دولتشاهی، اسماعیل
| نام | دولتشاهی، اسماعیل |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | نواده امام قلی میرزا |
| متولد | 1306 ش |
| محل تولد | کرمانشاه |
| رحلت | 18 بهمن ماه سال 1382ش |
| اساتید | |
| برخی آثار | انقراض سلسله صفویه
بغداد (چند مقاله در تاريخ و جغرافيای تاريخی) تاریخ تمدن (ترجمه) دارالخلافه عباسیان تاریخ کهن، جغرافیای تاریخی و سرگذشت اولیه بغداد |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03652AUTHORCODE |
اسماعيل دولتشاهى (1306-1382ش)، نویسنده، مورخ، مترجم و روزنامه‌نگار برجسته و نامدار ايرانى و استاد و مدّرس تاريخ عمومى جهان و تاريخ تمدّن در دانشسراى عالى تهران (دانشگاه تربيت معلم امروزى)
ولادت
در سال 1306ش در کرمانشاه متولد شد.
وى از نوادگان امام‌قلى ميرزا عمادالدوله ششمين پسر محمدعلى ميرزا دولتشاه فرزند بزرگ و ارشد فتحعلى شاه قاجار بود. دولتشاه براى ساليان دراز حاكم مقتدر غرب ايران به شمار مى‌آمد.
تحصیلات
تحصيلات ابتدايى و متوسطه خويش را در زادگاهش به پايان رسانيد و در سال 1326ش در رشته حقوق دانشگاه تهران پذيرفته شد، امّا پس از يكسال تحصيل در رشته حقوق، اين رشته را ناتمام گذاشت و از ادامه تحصيل انصراف داد.
وى در شهريور 1327 به آمريكا سفر كرد و در دانشگاه بركلى كاليفرنيا، واقع در نزدیکى سانفرانسيسكو، به تحصيل تاريخ مشغول شد و موفق به دريافت دانشنامه ليسانس گرديد. وى سپس عازم سوئيس شد و ليسانس تاريخ عمومى را از دانشگاه ادبيات ژنو دريافت نمود.
وى در1333 به پاريس رفته و با پيشنهاد موضوع پايان‌نامه دكتراى خود، تحت عنوان اختلاف ايران و انگليس بر سر هرات به تحصيل مشغول شده و در 1338 با اخذ دكترى به ايران برگشت.
وى پس از بازگشت به ايران، مدّتى سمت رياست كتابخانه وزارت صنايع و معادن را يافت. او همچنين همكارى خود را با دانشسراى عالى از سال 1340، با سمت دانشيارى آغاز نمود و در رشته تاريخ اين دانشسرا به تدريس پرداخت. وى تدريس در مراكز آموزش عالى را تا سال‌هاى آخر عمر كه به تدريس در دانشگاه آزاد اسلامى پرداخت، رها نكرد. وى در سال 1345 به درجه استادى رسيد و از همين سال در كنار دكتر محمّدجواد مشكور كه در آن هنگام رياست گروه تاريخ دانشسراى عالى را به عهده داشت، در سمت معاونت گروه به همكارى پرداخت و تا سال 1352 آن را ادامه داد. وى در سال 1358 مدير گروه تاريخ دانشسراى عالى شد و در همين سال بنا به تقاضاى خودش بازنشسته گرديد.
وى طى ساليان متمادى، علاوه بر تعليم دانشجويان، به كار تحقيق، ترجمه و تأليف نيز پرداخت و مدّتى در نگارش بخش تاريخ جهان كه در سازمان چاپ كتب درسى تاريخ در دست تأليف بود، با استادانى چون دكتر عبدالحسين نوايى و دكتر محمدجواد مشكورهمكارى داشت.
وى با تأسيس گروه تاريخ دانشگاه آزاد اسلامى واحد شهررى، همكارى خود را با اين دانشگاه آغاز و تا بهار 1380 در رشته تاريخ، واحد متون تخصصى زبان انگليسى را تدريس كرد.
دكتر اهل شعر نيز بود و گاهى اشعارى مى‌سرود و به مقتضاى كلام از آن‌ها بهره مى‌برد. از وى مقالات متعددى در دوره‌هاى مختلف مجلّه ادبى سخن و ايران زمين و برخى مجلات و نشريات ديگر به يادگار باقى مانده است.
وفات
فرسايش جسمانى او در طول سال‌ها كار و تلاش، باعث شد كه وى در آخرين سال‌هاى عمر براى حركت از دو عصا استفاده نمايد و سرانجام نيز دفتر زندگانى اين استاد گرانقدر و مترجم نامدار، بدليل فرسايش شديد جسمانى در 18 بهمن ماه سال 1382ش بسته شد. پيكر وى در بهشت زهراى تهران به خاک سپرده شد.
آثار
ايشان در طى ساليان طولانى تدريس خود در مراكز آموزش عالى، كتاب‌ها و مقالات متعددى در زمينه تاريخ و ادبيات جهان تأليف و ترجمه نمود. وى مترجمى زبردست و صادق بود و عمده شهرت او نزد اهل كتاب به خاطر ترجمه‌هايش مى‌باشد. از جمله آثار منتشر شده وى مى‌توان به موارد ذيل اشاره كرد:
تأليفات
- تاريخ ايران سال اوّل و دوم دانشسراهاى راهنمايى تحصيلى علوم انسانى، (با همكارى دكتر محمدجواد مشكور).
- تاريخ ايران سال دوم دانشسراهاى مقدّماتى.
- كلّيات تاريخ عمومى از كنگره وين تا جنگ جهانى دوم.
- تاريخ قديم.
- تاريخ تمدن.
- كتاب درسى تاريخ، دوره نظام جديد متوسطه با همكارى دكتر محمد جواد مشكور.
ترجمه‌ها
ترجمه‌هاى وى عبارتند از:
- اسلام، اثر دومينيك سوردل.
- انقراض سلسله صفويه، اثر لارنس لكهارت.
- هجوم افغان و زوال دولت صفوى، اثر جونس هنوى.
- زندگى نادرشاه، اثر جونس هنوى.
- محاكمه‌هاى نهرو، اثر رام گوپال.
- طوفان، اثر ويليام شكسپير، ترجمه اسماعيل دولتشاهى و عبدالعلى دستغيب.
- تاريخ فرهنگ چين، اثر جرالد فيتس (فيتز جرالد) و چارلز پاتريك.
- مسكو و ريشه‌هاى فرهنگ روسى، اثر آرتو ويس.
- بغداد (چند مقاله در تاريخ و جغرافياى تاريخى)، اثر عبدالعزيز دورى، ترجمه اسماعيل دولتشاهى و ايرج پروشانى.
- تعاليم مولوى، اثر هنرى وينفيلد.
- تاريخ باستان (از دوران پيش از تاريخ تا مرگ يوستى نيانوس)، اثر چارلز الكساندر رابينسن.
- تاريخ تمدّن (عصر ناپلئون)، اثر ويل دورانت، ترجمه اسماعيل دولتشاهى و على اصغر بهرام بيگى.
- تاريخ تمدّن (آغاز عصر خرد)، اثر ويل دورانت.
- تاريخ قرون وسطى، اثر برانيت.
- طولانى‌ترين روز (رمان تاريخى)، اثر كرنليوس.
مقالات گوناگونى نيز از ايشان به يادگار مانده كه بيشتر آن‌ها، در دوره‌هاى مختلف مجله ادبى سخن چاپ شده‌است.