداد فردی و خلاق شاعر با سنّت ادبی مستقر، نظریۀ مشهور هارولد بلوم دربارۀ «اضطراب تأثیر»، نظریۀ دریافت هانس روبرت یاوس و نقد خواننده‌محور استنلی فیش و سرانجام منطق گفتگویی میخاییل باختین و نظریۀ ژولیا کریستوا در باب بینامتنیّت، نتیجه گرفته است: «تاریخ ادبیات، تاریخ تداوم خطّی و سیر مستقیم تحولات ادبی نیست، بلکه تاریخ تحول نحوۀ دریافت و قبول آثار ادبی در اجتماع است و در این فرآیند عوامل گوناگونی نقش دارند: خود شاعران، آثار آفریدۀ آنان، خوانندگان شعر و بستر اجتماعی».
بنابراین نویسنده در این کتاب به تاریخ ادبیات پرداخته است تا مدعای اصلی نوشته را اثبات کند که فرایند سرایش، عرضه و رواج شعر فرایندی پیچیده است که آفریننده، مصرف‌کننده، خود اثر هنری و زمینۀ اجتماعی، همگی در آن دخیل‌اند و جایگاه شاعران را در طول تاریخ ادبیات تعیین می‌کنند. هدف اصلی، نشان‌دادن چگونگی این تحول و فهم این پدیده است؛ از این‌رو به شاعران و دوره‌هایی پرداخته شده که برای بیان موضوع موردنظر تناسب بیشتری داشته‌اند و به‌ویژه به پنج شاعر بزرگ عصر قدیم ـ فردوسی، خیام، مولانا، سعدی و حافظ ـ و پنج شاعر بزرگ نوپرداز و معاصر ـ نیما، شاملو، اخوان ثالث، سپهری و فروغ ـ توجه ویژه‌ای شده است.
مؤلف در فصل‌های آغازین مبانی نظری و فرضیه‌های تحقیق را بیان می‌کند و در فصل‌های بعدی کوشیده است با نگاهی به تاریخ تحول شعر فارسی از آغاز تا امروز، این مبانی و نظریه‌ها را با فراز‌و‌فرود و طلوع و غروب سبک‌ها، مکتب‌ها و چهره‌های شاخص شعر فارسی تطبیق دهد. ثابت‌نبودن جایگاه شاعران در تاریخ ادبیات نکته‌ای بدیهی است که شاید از فرط بدیهی‌بودن کمتر به آن توجه شده است. توجه به این نکته چشم‌اندازی هیجان‌انگیز و جذاب را ترسیم می‌کند و افق‌های تازه‌ای را از تحول شعر فارسی به خواننده نشان می‌دهد.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات