رياض المحدثين في ترجمة الرواة و العلماء القميين من المتقدمين و المتأخرين

ریاض المحدثین في ترجمة الرواة و العلماء القمیین من المتقدمین و المتأخرین
پدیدآوران	انصاری قمی، محمدرضا (مصحح) مرعشی، محمود (اشراف) نائینی اردستانی کچوئی قمی، محمد علی بن حسین (نویسنده)
ناشر	مکتبة آیت‌الله المرعشي النجفي(ره)
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1381 ش یا 1423 ق یا 2003 م
چاپ	1
شابک	‎964-6121-91-8
موضوع	قم - سرگذشت‌نامه محدثان - ایران - قم - سرگذشت‌نامه
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏BP‎‏ ‎‏115‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏2‎‏ر‎‏9*
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

رياض المحدّثين فى ترجمة الرواة و العلماء القميّين من المتقدّمين و المتأخّرين، اثر تفصيلى محمدعلى نائينى اردستانى كچوئى قمى است كه در آن، راويان و انديشوران قمى قديم و جديد را به‌صورت مستند و علمى به زبان عربى شناسانده است.

كتاب مذكور را محمدرضا انصارى قمى تصحيح كرده و بر آن مقدمه‌اى عالمانه نوشته و با اشاره به اهميت قم‌پژوهى و ويژگى اثر حاضر، روش تصحيح خودش را توضيح داده است.

ساختار

كتاب حاضر، از مقدمه مصحح و مقدمه نویسنده و متن اصلى (شامل 20 باب به ترتيب الفبايى) تشكيل شده است. در اين ابواب، تعداد 672 نفر معرفى شده‌اند.

گفتنى است كه نویسنده مطالب مفصلش را به ترتيب و تعداد حروف الفباى زبان عربى آورده جز برخى از حروف الفبا مانند «ت»، «ث»، «ذ»، «ص» و... كه بابى به‌عنوان اين حروف نگشوده و مطلبى نياورده و به همين جهت تعداد باب‌ها كمتر از تعداد حروف الفباى عربى شده است.

هرچند اين اثر به زبان عربى قديم تأليف شده، ولى مقدمه مصحح به زبان عربى جديد نوشته شده و به همين جهت برخى از واژگان و اصطلاحات جديدى در آن آمده كه در گذشته رايج نبوده است، مانند: «ببلوغرافيا»، به معناى كتاب‌شناسى و...

گزارش محتوا

برخى از مطالب جالب اثر حاضر كه نشانگر روش و محتواى آن است، به اين صورت است:

