جلوههای مدارا در آثار سخنوران بزرگ فارسی: فردوسی، مولوی، سعدی و حافظ
| جلوههای مدارا در آثار سخنوران بزرگ فارسی: فردوسی، مولوی، سعدی و حافظ | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کتابی، احمد (نویسنده) |
| ناشر | پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1393 |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-964-426-708-6 |
| موضوع | تساهل در ادبیات -- شعر فارسی -- تاریخ و نقد |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR ۴۰۰۹/ت۵ک۲ ۱۳۹۳ |
جلوههای مدارا در آثار سخنوران بزرگ فارسی: فردوسی، مولوی، سعدی و حافظ تألیف احمد کتابی؛ کتابی است که به بررسی نظاممند تجلیات مفهوم مدارا در آثار چهار تن از سخنوران برجسته فارسی میپردازد. نویسنده در این اثر با در نظر گرفتن ملاکها و شاخصهایی برای ارزیابی میزان تمایل به مدارا، تمامی آثار این سخنوران را ـ اعم از منثور و منظوم ـ به دقت بررسی کرده و شواهد دالّ بر اعتقاد یا گرایش آنان به این مسئله را استخراج، دستهبندی و تحلیل نموده است. مدارا در این کتاب به معنای توانایی و آمادگی فرد، گروه یا جامعه برای تحمل ارادی عقاید و رفتارهای ناسازگار با هنجارها و ارزشهای مورد قبول آنها تعریف شده و مفاهیمی همچون فروتنی، انساندوستی، خردورزی، دادگرایی، خطاپوشی و تحمل به عنوان مصادیق آن مورد توجه قرار گرفتهاند.
ساختار
این کتاب در چهار بخش اصلی سامان یافته است.
گزارش کتاب
کتاب «جلوههای مدارا در آثار سخنوران بزرگ فارسی: فردوسی، مولوی، سعدی و حافظ» اثر احمد کتابی، پژوهشی عمیق و نظاممند در بررسی مفهوم مدارا در آثار چهار تن از برجستهترین سخنوران فارسی زبان است. نویسنده در این اثر کوشیده است تا با تعریف دقیق مدارا و تعیین شاخصهای ارزیابی آن، به استقصای کامل آثار این اندیشمندان پرداخته و نمونههای تجلی این مفهوم را در آثار آنها تحلیل نماید.
در بخش نخست کتاب، جلوههای مدارا و سعهی صدر در اندیشههای حکیم ابوالقاسم فردوسی بررسی شده است. نویسنده مدارا را به معنای توانایی و آمادگی برای تحمل ارادی عقاید و رفتارهای ناسازگار با هنجارهای مورد قبول تعریف کرده و مفاهیمی همچون فروتنی و خاکساری، انساندوستی، خردمندی و خردورزی، دادگرایی و ستمسیزی، خطاپوشی و بخشندگی و تحمل را به عنوان مصادیق آن در شاهنامه تحلیل نموده است. از دیدگاه فردوسی، بردباری از چنان منزلتی برخوردار است که در جایی از شاهنامه از آن به «ستون خرد» تعبیر کرده است.
بخش دوم به مدارا و سعهی صدر در آثار مولانا جلالالدین محمد مولوی اختصاص دارد. در این بخش نه تنها آثار منظوم مولانا شامل مثنوی معنوی و دیوان کبیر، بلکه آثار منثور وی مانند فیه ما فیه و مکتوبات نیز بررسی شده است. مفاهیمی همچون خودشناسی و خودآگاهی، فروتنی و خاکساری، انساندوستی و نیکخواهی، عدم تعصب، استقلال فکری و اجتناب از تقلید، آزادمنشی و آزاداندیشی، نسبیتگرایی، بخشایندگی و خطاپوشی در این بخش مورد تحلیل قرار گرفتهاند.
بخش سوم به بررسی مفهوم مدارا در آثار سعدی شیرازی میپردازد. نویسنده اشاره میکند که میان اندیشمندان و سخنوران طراز اول ایرانزمین، کمتر کسی را میتوان یافت که به اندازۀ سعدی برای مدارا و تساهل ارج قائل شده باشد. مفاهیمی همچون خودشناسی و خودآگاهی، فروتنی و خاکساری، اجتناب از کمالطلبی و مطلقگرایی، نوعدوستی، مهرورزی نسبت به حیوانات، بخشش و خطاپوشی، خوشخویی، نیکی و جوانمردی، مهرورزی و اجتناب از آزاردهی، احترام به آرا و عقاید دیگران و اذعان به خطا و اشتباه در این بخش تحلیل شدهاند.
بخش چهارم و پایانی کتاب به بررسی مفهوم مدارا در آثار حافظ شیرازی اختصاص دارد. نویسنده نشان میدهد که دلبستگی و پایبندی حافظ به مدارا در جایجای دیوان این شاعر فرزانه مشاهده میشود. حافظ در یکی از ابیات معروفش «مدارا» را یکی از دو شرط لازم برای تأمین آسایش آدمی در دو جهان به شمار آورده و به ویژه دشمنان را مستحق برخورداری از آن دانسته است.
این اثر به عنوان منبعی ارزشمند برای درک عمق اندیشههای انساندوستانه و تساهلگرایانه در ادبیات کلاسیک فارسی، برای پژوهشگران و علاقمندان به مطالعات ادبی و فرهنگی بسیار سودمند است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات