سلسلة العارفین و تذکرة الصدیقین (در شرح احوال خواجه عبیدالله احرار)
| سلسلة العارفین و تذکرة الصدیقین (در شرح احوال خواجه عبیدالله احرار) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سمرقندی، محمدبن محمدرضا (نويسنده) شکراللهی، اح‍س‍ان‌ال‍ه (محقق) |
| سال نشر | 1388ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | احرار، عبید الله بن محمود، 806 - 895ق. - سرگذشت‌نامه - نقشبندیه - تصوف - اخلاق عرفانی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
سلسلة العارفین و تذکرة الصدیقین (در شرح احوال خواجه عبیدالله احرار)، نوشته محمد بن برهان‌الدین بن محمدرضا، معروف به «محمد قاضی»(متوفای 921ق) است در آداب و رسوم، اصطلاحات و بعض نوشته‌های صوفیه که با تحقیق و تصحیح انتقادی احسان‌الله شکراللهی عرضه شده است.[۱]
خواجه ناصرالدین عبیدالله شاشی(896-806ق) ملقب به «احرار» از مشهورترین مشایخ عصر تیموری و درخشان‌ترین حلقۀ سلسلۀ نقشبندیه است.[۲]از میان آثاری که احرار را می‌شناسانند، معتبرترین و مهمترین آن‌ها «سلسلة العارفین و تذکرةالصدیقین» است، چراکه از زمان تألیف، تذکره‌نویسان و مورخان از آن بهره می‌برده‌اند و مشایخ صوفیه در خانقاه‌های طریقۀ احراریه این کتاب را می‌خواندند. همچنین، این اثر راهنمای بسیار سودمندی برای آشنایی با وضعیت سیاسی، اجتماعی و عرفانی ماوراءالنهر و خراسان در سدۀ نهم هجری است.[۳]درواقع، بدون شناخت خواجه عبیدالله احرار، ابعاد گوناگون پیوند سیاست و فرهنگ را در سده نهم هجری بدرستی نمی‌توان شناخت و در این راستا، کتاب محمد قاضی منبع اصیل و دست اولی به شمار می‌آید.[۴]
شکراللهی، از 21 نسخه از این اثر نام برده است.[۵]در نگاه او، مؤلف در نوشتارش بیشتر از منازل السائرین (خواجه عبدالله انصاری)، مناقب العارفین (احمد افلاکی)، مرصاد العباد (نجم‌الدین رازی)، و مصباح الهدایه (محمود کاشانی) بهره برده است. او پیش از آنکه خود را نویسندۀ مستقل این اثر بداند، «متصدی این جمع» برمی‌شمرد.[۶]
در این اثر بسیاری از آداب و رسوم صوفیه، برخی مشاغل و بسیاری مکان‌ها، برخی اصطلاح‌های صوفیه، نمونه‌هایی از مکتوبات احرار و ارادتش به جامی، رابطۀ نزدیک مؤلف با احرار و رعایت برخی اصول به هنگام خواندن شرح احوال عارفان آمده است.[۷]
متن از داستان‌های عارفانه فراوانی برخوردار بوده[۸]و تنوع موضوعی فراوانی را دربردارد: تصوف درست، اعراض از دنیا و خلوت با محبوب حقیقی، توکل بر خدا، مراقبه، اخلاق عملی، رعایت شرع و انجام درست فریضه‌ها، کشتۀ عشق شدن، رؤیابینی و پاسخ گرفتن در خواب، هراس از گور و سزای کردار، وصف رستاخیز، فقیرنوازی، استغفار، طی الأرض و دیگر کرامات اولیا، حقوق والدین، تحول روحی با شنیدن مشایخ، تأثیر دعا، اهمیت سکوت، الهام به اهل معرفت و دستور خواندن برخی دعاها موضوع‌های این اثر است.[۹]
ویژگی‌های دیگر این اثر را می‌توان در: بهرۀ فراوان بردن از آیه‌ها، احادیث، شعرهای فارسی و عربی (بویژه اینکه برخی از آن‌ها از خود مؤلف‌اند)، درج مثل‌های رایج فارسی و عربی، کاربرد واژه‌های خوش‌ساخت، کاربرد برخی صنعت‌های لفظی و معنوی، ایجاز در بهره‌گیری از حکایت‌ها، بهره‌بردن از روش نقل در نقل و بهره‌گیری از شیوۀ پرسش و پاسخ در انعکاس مفهوم‌های عرفانی جستجو کرد..[۱۰]همچنین، این اثر از خصوصیات لهجه‌شناسی و دستوری ویژه‌ای برخوردار است.[۱۱]
محمد قاضی در کنار باورش به مذهب اهل سنت، به امامیه نیز گرایش دارد؛ او در این اثر، از امام سجاد، امام صادق و امام باقر(علیهم‌السلام) با احترام یاد می‌کند.[۱۲]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه کتاب
- متن کتاب.