1. مصحح در مقدمه‌اش كه آن را در تاريخ آغاز شعبان 1423ق نوشته، با اشاره به تاريخ پيدايش شهر قم و تأكيد بر اهميت آن، افزوده است: همين ارزش و اهميت باعث شده كه گروهى از دانشمندان به پژوهش در ابعاد گوناگون اين شهر بپردازند... و يكى از متأخرانى كه به نگارش تاريخ قم پرداخته، مورخ ثقه امين، شيخ محمدعلى بن حسين بن على بن بهاءالدين نائينى اردستانى كچوئى قمى است كه دو كتاب در مورد قم نوشته است: 1. أنوار المشعشعين في ذكر شرافة قم و القميين (3 جلد)؛ 2. أنوار المحدثين في ترجمة الرواة و العلماء القميين..سپس مصحح شرح حال بسيار مختصرى از نویسنده آورده و بعد افزوده است: كتاب «أنوار المحدثين» شرح‌حال‌نگارى اعلام قم از قرن دوم تا قرن سيزدهم هجرى شمرده مى‌شود..
2. در رجال ميرزا آمده: احمد بن جعفر بن سفيان بزوفرى، كنيه‌اش ابوعلى و پسرعموى ابوعبدالله است و تلعكبرى از او روايت نقل كرده و سال 365 از او روايتى شنيده و از او اجازه دارد و او از ابوعلى اشعرى روايت مى‌كرد و... مى‌گويم: و در شرح حال عمويش ابوعبدالله بزوفرى، حكايتى خواهد آمد إن‌شاءالله كه دلالت دارد بر اينكه بزوفر يكى از روستاهاى نزدیک قم است.
3. اسحاق بن محمد بن الحسن بن الحسين قمى: شیخ حر عاملی در «تذكرة المتبحرين» درباره او گفته: شيخ ثقه، ابوطالب، اسحاق بن محمد بن الحسن بن الحسين بن بابويه، بر شيخ موفق ابوجعفر، همه تصانيفش را خواند و براى او رواياتى است و احاديث مطولات و مختصرات در اعتقاد، عربى و فارسى. شيخ موفق‌الدين، عبيدالله بن الحسن بن الحسين بن بابويه از او اين مطلب را به ما خبر داد. اين مطلب را منتجب‌الدين گفته است. و در «روضات الجنات» آمده: ابوطالب، اسحاق بن محمد بن الحسن بن محمد بن الحسين بن بابويه قمى، از شاگردان شيخ طوسى(ره) است.
4. زكريا بن آدم: در رجال ميرزا آمده كه: زكريا بن آدم بن عبدالله بن سعد اشعرى قمى، ثقه جليل‌القدر و در نزد امام رضا(ع) آبرومند بود. کشى روايت كرده از محمد بن قولويه، از سعد بن عبدالله بن ابى‌خلف، از محمد بن حمزه، از زكريا بن آدم كه گفت: به امام رضا(ع) گفتم: مى‌خواهم از شهر و ديارم خارج شوم؛ چون سفيهان در بينشان زياد شده است. امام فرمود: نكن! چون اهل‌بيت تو بلاء از آنان دفع مى‌شود به‌خاطر تو؛ همان‌طوركه از اهل بغداد بلاء دفع مى‌شود به‌خاطر حضرت امام كاظم(ع). و همچنين امام رضا(ع) گفت: او (زكريا بن آدم) مأمون بر دين و دنياست.
5. سهل بن يسع بن عبدالله بن سعد اشعرى قمى: در رجال ميرزا آمده: او ثقه است، ثقه! روايت مى‌كند از امام موسى كاظم(ع) و امام رضا(ع). و در «رجال» نجاشى آمده: از امام موسى كاظم(ع) و امام رضا(ع) روايت مى‌كند... و در «رجال» شيخ، آمده: سهل بن يسع بن عبدالله قمى اشعرى، از اصحاب ابوالحسن موسى(ع) بوده است..
6. سيد محسن بن محمد ديباجى، فقيه صالحى است؛ منتجب‌الدين چنين گفته است. مى‌گويم: از برخى از كتب انساب استفاده مى‌شود كه او مقيم قم بود. نسب وى چنين است: ابوطالب سيد محسن بن محمد بن حمزة بن على بن محمد بن حسين بن محسن بن حسين بن على بن محمد بن امام جعفر صادق(ع)

گفتنى است نقل چنين قطعاتى از اين كتاب براى آشنايى با روش و محتوا و چگونگى‌هاى نگارش آن است و به همين جهت برخى از موارد ابهام و... كه در متن اصلى عربى موجود است، به‌صورت دقيق به برگردان فارسى نيز منتقل شده و هيچ توضيحى بر آن افزوده نشده است. از اين مطالب كه گزارش شد، به‌روشنى استفاده مى‌شود كه محتوا و سبک نگارش اثر حاضر، قديمى و به روش رجال‌نويسان پيشين است و به‌طور طبيعى نمى‌توان از آن انتظار داشت كه اطلاعات شخصيت‌شناسه‌گانه به‌صورت روشمند و پردازش‌شده ذكر شده باشد.

وضعيت كتاب

براى اثر حاضر در آغاز كتاب، فهرست اجمالى مطالب و در پايان، فهرست تفصيلى فراهم شده، ولى خبرى از فهرست‌هاى فنى (آيات، روايات، اعلام و...) و حتى فهرست منابع نيست.

كتاب حاضر، مستند است و نویسنده ارجاعاتش را به‌صورت درون‌متنى و كلى (مثلاً في الفهرست في ترجمة البرقي يا في الإيضاح و... و يا في رجال النجاشي و... بدون تعيين شماره جلد و صفحه) بيان كرده و مصحح نيز استنادات و توضيحاتش را به‌صورت پاورقى و جزئى و روشن آورده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.